Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

-3-
tak jak inne stosunki cywilnoprawne. W tym zakresie podmioty te powinny być traktowane
równo. Ustawa tymczasem różnicuje te podmioty w zakresie terminu dochodzenia wzajemnych
należności (5 lat dla ubezpieczonego i 10 lat dla Zakładu).
Ponadto, ustawa różnicuje samych płatników (ubezpieczonych). Mamy bowiem grupę
takich płatników (ubezpieczonych), którzy nienależnie opłacone składki mogą sobie zaliczyć
na poczet przyszłych składek oraz takich płatników, którzy nie mogąc już dochodzić zwrotu
nadpłaconych składek, nie mogą jednocześnie zaliczyć ich na poczet przyszłych składek,
ponieważ nie podlegają już obowiązkowi opłacania składek.
Należy też zwrócić uwagę na fakt, iż przepisy art. 24 ust. 5–6 ustawy przewidują
szeroki katalog okoliczności powodujących brak przedawnienia, zawieszenie lub przerwanie
biegu terminu przedawnienia należności ZUS od płatników (ubezpieczonych). Ustęp 5b
przewiduje przerwanie biegu przedawnienia od dnia podjęcia przez ZUS pierwszej czynności
zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek. Tymczasem płatnikowi
(ubezpieczonemu) nie służy tego rodzaju instytucja (przerwania, zawieszenia biegu terminu),
co oznacza, że nawet przy należytym dochodzeniu przed właściwym organem nienależnych
składek, upływ czasu powoduje wygaśniecie tych składek; nawet gdyby ostatecznie spór został
rozstrzygnięty korzystnie dla płatnika (ubezpieczonego). Regulacja taka tworzy pozorne prawo
majątkowe, czyli takie, które w momencie jego powstawania staje się nieskuteczne.
2.3. Wyrok wywołuje skutki prawne z dniem publikacji (15 czerwca 2010 r.). Trybunał
nie zdecydował się na odsunięcie w czasie terminu utraty mocy obowiązującej przepisu.
TK zaznaczył, iż stwierdzenie niekonstytucyjności zróżnicowania sytuacji prawnej ZUS
oraz płatników (ubezpieczonych) „dotyczy (…) tylko wykorzystania wyroku Trybunału do
umożliwienia płatnikowi (ubezpieczonemu) dochodzenia zwrotu takich składek na
jednakowych podstawach z ZUS tylko w odniesieniu do okresu od 1 stycznia 1998 r. do 7 maja
2003 r. włącznie i co do których termin zwrotu upłynął w okresie od 1 stycznia 2003 r. do 8
maja 2008 r.”.
TK dodał też, że wyrok „daje podstawę do ewentualnych wznowień postępowań na
podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji tylko w wypadku orzeczeń oddalających powództwa o
zwrot nadpłaconych składek ubezpieczeniowych”.
Wyrok „oznacza również zniesienie istniejącego dotychczas na podstawie
kwestionowanego art. 24 ust. 7 (…) zróżnicowania poziomu ochrony praw majątkowych w
zakresie dochodzenia roszczeń z tytułu nadpłaconych składek ubezpieczeniowych pomiędzy
poszczególnymi kategoriami płatników (ubezpieczonych)”.
-4-
Ponieważ jednak TK wydał wyrok stwierdzający w sentencji nieważność jednostki
redakcyjnej aktu normatywnego jako takiej (a więc zawierającej termin 10-letni), a nie tylko w
czasie gdy miała ona brzmienie ograniczające termin dochodzenia roszczeń przez płatnika
(ubezpieczonego) wobec Zakładu do 5 lat, konieczne jest powrócenie do brzmienia jednostki
redakcyjnej z momentu bezpośrednio przed ogłoszeniem wyroku (termin 10-letni).
3. Cele i zakres projektowanej ustawy
Mając na uwadze konieczność wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, kierując
się brzmieniem sentencji wyroku oraz motywami jego uzasadnienia, proponuje się, aby zmiana
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, polegała na
wprowadzeniu 10-letniego terminu przedawnienia nadpłaconych składek.
Jednocześnie proponuje się wprowadzenie regulacji przewidujących zawieszanie biegu
terminu przedawnienia roszczeń płatnika (ubezpieczonego) wobec Zakładu (czego nie było ani
