Poselski projekt ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych

U Z A S A D N I E N I E

Pojęcie czynności operacyjno – rozpoznawczych nie jest nowym określeniem w
ustawodawstwie polskim. Pojawia się w wielu ustawach w formie bezpośredniej lub w
postaci działań mieszczących się w tej kategorii czynności. Ustawy wskazują na służby
państwowe uprawnione do prowadzenia tego rodzaju działalności a w niektórych
przypadkach także tryb realizacji tych czynności. Aktualnie do prowadzenia czynności
operacyjno – rozpoznawczych uprawnione są: Centralne Biuro Antykorupcyjne, Policja, Straż
Graniczna, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służba Kontrwywiadu Wojskowego,
andarmeria Wojskowa/ i wywiad skarbowy. aden z przepisów rangi ustawy nie reguluje
kompleksowo problematyki czynności operacyjno – rozpoznawczych a w szczególności ich
rodzaju, sposobu i trybu prowadzenia. Ponieważ czynności te są zespołem jawnych i
niejawnych przedsięwzięć, w niektórych przypadkach ingerujących w prawa i wolności
człowieka i obywatela, należy przeprowadzić zmiany ustawowe mające na celu
uporządkowanie tej istotnej z punktu widzenia konstytucyjnych praw, dziedziny.
Ingerencję w prawa i wolności człowieka i obywatela umożliwiają tzw. klauzule
ograniczające, czyli przepisy umożliwiające ingerencję państwa w wolności jednostki z uwagi
na ochronę interesu ogólnospołecznego i ogólnopaństwowego. Konstytucja RP dopuściła w
art. 31 ust. 3 możliwość ustawowego ograniczenia korzystania z wolności i praw „ gdy są
konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego,
bąd dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych
osób”. Powyższa klauzula ogranicza możliwość wykonywania przewidzianych w niniejszej
ustawie czynności operacyjno – rozpoznawczych jedynie w celu rozpoznawania,
zapobiegania i wykrywania przestępstw. W tym zakresie uprawnienia do ingerowania w
prawa i wolności jednostki są zgodne z normą wyrażoną w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.
W projekcie ustawy zdefiniowano czynności operacyjno – rozpoznawcze, formy, w
jakich są one realizowane, oraz metody prowadzenia tych działań. Jest to wypełnienie zasady
legalności jako cechy prawidłowego działania podmiotów, jedynie na podstawie i zgodnie z
prawem. Spośród metod działania bardzo szczegółowo opisano tryb i sposób prowadzenia
czynności, które mogą ingerować w prawa i wolności jednostki. Do tych specjalnych
uprawnień zaliczono stosowanie kontroli operacyjnej, zakupu kontrolowanego, przesyłki
niejawnie nadzorowanej, pozorowanej działalności przestępczej oraz tajnej lustracji
pomieszczeń i środków transportu. Unormowania dotyczące wyżej wymienionych metod
adaptowano z aktualnie obowiązujących przepisów ustawowych poza metodami pozorowanej

21
działalności przestępczej oraz tajnej lustracji pomieszczeń i środków transportu. Te dwie
ostatnie, z uwagi na możliwość naruszenia praw i wolności jednostki, także poddano rygorom
wcześniej uregulowanych ustawowo metod pracy operacyjno – rozpoznawczej.
Poza technicznymi metodami prowadzenia czynności operacyjno – rozpoznawczych
projekt, w ślad za obowiązującymi już przepisami, dopuszcza służby państwowe do
korzystania z pomocy osób niebędących funkcjonariuszami, zapewniając ochronę danych
identyfikujących te osoby i umożliwiając przyznanie im wynagrodzenia. Analogiczne
przepisy funkcjonują w aktualnie obowiązujących ustawach dotyczących uprawnień
poszczególnych służb państwowych.
Pomimo jawności zapisów projektowanej ustawy o czynnościach operacyjno –
rozpoznawczych, służby państwowe zapewniają ochronę form i metod realizowanych zadań,
informacji oraz własnych obiektów i danych identyfikujących funkcjonariuszy. W tym
między innymi celu upoważniono funkcjonariuszy do posługiwania się dokumentami, które
uniemożliwiają ustalenie danych identyfikujących funkcjonariuszy oraz środków, którymi się
posługują w czasie wykonywania czynności operacyjno – rozpoznawczych. Oczywistym w
tej sytuacji jest kontratyp, iż nie podlega odpowiedzialności karnej osoba, która wytwarza lub
posługuje się tego rodzaju dokumentem.
W ustawie wprowadzono zasadę, że każda czynność operacyjno – rozpoznawcza musi
być udokumentowana. Nadzór nad prowadzeniem tych czynności sprawuje przełożony
funkcjonariusza. Praca operacyjno – rozpoznawcza podlega rejestrowaniu w ewidencji służb
państwowych. Zgodność z prawem i zasadność prowadzenia czynności podlega kontroli
przez organy sprawujące nadzór nad właściwymi służbami państwowymi. Powyższe wymogi
mają na celu stałe badanie zgodności z prawem prowadzonych czynności operacyjno –
rozpoznawczych, jednocześnie zapewniając możliwość sprawowania stałego nadzoru nad
zasadnością prowadzonych działań.
Zadania realizowane w formie czynności operacyjno – rozpoznawczych mają
bezdyskusyjnie olbrzymie znaczenie w zapobieganiu i wykrywaniu przestępstw. Umożliwiają
one w sposób niejawny ujawnianie, utrwalanie i dokumentowanie indywidualnych zachowań
przestępczych. Wielokrotnie dostarczają niepodważalnych dowodów świadczących o
przestępczej działalności sprawcy. Z uwagi na charakter prowadzonych czynności,
polegających na stosowaniu technik specjalnych, metod wprowadzających w błąd lub
wykorzystujących błąd a także będących na granicy prowokacji, zawarto w ustawie przepis
zakazujący wykonywania funkcjonariuszom lub osobom współpracującym czynności
operacyjno – rozpoznawczych, których skutkiem może być popełnienie przestępstwa. Jest to

