Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

- 2 -
dochodów z określonego okresu ubezpieczenia (podstawa wymiaru). Podstawę wymiaru
świadczenia stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki ustalona dla wybranego okresu,
liczona według określonego algorytmu. Zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury ustawa
określa w art. 15. Wysokość kwoty bazowej jest ogłaszana w formie komunikatu Prezesa GUS.
W praktyce funkcjonowania uregulowań ustawy materia dotycząca okresów
składkowych i nieskładkowych należy do bardzo istotnych kwestii - dla ubezpieczonych,
a także świadczeniobiorców. Trzeba zaznaczyć, że w/w ustawa posługując się pojęciem
okresów składkowych, zawiera wśród nich również okresy składkowe bez opłaconej składki na
ubezpieczenia społeczne. Stanowią one wyraz dowartościowania przez ustawodawcę różnego
rodzaju przerw w zatrudnieniu lub podleganiu ubezpieczeniu, spowodowanych istotnymi
przyczynami (o charakterze społecznym, gospodarczym, politycznym). Są to okresy:
1) przebywania w więzieniach lub miejscach odosobnienia w Polsce z powodu działalności
politycznej po 31 grudnia 1956 r. – art. 6 ust. 1 pkt 8,
2) świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz nielegalnych organizacji politycznych i związków
zawodowych – art. 6 ust. 1 pkt 10,
3) internowania w stanie wojennym – art. 6 ust. 2 pkt 8.
Po roku 1989 ustawodawca rekompensował w ten sposób działaczom opozycji ujemne
konsekwencje poniesione w życiu osobistym i zawodowym, spowodowane prowadzeniem
działalności politycznej w stosunku do władz PRL (K. Antonów, M. Bartnicki, B. Suchacki
"Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych". Komentarz, ABC,
2009, wyd. III).
W obecnym stanie prawnym okresy niewykonywania pracy w okresie przed dniem
4 czerwca 1989 r. spowodowane represjami politycznymi, uwzględniane przy ustalaniu prawa
do świadczeń i ich wysokości, należą do okresów nieskładkowych i są zaliczane w wymiarze
nie większym niż 5 lat (art. 7 pkt 4).
3. Różnice między dotychczasowym a przewidywanym stanem prawnym
Projekt zalicza okresy niewykonywania pracy w okresie przed dniem 4 czerwca
1989 r. na skutek represji politycznych do kategorii okresów składkowych, nie przewidując
ograniczenia w zakresie uznawania ich wymiaru.
Proponowana zmiana zmierza w kierunku przyjętego już wcześniej przez
uregulowania ustawy w/w dowartościowania niektórych okresów niepozostawania
w zatrudnieniu, rozszerzając kategorię okresów składkowych bez opłaconej składki. Decyzja
projektodawców została podyktowana przekonaniem o potrzebie uhonorowania grupy
społecznej, jaką byli działacze opozycji demokratycznej, którzy odczuli, niekiedy daleko idące,
skutki wynikające z represji politycznych stosowanych wobec nich w czasach PRL.
- 3 -
W przekonaniu projektodawców obecnie istniejące w ustawie ograniczenie (5 – letnie)
okresów nieskładkowych (dotyczące niewykonywania pracy przed dniem 4 czerwca 1989 r. na
skutek represji politycznych, art. 7 pkt 4) nie tylko nie oddaje rzeczywistego okresu
pozostawania bez zatrudnienia, lecz także jest niewspółmiernym ograniczeniem w stosunku do
długotrwałych konsekwencji ponoszonych przez konkretne osoby zwalniane z pracy i otoczone
odium tzw. wilczego biletu, który wyłączał je z kręgu potencjalnych kandydatów na
pracowników.
4. Konsultacje
Projekt ustawy został przekazany Ministrowi Spraw Zagranicznych, Ministrowi Pracy
i Polityki Społecznej, Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, Rzecznikowi Ubezpieczonych,
Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, Krajowej Radzie Radców Prawnych oraz
Kierownikowi Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
Spośród wymienionych podmiotów stanowiska przedstawili: Minister Spraw
Zagranicznych oraz Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa, nie zgłaszając uwag do
rozwiązania zawartego w projekcie.
Rzecznik Ubezpieczonych w przedstawionym stanowisku stwierdza, że materia
projektu pozostaje poza zakresem jego kompetencji, jednakże propozycję zawartą w projekcie
uznaje za uzasadnioną.
