Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

OCENA SKUTKÓW REGULACJI


1. Cel wprowadzenia ustawy
Celem projektowanej ustawy jest uproszczenie struktury postępowania procesowego,
a także wprowadzenie mechanizmów, które przyczynią się do usprawnienia

i przyspieszenia tego postępowania. Wprawdzie jedną z przyczyn proponowanych zmian jest
nowe podejście do kwestii regulacji sposobu rozpoznawania i rozstrzygania spraw
gospodarczych, jednakże zaproponowane zmiany zmierzają przede wszystkim

do modyfikacji rozwiązań normatywnych o charakterze podstawowym dla funkcjonowania
postępowania cywilnego, ze szczególnym uwzględnieniem postępowania procesowego
prowadzonego na zasadach ogólnych.


2. Wskazanie podmiotów, na które oddziałuje ustawa
Regulacje zawarte w projekcie dotyczą wszystkich uczestników postępowania – to znaczy
zarówno stron w procesie, jak i uczestników postępowania nieprocesowego

oraz postępowania egzekucyjnego (dłużników i wierzycieli), jak również organów
procesowych (sądów) oraz innych podmiotów działających w postępowaniu cywilnym
(pełnomocnicy itd.).


3. Konsultacje
Poza uzgodnieniami resortowymi, projekt ustawy został przekazany, w celu wyrażenia
opinii, Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego, Przewodniczącemu Krajowej Rady
Sądownictwa, Prezesowi Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokuratorowi Generalnemu,
Prezesowi Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów, Wiceprezesowi Narodowego Banku Polskiego, Prezesowi Urzędu
Transportu Kolejowego, Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Prezesowi Urzędu
Regulacji Energetyki, Naczelnej Radzie Adwokackiej, Prezesowi Krajowej Rady Radców
Prawnych, Prezesowi Krajowej Rady Komorniczej, Prezesowi Krajowej Rady Notarialnej,
Prezesowi Stowarzyszenia Sędziów „Iustitia”, Prezesowi Zarządu Głównego Stowarzyszenia

50

Sędziów Sądów Rodzinnych w Polsce, Prezesowi Zarządu Izby Gospodarczej Energetyki
i Ochrony rodowiska, Prezydentowi Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych
„Lewiatan”, Prezesowi Zarządu Business Centre Club, Prezesowi Zarządu Helsińskiej
Fundacji Praw Człowieka, Stowarzyszeniu Amnesty International Polska, Prezesowi
Związku Banków Polskich, Przewodniczącemu Komisji Krajowej Niezależnego
Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, Przewodniczącemu Ogólnopolskiego
Porozumienia Związków Zawodowych, Dziekanowi Krajowej Izby Syndyków, Prezesowi
Związku Rzemiosła Polskiego, Przewodniczącemu Forum Związków Zawodowych,
Prezydentowi Konfederacji Pracodawców Polskich (obecnie Pracodawcy RP), Prezesowi
Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji oraz Prezesowi Zarządu Izby Gospodarczej
Transportu Lądowego.
Uwagi do projektu zgłosiła też Prezes Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej oraz
Przewodniczący Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Referendarzy Sądowych.

Poniżej przedstawiono zasadnicze uwagi zgłoszone w trakcie konsultacji społecznych oraz
stanowisko wobec tych uwag. W nawiasach wskazano podmioty zgłaszające uwagi.
Uwagi dotyczące propozycji przepisów k.p.c. regulujących ciężar wspierania postępowania,
gromadzenie materiału procesowego oraz słuchanie informacyjne stron.
Nie można zgodzić się z krytyką użycia w proponowanym art. 3 k.p.c. pojęcia „dobre
obyczaje” (Pracodawcy RP, Naczelna Rada Adwokacka). Pojęcie to znane jest językowi
prawnemu i prawniczemu. Użyto je po to, aby wyrazić powinność stron działania w toku
postępowania w sposób rzetelny i zgodny z zasadą lojalności wobec strony przeciwnej
i sądu. Celowo nie odwołano się od pojęcia „zasad współżycia społecznego”, gdyż
w Kodeksie postępowania cywilnego występuje ono jako kryterium kontroli czynności
dyspozycyjnych stron, a więc w innym kontekście niż ten, którego dotyczy projektowany
art. 3.
W trakcie konsultacji społecznych wątpliwości zgłoszono co do ograniczenia możliwości
składania przez strony pism przygotowawczych (z wyjątkiem odpowiedzi na pozew i pism,
które obejmują wnioski dowodowe) tylko do takich przypadków, w których zarządzi
to przewodniczący (przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę) lub sąd
(w toku sprawy). Należy w związku z tym podkreślić, że rozwiązanie to nie stanowi
ograniczenia prawa do sądu (Pracodawcy RP), gdyż strony zachowują możliwość prezentacji
swoich twierdzeń i dowodów (w granicach wynikających z projektowanego art. 217

