Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o repatriacji oraz niektórych innych ustaw

- 9 -
Art. 8.
W ustawie z dnia 7 wrzeĞnia 2007 r. o Karcie Polaka (Dz. U. Nr 180, poz. 1280 oraz z 2008 r.
Nr 52, poz. 305, Nr 214, poz. 1348 i Nr 216, poz. 1367) wprowadza siĊ nastĊpujące zmiany:
1) w art. 2 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
"3. Karta Polaka moĪe byü takĪe przyznana osobie bĊdącej obywatelem jednego z paĔstw,
o których mowa w ust. 2, której polskie pochodzenie zostaáo prawomocnie stwierdzone
zgodnie z ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. o stwierdzaniu polskiego pochodzenia i
repatriacji (Dz. U. z 2004 r. Nr 53, poz. 532, z póĨn. zm.5)).";
2) w art. 6 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
"2. Posiadacz Karty Polaka lub osoba, której polskie pochodzenie zostaáo stwierdzone
zgodnie z ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. o stwierdzaniu polskiego pochodzenia
i repatriacji, korzysta z pierwszeĔstwa przy ubieganiu siĊ o pomoc finansową udzielaną
osobom fizycznym ze Ğrodków budĪetu paĔstwa lub budĪetów samorządów
terytorialnych przeznaczonych na wspieranie Polaków za granicą.";
3) w art. 13 w ust. 3 pkt 8 otrzymuje brzmienie:
"8) prawomocna decyzja w sprawie stwierdzenia polskiego pochodzenia, wydana zgodnie
z przepisami ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o stwierdzaniu polskiego pochodzenia i
repatriacji.".
Art. 9.
PostĊpowania o stwierdzenie polskiego pochodzenia niezakoĔczone przed dniem wejĞcia
w Īycie niniejszej ustawy toczą siĊ na podstawie przepisów ustawy zmienianej w art. 1
w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
Art. 10.
W przypadku ukoĔczenia szkoáy wyĪszej w okresie 12 miesiĊcy przed dniem wejĞcia w Īycie
niniejszej ustawy przez osobĊ niespeániającą warunku okreĞlonego w art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy
zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym, termin, o którym mowa w art. 16 ust. 1 pkt
5 ustawy zmienianej w art. 1, w stosunku do takiej osoby liczy siĊ od dnia wejĞcia w Īycie
niniejszej ustawy.
Art. 11.
Ustawa wchodzi w Īycie z dniem 1 stycznia 2012 r.
U Z A S A D N I E N I E
Podstawowe cele projektowanej nowelizacji ustawy o repatriacji i niektórych innych
ustaw to:
1) wykonanie postanowienia Trybunaáu Konstytucyjnego z dnia 27 maja 2003 r. (sygn. akt
S 2/03), w którym Trybunaá zasygnalizowaá potrzebĊ podjĊcia inicjatywy ustawodawczej
w
przedmiocie unormowania trybu stwierdzania pochodzenia polskiego dla celów
wskazanych w art. 52 ust. 5 Konstytucji,
2) rozszerzenie krĊgu osób polskiego pochodzenia, które mogą byü uznane za repatriantów na
podstawie art. 16 ustawy o repatriacji, poprzez rezygnacjĊ z wymogu zamieszkiwania przed
wejĞciem w Īycie ustawy na terytorium Armenii, AzerbejdĪanu, Gruzji, Kazachstanu,
Kirgizji, TadĪykistanu, Turkmenistanu, Uzbekistanu albo azjatyckiej czĊĞci Federacji
Rosyjskiej; dotyczyü to bĊdzie tak jak dotychczas osób, które uczyáy siĊ w polskich szkoáach
wyĪszych na podstawie przepisów o podejmowaniu i odbywaniu studiów przez osoby
niebĊdące obywatelami polskimi,
3) zachĊcenie gmin do zapewniania repatriantom lokali mieszkalnych poprzez zmianĊ
mechanizmu wypáacania z tego tytuáu pomocy finansowej z budĪetu paĔstwa (rezygnacja z
instytucji dotacji celowej i wprowadzenie w to miejsce tzw. opáaty z budĪetu paĔstwa).
