Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich oraz ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka

3
przepisy rozszerzająco i ustanawiać regulacje, które wprowadzałyby uzależnienie Rzecznika od
innych organów.
Odnośnie do kolejnego wzorca konstytucyjnego (art. 93), TK stwierdził, że „Rzecznik
Praw Obywatelskich nie jest w żadnym wypadku jednostką organizacyjnie podległą Sejmowi,
ani jego Marszałkowi (skoro Sejm nie stoi na pozycji nadrzędnej wobec Rzecznika, to tym
bardziej na pozycji takiej nie stoi organ wewnętrzny Sejmu – Marszałek). W konsekwencji
Marszałek Sejmu nie może wydawać aktów normatywnych regulujących funkcjonowanie
Rzecznika i jego aparatu pomocniczego.
2.3. Zważywszy na to, że derogowanie ze skutkiem natychmiastowym art. 20 ust 2
ustawy, będącego podstawą do obowiązywania statutu Biura, oznaczałoby również
automatyczną utratę mocy przez ów statut (co zdezorganizowałoby pracę Biura), TK
postanowił, że zakwestionowany przepis traci moc obowiązująca z upływem 12 miesięcy od
dnia ogłoszenia wyroku.
3. Cele i zakres projektowanej ustawy
W celu wykonania wyroku, proponuje się by w art. 20 ust. 2 ustawy o Rzeczniku Praw
Obywatelskich nadać nowe brzmienie, w którym pomija się Marszałka Sejmu.
Jednocześnie, idąc śladem tej części uzasadnienia wyroku, która dotyczy niezależności
organizacyjnej i funkcjonalnej Rzecznika, proponuje się by zastępcy Rzecznika (ich liczba
pozostaje bez zmian) byli powoływani i odwoływani samodzielnie przez Rzecznika. Z punktu
widzenia przepisów Konstytucji oraz ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, zastępcy
Rzecznika są zwykłymi pracownikami Biura; stosuje się do nich, tak jak do innych
pracowników, ustawę o pracownikach urzędów państwowych. Jedynie ustawa z dnia 31 lipca
1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe wyróżnia
zastępcę Rzecznika, przewidując, że jego wynagrodzenie, tak jak samego Rzecznika określa
Prezydent RP oraz, że na czas zajmowania stanowiska przysługuje mu lokal służący do
zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, jeżeli osoba ta i jej małżonek nie dysponują innym
lokalem w miejscowości, w której objęła ona stanowisko.
Zastępca Rzecznika nie posiada też własnych kompetencji. Może on być w nie
wyposażony, tak jak inni pracownicy Biura, tylko przez samego Rzecznika. Zastępca
Rzecznika jest więc pracownikiem aparatu pomocniczego niezależnego konstytucyjnie organu
jakim jest Rzecznik. W przypadku innych niezależnych organów konstytucyjnych (Trybunał
Konstytucyjny, Sąd Najwyższy), nie przewiduje się by pracownicy ich aparatu pomocniczego
4
(urzędów obsługujących) byli powoływani przez inny organ niż organ obsługiwany przez ów
aparat. Marszałek Sejmu nie powinien więc wpływać na dobór pracowników Biura Rzecznika.
Stąd proponuje się znowelizować też w art. 20 ust. 3.
Analogiczne, jak w przypadku Rzecznika Praw Obywatelskich, rozwiązania obowiązują
w przypadku Rzecznika Praw Dziecka. Choć Rzecznika Praw Dziecka nie jest organem, który
miałby cechować się w świetle Konstytucji niezależnością i niezawisłością (Konstytucja
przewiduje tylko, że taki organ istnieje), to jednak uzasadnione wydaje się zaproponowanie w
ustawie z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka podobnych zmian.
Proponowane zmiany, wbrew przypuszczeniom jednego z uczestników postępowania
przed Trybunałem, nie muszą powodować większego niż dotychczas rozrostu administracji
rzeczników, ponieważ fakt podejmowania powyższych decyzji przez Marszałka Sejmu, wcale
nie chroni przed rozrostem administracji, lecz tylko przenosi podejmowanie decyzji w tej
sprawie na inną osobę (co paradoksalnie powodowało rozrost mechanizmów
biurokratycznych). Po drugie, Sejm nadal zachowuje władzę nad budżetami biur rzeczników,
ponieważ uchwala budżet tych organów i kontroluje ich wykonanie. Po trzecie, wydaje się, iż
Rzecznik, posiadając określone kompetencje i mając określony budżet, najlepiej jest w stanie
określić optymalny sposób wykonywania swoich zadań (tworząc samodzielnie takie lub inne
komórki organizacyjne w Biurze oraz powołując taką lub inną liczbę takich lub innych
zastępców Rzecznika).
4. Konsultacje
Pisma w tej sprawie przedstawili Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw
Dziecka. Poparli oni projekt ustawy.
5. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy
Ustawa nie powoduje skutków finansowych dla budżetu państwa.
5
6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Projektowana ustawa nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.


Warszawa, 17 lutego 2011 r.
BAS-WAPEiM-371/11

Pan Grzegorz Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna dotycząca zgodności z prawem Unii Europejskiej
senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw
Obywatelskich oraz ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka (przedstawiciel
wnioskodawców: senator Piotr Benedykt Zientarski)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r. Nr 5, poz.
47, ze zm.) sporządza się następującą opinię:


I.
Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich oraz
ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka ma na celu dokonanie nowelizacji,
polegającej na tym, że:
1)
statut Biura Rzecznika Praw Obywatelskich będzie nadawał
sam Rzecznik (a nie jak dotychczas Marszałek Sejmu),
2)
zastępcy Rzecznika będą powoływani i odwoływani przez
samego Rzecznika.
Analogiczne propozycje dotyczą Rzecznika Praw Dziecka.
Projektowana zmiana związana jest z wykonaniem wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 19 października 2010 r. (sygn. akt K 35/09), w którym
TK orzekł o swobodzie Rzecznika w zakresie ukształtowania struktury oraz
trybu pracy podległego mu aparatu urzędniczego.
Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

II.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
ustawy
Prawo Unii Europejskiej nie reguluje spraw objętych opiniowanym
projektem ustawy.

III. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Przepisy opiniowanego projektu ustawy pozostają poza zakresem
regulacji prawa Unii Europejskiej.

2

IV. Konkluzje
Projekt ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich oraz
ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka nie jest objęty zakresem prawa Unii
Europejskiej.


Autor:
dr Agnieszka Grzelak
ekspert ds. legislacji
w Biurze Analiz Sejmowych
Akceptował:
Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski


Deskryptory bazy REX: Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka