Poselski projekt ustawy o wznowieniu Krzyża Niepodległości oraz o ustanowieniu Krzyża Wolności i Solidarności

Druk nr 2899

Warszawa, 5 marca 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja



Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej



Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą przygotowany przez Krakowski Komitet Krzyża Solidarności
projekt ustawy:


- o wznowieniu Krzyża Niepodległości
oraz o ustanowieniu Krzyża Wolności
i Solidarności.

Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy pana posła Longina Komołowskiego.


(-) Andrzej Adamczyk; (-) Piotr Babinetz; (-) Marek Biernacki; (-) Andrzej
Czuma; (-) Ludwik Dorn; (-) Waldy Dzikowski; (-) Jerzy Feliks Fedorowicz;
(-) Grażyna Gęsicka; (-) Przemysław Gosiewski; (-) Jarosław Gowin;
(-) Cezary Grabarczyk; (-) Jarosław Kaczyński; (-)
Longin Komołowski;
(-) Bronisław Komorowski; (-) Adam Lipiński; (-) Dariusz Lipiński;
(-) Antoni Mężydło; (-) Konstanty Miodowicz; (-) Stefan Niesiołowski;
(-) Maciej Płażyński; (-) Krzysztof Putra; (-) Ireneusz Raś; (-) Grzegorz
Schetyna;
(-) Stanisław
Szwed;
(-) Adam
nieżek;
(-) Krzysztof
Tchórzewski; (-) Ryszard Terlecki; (-) Zbigniew Wassermann; (-) Wojciech
Wilk; (-) Marcin Zawiła; (-) Stanisław elichowski.

USTAWA

z dnia ................. 2010 r.

o wznowieniu Krzyża Niepodległości
oraz o ustanowieniu Krzyża Wolności i Solidarności

W obliczu 20 rocznicy upadku komunistycznego reżimu PRL oraz 30 rocznicy
powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarno ć”, a także 80
rocznicy ustanowienia Krzyża Niepodległo ci, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej postanawia
uhonorować bohaterów trwającej pół wieku walki o odzyskanie niepodległo ci i suwerenno ci
Polski, dając zarazem wiadectwo dla przyszłych pokoleń, że ludzie, którzy dla ratowania
Polski gotowi byli z własnej woli ryzykować utratę życia, zdrowia i wolno ci, nigdy przez
Ojczyznę zapomniani nie będą.

Sejm restytuuje Krzyż Niepodległo ci, składając w ten sposób hołd żyjącym jeszcze
weteranom okresu zbrojnej walki o niepodległo ć Ojczyzny.

Krzyż Niepodległo ci, ustanowiony rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z
dnia 29 października 1930 roku „celem odznaczenia osób, które zasłużyły się czynnie dla
niepodległo ci Ojczyzny”, był jednym z najważniejszych i najwyżej cenionych odznaczeń
wojskowych II Rzeczypospolitej. W dzi stanowionej formie niech niesie w przyszło ć
przesłanie, że choć nie każdy, kto ponad miarę obowiązku decyduje się bronić Ojczyzny, w
trakcie tej służby dokonuje czynów niezwykłych i bohaterskich, to bohaterstwem jest sam
fakt dobrowolnego narażania życia w Jej obronie.

Po faktycznym zakończeniu walki zbrojnej i funkcjonowania konspiracyjnych struktur,
będących bezpo rednią kontynuacją Polskiego Państwa Podziemnego, w Polsce w latach
1956-1980 miał miejsce szereg masowych wystąpień społecznych oraz zorganizowanych i
indywidualnych działań, będących wyrazem protestu i opozycji wobec komunistycznej
dyktatury. W sierpniu 1980 roku Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarno ć”,
wyrastając z tych korzeni oraz z nauk Papieża Jana Pawła II, skupił wokół siebie
zdecydowaną większo ć społeczeństwa i niemal wszystkich działaczy opozycji. Przez 15
miesięcy legalnego funkcjonowania „Solidarno ć” jeszcze bardziej rozbudziła w
społeczeństwie pragnienie życia godnego i zgodnego z wyznawanymi zasadami moralnymi.
Wyrosły na tym gruncie ruch społeczny stał się jedną z kluczowych sił, które w niespełna
osiem lat po tragicznym wprowadzeniu w 1981 roku stanu wojennego doprowadziły do
upadku reżimu PRL, a także po rednio do wyzwolenia wielu innych narodów spod
komunistycznych dyktatur oraz do upadku Muru Berlińskiego, rozpadu Układu
Warszawskiego i sowieckiego imperium.
.
Krzyż Wolno ci i Solidarno ci jest wyrazem uznania przez Rzeczpospolitą Polską
zasług tych wszystkich, którzy w tych latach walczyli z komunistycznym reżimem o
niepodległo ć i suwerenno ć Polski oraz o obronę podstawowych praw człowieka i
obywatela. Ustanowienie tego odznaczenia przed nadchodzącą 30 rocznicą powstania
Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarno ć" jest zarazem hołdem
oddanym historycznej roli, jaką w tej walce odegrała „Solidarno ć”.