Minister Pracy i Polityki Społecznej przedstawił pismo, w którym wskazuje, że przed
wyrażeniem opinii dotyczącej w/w projektu, ze względu na jego materię, zasadne jest
uprzednie poznanie stanowiska Ministra Finansów, Kierownika Urzędu do Spraw
Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych przedłożył
pismo, w którym uznaje projekt potrzebny i wychodzący naprzeciw oczekiwaniom osób
zaangażowanym w walkę o niepodległą Polskę oraz możliwy do realizacji w obecnej sytuacji
finansów publicznych, wskazując jednak, że Urząd nie jest w stanie oszacować skutków
finansowych zmiany kwalifikacji okresów nieskładkowych na składkowe.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zgłosił uwagi do brzmienia art. 2.
W trakcie I czytania projektu, na wspólnym posiedzeniu Komisji Ustawodawczej oraz
Komisji Rodziny i Polityki Społecznej, w dniu 24 stycznia 2010 r., przedstawiciel Ministra
Pracy i Polityki Społecznej poinformował, że stanowisko Rady Ministrów zostanie
przedstawione na dalszym etapie prac legislacyjnych.
Komisje wniosły jednogłośnie o przyjęcie projektu w przedłożonej wersji, zawartej w
druku senackim nr 992.
- 4 -
Podczas II czytania zostały wniesione poprawki, które dotyczyły uregulowania
ponownego ustalenia wysokości świadczenia (art. 2), a także określenia wejścia w życie
ustawy w sposób zapewniający dokonywanie wypłat świadczeń w nowej wysokości zgodnie z
zasadami przyjętymi dla wypłacania świadczeń emerytalno-rentowych.
5. Oczekiwane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne
Przyjęte uregulowanie ma stanowić zadośćuczynienie krzywdom doznanym przez
ofiary represji politycznych PRL, do których należało zwalnianie z pracy działaczy
opozycyjnych i stosowaniu szykan polegających na odmowie zatrudnienia (nierzadko
długotrwale).
W przekonaniu projektodawców poniesione przez działaczy opozycji straty zarówno
materialne, jak i niematerialne (dotyczące sytuacji osobistej, rodzinnej i społecznej) są nie do
zrekompensowania, a proponowane uregulowania czynią to w stopniu nieporównywalnym do
rzeczywistych skutków, zmierzają jednak w kierunku lepszej realizacji zasady sprawiedliwości
społecznej w sferze ubezpieczeń społecznych.
Proponowane w projekcie rozwiązanie powoduje skutki finansowe. Przyjmując, że
grupa podmiotów, której dotyczyłoby przeliczenie świadczeń obejmowałaby ok. 600 osób
można w przybliżeniu szacować wydatki na kwotę nie więcej niż ok. 100 tys. zł , przy czym
pula środków finansowych będzie zależeć od liczby złożonych wniosków.
6. Oświadczenie w sprawie zgodności przedłożonego projektu z prawem wspólnotowym
Przedłożony projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.

Warszawa, 28 marca 2011 r.
BAS-WAPEiM-699/11



Pan
Grzegorz Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (przedstawiciel wnioskodawcy: senator Jan Rulewski)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r. Nr 5, poz.
47, ze zmianami) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy przewiduje zmianę artykułów: 6, 7, 57, 117 oraz 174
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zmianami).
Proponowana regulacja przewiduje zaliczenie okresów niewykonywania pracy
po 31 grudnia 1956 r. a przed 4 czerwca 1989 r., na skutek represji politycznych,
do okresów składkowych, zamiast – jak jest obecnie – do okresów
nieskładkowych.
Proponowana ustawa ma wejść w życie pierwszego dnia miesiąca
następującego po miesiącu ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
W prawie Unii Europejskiej w dziedzinie zabezpieczenia społecznego
należy wskazać rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr
883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE L 166 z 30.4.2004 r., str. 1, Dz. Urz.
UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 5, t. 5, str. 72). Rozporządzenie nie
reguluje zagadnienia, o którym mowa w projekcie ustawy.

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Przepisy projektu nie należą do materii regulacji prawa Unii
Europejskiej.
4. Konkluzja
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.


Dyrektor Biura Analiz Sejmowych




Michał Królikowski



2