22
z gruntu prawa przepis ewidentny. Jednak w toku realizacji dynamicznych zadań nie
wszystkie sytuacje są do przewidzenia i w związku z tym możliwe jest nieplanowe jego
przekroczenie. Takiej sytuacji dotyczy przepis wyłączający odpowiedzialność karną
funkcjonariusza w granicach ryzyka operacyjnego.
W ustawie przewidziano jeszcze jeden kontratyp. Dotyczy on osoby współpracującej z
funkcjonariuszem w prowadzeniu czynności operacyjno – rozpoznawczych. Osoba taka nie
popełnia przestępstwa, dopuszczając się czynu zabronionego w trakcie realizacji zadania lub
zleconych czynności nie mających na celu popełnienie przestępstwa, gdy w rzeczywistości
swym działaniem mogła zapobiec innym gro nym przestępstwom. Przepis ten sankcjonuje
trudną do rozwiązania sytuację, w której osoba udzielająca pomocy funkcjonariuszowi, w
trakcie realizacji innego zadania, wejdzie w posiadanie przedmiotu, którego posiadanie jest
zabronione i dostarczy go funkcjonariuszowi. Według dotychczas obowiązujących przepisów
osobę taką należy ukarać za nielegalnie posiadanie tego przedmiotu. W rzeczywistości osoba
udzielająca pomocy funkcjonariuszowi, działając w dobrej wierze, odzyskując np. broń palną
lub materiały wybuchowe, nie dopuszcza do przestępczego wykorzystania tych przedmiotów.
W ustawie wprowadzono karalność za nieuprawnione wykonywanie czynności
operacyjno – rozpoznawczych oraz za niedopełnienie obowiązków lub przekroczenie
uprawnień przy ich prowadzeniu.
Wprowadzenie ustawy nie spowoduje odebrania kompetencji w zakresie możliwości
prowadzenia czynności operacyjno – rozpoznawczych służbom państwowym, a jedynie
skomasuje i ujednolici metody i formy wykonywania tych czynności.
Projektowana ustawa nie będzie miała wpływu na rynek pracy, konkurencyjność
wewnętrzną i zewnętrzną gospodarki oraz na sytuację i rozwój regionalny.
Ustawa nie spowoduje żadnych skutków dla budżetu państwa ani dla jednostek
samorządu terytorialnego.
Projekt ustawy nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej.


23
Warszawa, 12 lutego 2008 r.
BAS-WAEM-377/08

Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna
o zgodności przedstawionego poselskiego projektu ustawy o czynnościach
operacyjno-rozpoznawczych (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Marek
Biernacki) z prawem Unii Europejskiej

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 r. - Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2002 r. Nr 23, poz. 398, ze zm.)
sporządza się następującą opinię:

I.
Przedmiot projektu ustawy
Przedstawiony poselski projekt ustawy o czynnościach operacyjno-
rozpoznawczych określa warunki i zasady prowadzenia czynności operacyjno-
rozpoznawczych przez uprawnione do tego służby, zasady dokumentowania
tych czynności oraz kontrolę ich przeprowadzania.

II.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
ustawy
Prawo Unii Europejskiej nie reguluje kwestii objętych opiniowanym
projektem ustawy.

III. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Opiniowany projekt ustawy nie jest objęty zakresem prawa Unii
Europejskiej.

IV. Konkluzje
Przedstawiony poselski projekt ustawy o czynnościach operacyjno-
rozpoznawczych nie jest objęty zakresem regulacji prawa Unii Europejskiej.

Opracował: Zespół Prawa Europejskiego
Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych

Michał Królikowski

Deskryptory Bazy REX: Unia Europejska, służby specjalne
Warszawa, 12 lutego 2008 r.
BAS-WAEM-378/08

Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna
dotycząca możliwości uznania przedstawionego poselskiego projektu
ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Marek Biernacki) za projekt ustawy wykonującej
prawo Unii Europejskiej w rozumieniu art. 95a ust. 1 Regulaminu Sejmu


Stosownie do art. 95a ust. 1 Regulaminu Sejmu, projektem ustawy
wykonującym prawo Unii Europejskiej jest projekt ustawy mający na celu
wykonanie prawa Unii Europejskiej.
Przedstawiony poselski projekt ustawy o czynnościach operacyjno-
rozpoznawczych określa warunki i zasady prowadzenia czynności operacyjno-
rozpoznawczych przez uprawnione do tego służby, zasady dokumentowania
tych czynności oraz kontrolę ich przeprowadzania.
Ponieważ projekt nie ma na celu wykonania żadnego przepisu prawa Unii
Europejskiej, nie ma podstaw by uznać go w trybie art. 95a ust. 3 Regulaminu
Sejmu za projekt ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej.

Opracował: Zespół Prawa Europejskiego

Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych

Michał Królikowski
Deskryptory Bazy REX: Unia Europejska, służby specjalne