eGospodarka.pl › Prawo › Akty prawne › Projekty ustaw › Poselski projekt ustawy o spółdzielniach uczniowskich

Poselski projekt ustawy o spółdzielniach uczniowskich

- projekt reguluje kwestie dotyczace zakładania, organizacji i działalności spółdzielni uczniowskich oraz sprawowania nad nimi nadzoru. Spółdzielnie będą mogły prowadzić działalność gospodarczą, polegającą m.in. na prowadzeniu szkolnej kasy oszczędności oraz na swiadczeniu usług na rzecz osób trzecich. Spółdzielnia uczniowska będzie z mocy prawa organizacją pożytku publicznego

Kadencja sejmu: 6
Nr druku: 3421
Data wpłynięcia: 2010-03-19
Uchwalenie:

3421

U Z A S A D N I E N I E

Proponowany projekt ustawy odnosi się do spółdzielni uczniowskich, które nie
mają zbyt doniosłego znaczenia dla aktualnej pozycji spółdzielni w gospodarce
rynkowej, ale są ważne z punktu widzenia wychowawczego i dydaktycznego oraz
niewątpliwie budzą duże nadzieje dla przyszłości polskiego ruchu spółdzielczego. Takie
spółdzielnie nie są nowym zjawiskiem w polskiej spółdzielczości, ich historia liczy
bowiem ponad 100 lat.
Pierwsza spółdzielnia uczniowska została założona w 1900 r. w Pszczelinie. Obecnie
spółdzielnie uczniowskie działają bez podstawy ustawowej, jako organizacje
pozaszkolne, które kierują się wzorem statutu opracowanym w Krajowej Radzie
Spółdzielczej. Tymczasem ze względów jurydycznych regulacja ustawowa jest tu
konieczna, aby spółdzielnie te mogły skutecznie zawierać umowy niezbędne dla ich
działalności, mieć swoje organy realizujące zasadę samorządu spółdzielczego, posiadać
rachunek w banku itp.
Spółdzielnie uczniowskie mogą być zakładane zarówno w szkołach publicznych
lub niepublicznych, podstawowych, gimnazjalnych, szkołach ponadgimnazjalnych, a
także w placówkach oświatowo-wychowawczych dla dzieci lub młodzieży.
Członkami takich spółdzielni mogą być osoby fizyczne, które ukończyły 10 lat, a
więc także uczniowie i wychowankowie nie mający nawet ograniczonej zdolności do
czynności prawnych. Założenie takiej spółdzielni wymaga zgody rady szkoły udzielonej
na wniosek jej dyrektora. Bez zgody tych organów nie jest możliwe założenie spółdzielni
uczniowskiej. Dla jej założenia wymagana jest liczba członków założycieli nie mniej niż
5.
Spółdzielnia uczniowska jest ułomną osobą, gdyż nie posiada, tak jak każda inna
spółdzielnia, przymiotu osobowości prawnej. Nie podlega zatem wpisowi do Rejestru
Sądowego. O tym, że jest to jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną w
rozumieniu art. 331 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego świadczy art. 1 ust. 5 projektu ustawy,
który stanowi, iż w zakresie swojej statutowej działalności spółdzielnia uczniowska może
zawierać umowy, zaciągać zobowiązania i dokonywać innych czynności prawnych oraz
mieć prawa i obowiązki. Może też pozywać i być pozywaną. Spółdzielnie uczniowskie,
pomimo że są osobami ułomnymi będą miały przyznany ex lege status ,,organizacji
pożytku publicznego”, co powoduje, że będą podlegać przepisom o organizacjach
pożytku publicznego i wolontariacie (art. 1 ust. 7 projektu ustawy).
Celem spółdzielni uczniowskich jest popularyzowanie w środowiskach
młodzieżowych idei i wiedzy o spółdzielczości, kształtowanie umiejętności życia i
działania w zbiorowości społecznej, rozwijanie u uczniów lub wychowanków cech
zaradności i przedsiębiorczości oraz przygotowywanie ich do życia obywatelskiego w
warunkach demokracji (art. 2 ust. 1 projektu ustawy).
Spółdzielnie uczniowskie działają w oparciu o statut, który obligatoryjnie powinien
określać ich przedmiot działalności zarówno gospodarczej, jak i niegospodarczej oraz
określać prawa i obowiązki jej członków.
Przedmiotem ich działalności może być:
1) nabywanie i wytwarzanie oraz sprzedaż na terenie szkoły lub placówki
artykułów służących zaspokajaniu potrzeb uczniów, wychowanków i
pracowników szkoły lub placówki;
2) świadczenie usług na rzecz szkoły, placówki lub osób trzecich;
3) uprawa roślin i chów drobnego inwentarza;
4) zbieranie runa leśnego i surowców wtórnych oraz ich sprzedaż;
5) podejmowanie działań na rzecz ekologii i środowiska lokalnego;
6) propagowanie idei i zasad spółdzielczych w środowisku szkolnym i lokalnym;
7) wytwarzanie i sprzedaż twórczości artystycznej i rękodzieła uczniów szkoły lub
wychowanków spółdzielni;
8) organizowanie imprez kulturalnych, turystycznych i sportowych z udziałem
szkoły lub placówki.