w dawniejszym, ani w ostatnim brzmieniu przepisów). Stąd odpowiednie stosowanie przepisów
ust. 5b, 5e i 6.
Ponieważ od dnia ogłoszenia wyroku do dnia wejścia w życie proponowanej ustawy,
ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie zawiera żadnego terminu określającego termin
przedawnienia nienależnie opłaconych składek, konieczne jest również wprowadzenie przepisu
przejściowego, przewidującego, że nienależnie opłacone składki, które nie przedawniły się w
tym okresie, przedawniają się zgodnie z regułami wprowadzanego przepisu art. 24 ust. 7a.
4. Konsultacje
Projekt przygotowano we współdziałaniu z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.
Ponadto został on przesłany do zaopiniowania Ministrowi Spraw Zagranicznych, Ministrowi
Pracy i Polityki Społecznej, Ministrowi Sprawiedliwości, Sądowi Najwyższemu, Krajowej
Radzie Sądownictwa, Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, Krajowej Radzie Radców
Prawnych, Stowarzyszeniu Sędziów Polskich IUSTITIA, Rzecznikowi Ubezpieczonych oraz
Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Wymienione podmioty odniosły się co do zasady
aprobująco do proponowanych zmian (przy czym Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Minister
Pracy i Polityki Społecznej oraz Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa zgłosiły zastrzeżenia
natury legislacyjnej) bądź też nie przedstawiły żadnych uwag do przedłożonego projektu.
Jednocześnie Minister Pracy i Polityki Społecznej oraz Minister Sprawiedliwości
przypomnieli o pracach legislacyjnych toczących się równolegle w Sejmie na skutek
-5-
przedłożenia rządowego, uwzględniającego m.in. wypowiedź Trybunału Konstytucyjnego
w sprawie P 29/08.
Na posiedzeniu komisji senackich przedstawiciel Ministra Pracy i Polityki Społecznej
podtrzymał stanowisko zawarte w opinii pisemnej.
5. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy
Ustawa nie powoduje skutków finansowych dla budżetu państwa. Powoduje jedynie
konieczność zwrotu kwoty nadpłaconych przez płatników (ubezpieczonych) składek.
6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Projektowana ustawa nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.
Warszawa, 24 marca 2011 r.
BAS-WAPEiM-702/11



Pan
Grzegorz Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
(przedstawiciel wnioskodawcy: senator Marek Trzciński)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r. Nr 5, poz.
47, ze zmianami) sporządza się następującą opinię:


1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt przewiduje dodanie ustępu 7a w artykule 24 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr
205, poz. 1585, ze zmianami) – w związku z wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 26 maja 2010 r. (sygn. akt P 29/08; Dz. U. Nr 105, poz.
668), stwierdzającym niezgodność art. 24 ust. 7 ustawy z Konstytucją RP.
Proponowany przepis ustanawia dziesięcioletni termin przedawnienia
nienależnie opłaconych składek. Projekt zakłada ponadto odpowiednie
stosowanie przepisów art. 24 ust. 5b, 5e i 5 ustawy, które regulują kwestie
dotyczące zawieszenia biegu terminu przedawnienia należności z tytułu składek.
Projekt zawiera przepis przejściowy. Proponowana ustawa ma wejść w
życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy
Kwestie stanowiące przedmiot projektu ustawy nie są regulowane
prawem Unii Europejskiej.

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Prawo Unii Europejskiej nie reguluje kwestii zawartych w przepisach
opiniowanego projektu.
4. Konkluzja
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.


Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski






2