51

§ 2 k.p.c.) oraz argumentacji prawnej na rozprawie. Uznano natomiast celowość propozycji
(Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa), aby przewodniczący lub sąd mogli – przed
zarządzeniem lub postanowieniem o wymianie dalszych pism przygotowawczych –
wysłuchać w tym zakresie strony na posiedzeniu niejawnym. Na posiedzeniu tym strony
będą zatem mogły przedstawić swoje stanowisko co do tego czy i jakie pisma
przygotowawcze, a także co do jakich okoliczności oraz w jakich terminach powinny zostać
złożone.
W związku z uwzględnieniem powyższej uwagi pozostaje wprowadzenie projektowanego
art. 207 § 4 k.p.c. (co spowodowało zmianę numeracji dalszych paragrafów w tym artykule).
Nieuzasadniona jest krytyka regulacji koncentracji materiału procesowego zawartej

w projektowanych art. 207 § 5 i 6 k.p.c. (pierwotnie § 4 i 5) i art. 217 k.p.c.
Po pierwsze, wbrew niektórym uwagom, nie jest to regulacja ustanawiająca prekluzję
procesową lub dowodową (np. uwagi Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego
„Solidarność”), lecz system dyskrecjonalnej władzy sędziego, w którym decyzja

o pominięciu spóźnionych twierdzeń i dowodów należy do sądu.
Po drugie, nowa regulacja nie prowadzi do uznaniowości sądu co do tego, czy pominąć
spóźnione twierdzenia lub dowody (Pracodawcy RP), gdyż w projektowanych art. 207 § 5
i art. 217 § 2 k.p.c. każdorazowo wskazane są przesłanki wyznaczające ramy działania sądu.
Po trzecie, nowa regulacja jest bardziej elastyczna niż system prekluzji procesowej
obowiązujący dotąd w postępowaniu w sprawach gospodarczych, a przez to pozwalać będzie
sądowi na uwzględnienie okoliczności konkretnej sprawy. Celem nowej regulacji jest
skłonienie stron do prezentacji twierdzeń faktycznych i dowodów możliwie najszybciej, aby
w ten sposób doprowadzić do koncentracji materiału procesowego, co pozwoli

na szybsze wydanie wyroku. Rozwiązanie przyjęte w projektowanych art. 207 § 5
i art. 217 § 2 k.p.c. nie ma przy tym, wbrew odmiennym twierdzeniom (Naczelna Rada
Adwokacka), nic wspólnego z procesem formułkowym. Jego założeniem nie jest także
dążenie do rezygnacji z ustalenia prawdy w procesie cywilnym. To, czy prawda ta zostanie
ustalona, zależy już jednak od tego, czy strony będą wywiązywać się ze spoczywających na
nich ciężarach procesowych, a sąd należycie będzie korzystał ze swoich uprawnień (obok
projektowanych art. 207 § 5 in fine i art. 217 § 2 in fine k.p.c. chodzi także o art. 212 § 1
k.p.c. w nowej redakcji).

52

Po czwarte, jest oczywiste, że rygor pominięcia, o którym mowa w projektowanym
art. 207 § 5 i art. 217 § 2 k.p.c., dotyczy tylko twierdzeń faktycznych i wniosków
dowodowych, a nie wywodów prawnych.
Uwzględniono stanowisko (Naczelna Rada Adwokacka) co do celowości przeredagowania
projektowanych art. 344 § 2, art. 493 § 1 i art. 503 § 1 k.p.c. – przepisy te nie zawierają po
zmodyfikowaniu odesłania do odpowiedniego stosowania proponowanego art. 207 § 5
(pierwotnie § 4) k.p.c., lecz uzupełnione zostały o treści wprost stanowiące o pominięciu
przez sąd twierdzeń i dowodów, których strona nie powołała w sprzeciwie od wyroku
zaocznego, zarzutach od nakazu zapłaty albo sprzeciwie od nakazu zapłaty.