Spółdzielnia uczniowska także może prowadzić szkolną kasę oszczędności pod opieką i
we współpracy ze spółdzielczą kasą oszczędnościowo-kredytową lub bankiem
spółdzielczym albo innym bankiem. Zakres, warunki opieki i współpracy oraz sposób
prowadzenia rachunku określa umowa, którą dyrektor szkoły lub placówki zawiera ze
spółdzielczą kasą oszczędnościowo-kredytową, bankiem spółdzielczym lub innym
bankiem.
Realizując cele gospodarcze i niegospodarcze, spółdzielnia może zatrudniać
swych członków na zasadach pracy społecznej lub za wynagrodzeniem na podstawie
umów o pracę, umów o dzieło lub zlecenia, z odpowiednim zastosowaniem przepisów o
ochronie pracy młodocianych.
Spółdzielnie uczniowskie działają na podstawie statutu, który określa przedmiot
ich działalności oraz prawa i obowiązki członków. Statut spółdzielni uczniowskiej,
pomimo że nie podlega sądowej rejestracji, wywołuje w pełni skutki prawne.
Członkami spółdzielni uczniowskiej mogą być uczniowie szkoły lub
wychowankowie placówki, w której spółdzielnia została założona, bez względu na to, czy
mają zdolność do czynności prawnych, z tym że w stosunkach ze spółdzielnią członkom
mającym pełną lub ograniczoną zdolność do czynności prawnych przysługują wszystkie
prawa i obowiązki członków przewidziane w ustawie i statucie, zaś członkom nie
mającym zdolności do czynności prawnych przysługują prawa i obowiązki członków
spółdzielni określone w ustawie i w statucie; nie przysługuje im bierne prawo wyborcze
do organów wybieralnych spółdzielni. Ci pierwsi składają oświadczenia woli wobec
spółdzielni w sprawach majątkowych samodzielnie, a drudzy za zgodą przedstawiciela
ustawowego.
Dyrektor szkoły lub placówki wyznacza spośród nauczycieli opiekuna spółdzielni
uczniowskiej, który sprawuje nad nią nadzór.
Spółdzielnie uczniowskie, pomimo że nie są osobami prawnymi w rozumieniu
kodeksu cywilnego, nie mają uproszczonej, lecz posiadają sui generis strukturę
organizacyjną. Każda taka spółdzielnia ma walne zgromadzenie, radę nadzorczą oraz
zarząd.
Bierne prawo wyborcze do organów wybieralnych spółdzielczych nie przysługuje
członkom nie mającym zdolności do czynności prawnych (w wieku od 10 lat do
ukończenia 13 roku życia).
Organy spółdzielni uczniowskiej funkcjonują na zasadach określonych w statucie,
jednakże ich działalność podlega nadzorowi opiekuna spółdzielni, wyznaczonemu przez
dyrektora szkoły spośród nauczycieli. Opiekun spółdzielni z własnej inicjatywy może
zwołać posiedzenie jednego z jej organów w celu rozpatrzenia wskazanych przez siebie
spraw. Uczestniczy obligatoryjnie w posiedzeniach tych organów. Łącznie z dwoma
członkami zarządu składa za spółdzielnię uczniowską oświadczenia woli. Nie można
zwołać posiedzeń żadnego z organów spółdzielni uczniowskiej bez uzgodnienia z nim.
Opiekun spółdzielni jest więc nie organem sprawującym nadzór nad działalnością
organów spółdzielni uczniowskiej, ale sam pełni funkcję organu takiej spółdzielni.
Również taką samą funkcję pełni rada szkoły, w których nie ma rady szkoły, rada
pedagogiczna, które mogą na wniosek opiekuna spółdzielni lub dyrektora uchylić
uchwałę każdego organu takiej spółdzielni. Uchwały te są ostateczne i nie podlegają
zaskarżeniu.
Spółdzielnie uczniowskie, prowadząc działalność gospodarczą w zakresie i na
zasadach określonych w statucie, powinny prowadzić rachunkowość według przepisów o
rachunkowości pod nadzorem opiekuna spółdzielni lub innej osoby wyznaczonej przez
dyrektora szkoły. Dyrektor szkoły lub placówki będzie miał obowiązek nieodpłatnie
udostępnić w lokalu szkoły lub placówki miejsce dla działalności gospodarczej
spółdzielni uczniowskiej i posiedzeń jej organów albo "w miarę potrzeby i możliwości"
przydzielić jej stosowne pomieszczenie z odpowiednim wyposażeniem, ogrzewaniem i
oświetleniem (art. 6 projektu ustawy).
Spółdzielnie uczniowskie podlegają lustracji zgodnie z przepisami wydanymi na
podstawie art. 7 projektu ustawy, w których Krajowa Rada Spółdzielcza określi sposób,
tryb i terminy przeprowadzania lustracji w spółdzielniach uczniowskich, biorąc pod
uwagę charakter tych spółdzielni oraz sprawny przebieg postępowania lustracyjnego.
W myśl art. 8 projektu ustawy spółdzielnie uczniowskie przechodzą w stan
likwidacji z przyczyn określonych w art. 113 ustawy – Prawo spółdzielcze albo na
podstawie uchwały rady szkoły, podjętej na wniosek dyrektora szkoły i po zasięgnięciu
opinii Krajowej Rady Spółdzielczej.