Art. 52 ust. 5 Konstytucji stanowi, Īe "osoba, której pochodzenie polskie zostaáo
stwierdzone zgodnie z ustawą, moĪe osiedliü siĊ na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na
staáe". Jednoznaczne brzmienie tej normy oraz jej systemowe usytuowanie (dziaá – WolnoĞci
i prawa osobiste w rozdziale II Konstytucji) uzasadniają tezĊ, Īe art. 52 ust. 5 Konstytucji
reguluje materialnoprawne uprawnienie przysáugujące cudzoziemcom polskiego pochodzenia
do osiedlenia siĊ w Polsce na staáe. Przepis ten wyraĨnie wskazuje na koniecznoĞü ustawowej
regulacji mechanizmu stwierdzania polskiego pochodzenia osób ubiegających siĊ o prawo
pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jak podkreĞliá Trybunaá Konstytucyjny
w uzasadnieniu wspomnianego postanowienia "Nie ulega wątpliwoĞci, Īe bez wyraĨnej
regulacji trybu dochodzenia gwarantowanego konstytucyjnie prawa mogáoby ono mieü
charakter fasadowy, pozbawiony rzeczywistego znaczenia. PrestiĪ paĔstwa prawa wymaga [...],
aby regulacje Konstytucji byáy efektywnie wykonywane przez organy paĔstwa, w tym
i ustawodawcĊ i aby konstytucyjnie uksztaátowane prawa jednostki nie zawieraáy luk
konstrukcyjnych, wynikających z zaniechania regulacji ustawowych, które byáy konstytucyjnie
zapowiedziane".
- 2 -
PoniewaĪ Trybunaá Konstytucyjny uznaá, Īe "obowiązujące regulacje ustawowe nie
speániają warunku konstytucyjnego do realizacji prawa wskazanego w art. 52 ust. 5" proponuje
siĊ (art. 1 pkt 1-6 i 16 oraz art. 2-9 nowelizacji), aby tryb stwierdzania pochodzenia polskiego
znalazá siĊ w ustawie o repatriacji, która dotychczas reguluje te kwestie wyáącznie na potrzeby
procedury repatriacyjnej. W tym celu zmieniono tytuá ustawy ("o stwierdzaniu polskiego
pochodzenia i repatriacji"), uchylono jej preambuáĊ oraz wyodrĊbniono rozdziaá regulujący
stwierdzanie polskiego pochodzenia. Zmiana kilku innych ustaw wynika z koniecznoĞci
modyfikacji zawartych w tych ustawach odesáaĔ do dotychczasowej ustawy o repatriacji.
Osobom, których polskie pochodzenie zostaáo prawomocnie stwierdzone, umoĪliwiono
uzyskanie zezwolenia na osiedlenie siĊ na podstawie przepisów ustawy o cudzoziemcach.
Uznano jednoczeĞnie za wystarczające, z punktu widzenia art. 52 ust. 5 Konstytucji,
uregulowania ustawy o wjeĨdzie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz
wyjeĨdzie z tego terytorium obywateli paĔstw czáonkowskich Unii Europejskiej i czáonków ich
rodzin.
Wyáączenie przesáanki terytorialnej z art. 16 ust. l ustawy o repatriacji (art. 1 pkt 9 i art.
10 nowelizacji) bĊdzie sprzyjaáo niwelowaniu niekorzystnych procesów demograficznych.
NaleĪy bowiem przypuszczaü, Īe uzyskaniem statusu repatrianta bĊdzie zainteresowana duĪa
liczba osób máodych, przedsiĊbiorczych, pragnąca realizowaü siĊ zawodowo w Polsce, które
uczyáy siĊ w polskich szkoáach wyĪszych.
Dotychczasowa praktyka wskazuje na potrzebĊ wprowadzenia zmian w zakresie zasad
przyznawania pomocy finansowej gminom, na terenie których osiedlają siĊ repatrianci.
Przewidziane w dotychczasowym brzmieniu art. 21 ustawy o repatriacji zasady przyznawania i
rozliczania pomocy dla gmin (dotacje celowe) zniechĊcają organy samorządu terytorialnego do
angaĪowania siĊ w akcjĊ repatriacyjną. Wprowadzenie instytucji opáaty z budĪetu paĔstwa ma
na celu uelastycznienie rozliczenia finansowego z gminami, które zapewniają lokale
mieszkalne repatriantom. W myĞl projektu (art. 1 pkt 12 i 17) gminie, która uchwaáą rady gminy
zobowiązaáa siĊ do zapewnienia lokalu mieszkalnego repatriantowi i czáonkom jego najbliĪszej
rodziny, oraz zawaráa umowĊ nadającą im tytuá prawny do lokalu mieszkalnego na czas
nieokreĞlony, wypáacana byáaby z budĪetu paĔstwa opáata w wysokoĞci po 40.000 zá na
repatrianta i kaĪdego czáonka jego najbliĪszej rodziny, z tym Īe na jedno gospodarstwo
domowe nie mniej niĪ 90.000 zá. Opáata stanowiáaby dochód gminy, nie wymagaáaby
- 3 -
szczególnej formy rozliczenia, ale powinna byü przeznaczona na dofinansowanie jej zadaĔ
wáasnych.
Pozostaáe zmiany mają charakter doprecyzowujący i porządkujący.