Uwagi dotyczące projektowanej likwidacji postępowania odrębnego w sprawach
gospodarczych.
W kwestii tej zastrzeżenia zgłosiło szereg podmiotów (Urząd Ochrony Konkurencji
i Konsumentów, Urząd Regulacji Energetyki, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Polska
Izba Informatyki i Telekomunikacji). Uwagi te nie podważają celowości uchylenia
przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych, lecz negują konsekwencje
tej zmiany w zakresie, w jakim miałaby ona skutkować przekazaniem spraw z odwołania od
decyzji organów regulacyjnych do kompetencji sądów administracyjnych, co pierwotnie
proponowano w projekcie. Zgłoszono również (Urząd Ochrony Konkurencji

i Konsumentów) techniczne wątpliwości związane z przeniesieniem przepisów

o postępowaniu przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów do ustawy z dnia 16
lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm.).
Powyższe uwagi dotyczące propozycji przekazania spraw z odwołania od decyzji
organów regulacyjnych do kompetencji sądów administracyjnych stały się bezprzedmiotowe,
gdyż projekt w obecnej wersji nie zawiera żadnych zmian w zakresie właściwości sądu
w tych sprawach.
Nie
uwzględniono uwag Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dotyczących
pozostawienia dotychczasowych regulacji w dziedzinie koncentracji materiału procesowego
w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów. Proponowane w projekcie
unormowanie, oparte na zasadzie dyskrecjonalności sędziowskiej, jest dostatecznie
rygorystyczne, a zarazem elastyczne, aby zapewnić sprawny tok postępowania także w tej
grupie spraw. Eksponowana przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów odmienność
spraw z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów – ze względu na stojącą za nimi istotną

53

potrzebę ochrony interesu publicznego, potwierdza natomiast jedynie, że w odniesieniu do
tych spraw należy dążyć do ich stopniowego usuwania z ram postępowania cywilnego.

Uwagi dotyczące zmian w zakresie udziału organizacji pozarządowych w postępowaniu
cywilnym
Skorygowano brzmienie proponowanego art. 61 § 1 pkt 5 k.p.c. w kierunku czyniącym
zadość uwagom Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej. Po modyfikacji – zgodnie
z projektowanym art. 61 § 1 pkt 5 k.p.c. organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań
statutowych mogą, za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie, wytaczać powództwa na
jej rzecz w sprawach o ochronę praw własności przemysłowej. Uwaga dotycząca spójności
terminologicznej pomiędzy k.p.c. i ustawą – Prawo własności przemysłowej (Dz. U.
z 2003 r., Nr 119, poz. 1117, z późn. zm.) w zakresie pojęcia „organizacja pozarządowa”
(Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej) nie została uwzględniona jako sytuująca się
poza zakresem projektu.

Pozostałe uwagi do proponowanych zmian przepisów Kodeksu postępowania cywilnego
o procesie
Uwaga, że zmiana art. 34 k.p.c. jest zbędna (Krajowa Rada Sądownictwa) jest niezasadna, na
co wskazuje choćby fakt, że projektowane brzmienie przepisu art. 34 k.p.c. uwzględnia
obecne brzmienie art. 4794 § 1 k.p.c. (projekt zawiera propozycję uchylenia

art. 4794 § 1 k.p.c.), który – jak powszechnie przyjmowano w nauce i praktyce – rozszerzał
zakres przedmiotowy właściwości przemiennej wskazanej w art. 34 k.p.c. Z kolei sugestia co
do celowości zmiany brzmienia art. 34 k.p.c. w pozostałym zakresie (Krajowa Rada
Sądownictwa) nie zasługuje na aprobatę, gdyż w praktyce nie ma wątpliwości co do tego, jak
stosować przepis w obecnym brzmieniu.
Uwzględniono propozycję Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, aby w związku
z art. 132 § 1 k.p.c. przyjąć obowiązek załączania przez pełnomocnika do dokumentu
pełnomocnictwa jego odpisu dla strony przeciwnej. W związku z tym do projektu
wprowadzono propozycję zmiany art. 89 § 1 k.p.c.
W wyniku uwzględnienia uwag Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (radca Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa reprezentuje Skarb Państwa, który nie ma obowiązku uiszczania
opłat sądowych w sprawach cywilnych) zrezygnowano z projektowanej zmiany


54