Rada pedagogiczna wykonuje określone uprawnienia rady szkoły w szkołach lub
placówkach, w której nie ma takiej rady (art. 9 projektu ustawy).
Zgodnie z przepisem przejściowym (art. 10 projektu ustawy) w sprawach
nieuregulowanych będą miały zastosowanie odpowiednio przepisy ustawy z dnia 16
września 1982 r. – Prawo spółdzielcze.
Vacatio legis projektowanej regulacji został określony, w art. 11, na 6 miesięcy od
dnia ogłoszenia.
Proponowany projekt ustawy rodzi skutki finansowe dla budżetu państwa i
budżetów jednostek samorządu terytorialnego trudne do oszacowania z uwagi na fakt, iż
w myśl art. 1 ust. 7 projektu ustawy spółdzielnia uczniowska jest organizacją pożytku
publicznego w związku z tym, przysługiwać jej będą np. zwolnienia z:
1) podatku dochodowego – zwolnienie dotyczy dochodów przeznaczonych na
realizację celów statutowych (z wyłączeniem działalności gospodarczej) oraz
dochodów od inwestowania w zakup obligacji Skarbu Państwa, bonów
skarbowych, obligacji wyemitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego,
a także od dochodów przeznaczonych na nabycie papierów wartościowych lub
nie będących papierami wartościowymi instrumentów finansowych, o których
mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c i d ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie
instrumentami finansowymi oraz na nabycie jednostek uczestnictwa w
funduszach inwestycyjnych;
2) podatku od nieruchomości – w przypadku przeznaczenia nieruchomości (np.
działki) lub ich części na prowadzenie nieodpłatnej działalności statutowej –
całkowite; w przypadku przeznaczenia na prowadzenie działalności statutowej
odpłatnej – określono maksymalne stawki, które można pobrać od 1 m2
powierzchni użytkowej budynków lub ich części oraz gruntów;
3) opłat skarbowych – wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku
publicznego, np. gdy OPP składa podanie, występuje z wnioskiem o dokonanie
czynności urzędowej lub z wnioskiem o wydanie zaświadczenia, zezwolenia bądź
wystawiają dokumenty (np. gdy organizacja występuje z wnioskiem o zgodę na
przeprowadzenie zbiórki publicznej);
4) opłat sądowych – w tym opłat z tytułu wpisów w Krajowym Rejestrze Sądowym;
zwolnienie z opłat sądowych nie obejmuje spraw związanych z prowadzoną przez
organizacje działalnością gospodarczą;
5) podatku od czynności cywilnoprawnych – podatkiem tym są opodatkowane
różne transakcje, np. umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy, umowy pożyczki,
ustanowienie hipoteki, ustanowienie odpłatnego użytkowania; jeżeli umowa,
która jest opodatkowana, zawierana jest przed notariuszem, wtedy obliczenia i
poboru podatku dokonuje notariusz); z podatku zwolnione są organizacje
pożytku publicznego, ale tylko wtedy, gdy dokonana czynność cywilnoprawna
dotyczy nieodpłatnej działalności pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o
działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zwolnienie nie obejmuje
czynności związanych z działalnością odpłatną;
6) podatku VAT przy sprzedaży towarów nieobjętych podatkiem akcyzowym oraz
takich, które organizacja dostała jako darowiznę rzeczową podczas zbiórki
publicznej lub zakupiła za pieniądze zebrane podczas zbiórki publicznej. Jeżeli
wartość darowanych rzeczy, które organizacja sprzedaje przekracza 2 tys. zł, to
skorzystać ze zwolnienia można jedynie wtedy, gdy OPP ma dokumentację,
pozwalającą na zidentyfikowanie darczyńcy i potwierdzającą dokonanie
darowizny. Jeśli natomiast sprzedawane są rzeczy zakupione za pieniądze za