Doprecyzowanie art. 17 ust. 1 ustawy o repatriacji (art. 1 pkt 10 nowelizacji), poprzez
dodanie wyrazów "na podstawie wizy krajowej w celu repatriacji", usunie wątpliwoĞci co do
grupy podmiotów uprawnionych do otrzymania pomocy finansowej. Nowelizacja art. 17 ust. 5
oraz dodanie ust. 8a stanowi realizacjĊ rekomendacji wskazanych w sprawozdaniach
pokontrolnych (MSWiA audyt wewnĊtrzny - listopad 2009; NIK – kontrola realizacji
postanowieĔ ustawy o repatriacji przez organy administracji rządowej i samorządowej na terenie
województwa maáopolskiego w latach 2004-2008 - grudzieĔ 2010) oraz doprecyzowanie
przepisów, które dotychczas budziáy wątpliwoĞci co do terminów i sposobów ich wykonania.
Zmiany art. 30 (art. 1 pkt 14) porządkują przepisy dotyczące ewidencji wizowej.
Uzupeánienie danych przetwarzanych w ewidencji osób ubiegających siĊ o wydanie wizy
krajowej w celu repatriacji jest poĪądane w celu uzyskania zgodnoĞci w zakresie danych
zawartych w ustawie z danymi przetwarzanymi w systemie informatycznym.
Przewiduje siĊ, iĪ zmiana zasad udzielania pomocy gminom z tytuáu zapewnienia
repatriantom mieszkania spowoduje nasilenie akcji repatriacyjnej (co jest szczególnie waĪne dla
osób, które uzyskaáy decyzjĊ o przyrzeczeniu wydania wizy wjazdowej w celu repatriacji) i w
konsekwencji koniecznoĞü zwiĊkszenia rezerwy celowej na pomoc dla repatriantów począwszy
od roku 2012. Wedáug szacunków Ministra Spraw WewnĊtrznych i Administracji nowelizacja
art. 21 ustawy o repatriacji spowoduje zwiĊkszenie wydatków budĪetu paĔstwa:
-
przeznaczonych dla gmin zapewniającym repatriantom lokale mieszkalne - z 4 do 24 mln zá
rocznie oraz
-
na wypáatĊ jednorazowej pomocy finansowej dla repatriantów okreĞlonej w art. 17 ust. 1
ustawy z 1,6 mln zá do 5,2 mln zá.
Projekt ustawy zostaá przesáany w celu zaopiniowania:
-
Ministrowi Spraw WewnĊtrznych i Administracji, Ministrowi Spraw Zagranicznych,
Szefowi UrzĊdu do Spraw Cudzoziemców,
-
Unii Metropolii Polskich, Unii Miasteczek Polskich, Związkowi Gmin Wiejskich RP,
Związkowi Miast Polskich, Związkowi Powiatów Polskich, Związkowi Województw RP,
-
HelsiĔskiej Fundacji Praw Czáowieka, Fundacji Edukacja dla Demokracji, Instytutowi
Spraw Publicznych, Polskiej Akcji Humanitarnej,
- 4 -
-
Stowarzyszeniu "Wspólnota Polska", Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie, Fundacji
Semper Polonia, Stowarzyszeniu Repatriantów, Związkowi Repatriantów RP, Fundacji
Ocalenie, Stowarzyszeniu Pomocy Repatriantom, Federacji Organizacji Polskich na
Ukrainie, Związkowi Polaków na Litwie, Związkowi Polaków na Biaáorusi, Kongresowi
Polaków w Rosji, Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych, ĝwiatowemu Stowarzyszeniu
ZabuĪan, Kresowian, Repatriantów, Spadkobierców, Rodzin, NastĊpców Prawnych,
Sympatyków, Fundacji WolnoĞü i Demokracja, Regionalnej Organizacji Polskie Centrum
Narodowo-Kulturalne "Jednost" w Krasnodarze.
W wyniku przeprowadzonych konsultacji na wniosek Ministra Spraw WewnĊtrznych i
Administracji rozszerzono zakres projektu o przepisy wypeániające normĊ zawartą w art. 52
ust. 5 Konstytucji oraz, uwzglĊdniając stanowisko organizacji pozarządowych, zrezygnowano z
planowanego pierwotnie zakreĞlenia koĔcowej daty do skáadania wniosków o wydanie wizy w
celu repatriacji (31 grudnia 2012 r.), co miaáo sáuĪyü stworzeniu perspektywy czasowej
zakoĔczenia akcji repatriacyjnej i zaplanowaniu wydatków budĪetowych na ten cel.
Co do zasady organizacje zrzeszające jednostki samorządu terytorialnego wyraziáy
pozytywną opiniĊ o proponowanych zmianach, organizacje polonijne i repatrianckie natomiast
postulowaáy naáoĪenie obowiązku zapewnienia lokali mieszkalnych repatriantom na
administracjĊ rządową.
Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.