Rozdział 1
Wznowienie Orderu Wojennego Krzyża Niepodległości

Art. 1. Wznawia się Order Wojenny Krzyża Niepodległo ci celem odznaczania osób,
które w obliczu zbrojnego zagrożenia niepodległo ci Polski jako ochotnicy godzą się Jej
służyć, albo podejmują się służby ponad wymaganą od nich miarę i przez znaczący okres
czasu lub w sytuacji skrajnego zagrożenia godnie tę służbę wypełniają, niepodległo ci
Ojczyzny broniąc, walcząc o jej odzyskanie lub w warunkach okupacji podtrzymując
funkcjonowanie instytucji i tradycji Rzeczypospolitej Polskiej.

Strona 2 z 8


Art. 2. Tym, którzy walczyli z bronią w ręku o Niepodległo ć Ojczyzny na terytorium
okupowanym przez wroga z niezwykłym po więceniem względnie przebywając na terytorium
okupowanym walką tą kierowali – może być nadany Krzyż z Mieczami Orderu Wojennego
Krzyża Niepodległo ci.

Art. 3 Odznaczeni Orderem Krzyża Niepodległo ci otrzymują nieodpłatnie odznakę
Krzyża, oprawiony dyplom i legitymację.

Art. 4. 1. Prezydent, w drodze rozporządzenia, okre li opis, materiał, wymiary i wzory
rysunkowe odznaki Orderu Wojennego Krzyża Niepodległo ci zgodnie z jego kształtem
ustanowionym w 1930 roku oraz wzór dyplomu, legitymacji i wtórnika legitymacji.
2. Kontynuując numerację odznaczeń nadanych w II Rzeczypospolitej oraz nadanych
na mocy dekretu Prezydenta RP na Obczyźnie z dnia 12 sierpnia 1954 roku, pierwszy
nadany na mocy niniejszej ustawy Krzyż z Mieczami Orderu Wojennego Krzyża
Niepodległo ci będzie nosił numer 1829, a pierwszy nadany Krzyż Orderu Wojennego
Krzyża Niepodległo ci numer 35272.

Art. 5. 1. Kapitułę Orderu Wojennego Krzyża Niepodległo ci tworzą Kanclerz Orderu i
pięciu członków Kapituły.
2. Stojącego na czele Kapituły Kanclerza Orderu oraz członków Kapituły powołuje
Prezydent spo ród Kawalerów Orderu Wojennego Krzyża Niepodległo ci na pięć lat.
3. Je li mniej niż dziesięciu Kawalerów Orderu Wojennego Krzyża Niepodległo ci nie
będących członkami Kapituły jest w wieku poniżej 70 lat, Kanclerza Orderu oraz członków
Kapituły Prezydent może powołać spo ród Kawalerów Orderu Krzyża Wojskowego.
4. Kapituła wybiera ze swego grona zastępcę Kanclerza Orderu oraz Sekretarza
Kapituły.

Art. 6. Order Wojenny Krzyża Niepodległo ci za okres 1939-1956 może być
nadawany do 1 wrze nia 2015 r.

Rozdział 2
Ustanowienie Krzyża Wolności i Solidarności

Art.
7. Ustanawia się Krzyż Wolno ci i Solidarno ci celem odznaczenia osób, które w
latach 1956-1989, zagrożone bezpo rednimi represjami, zasłużyły się czynnie dla
niepodległo ci i suwerenno ci Polski lub dla obrony praw człowieka i obywatela wobec
totalitarnego reżimu PRL.

Art.
8. 1. Krzyż Wolno ci i Solidarno ci nadaje się działaczom opozycji wobec
dyktatury komunistycznej, w stosunku do których można jednoznacznie ustalić, że w okresie
od 1 stycznia 1956 roku do 4 czerwca 1989 roku, z wyłączeniem okresu od 31 sierpnia 1980
roku do 12 grudnia 1981 roku:
1) przez co najmniej 12 miesięcy byli na terytorium Polski aktywnymi członkami nielegalnych
organizacji, których cele zmierzały do odzyskania niepodległo ci i suwerenno ci Polski lub
respektowania praw człowieka w PRL;
2) albo prowadzili na terytorium Polski systematyczną, trwającą co najmniej 12 miesięcy,
zagrożoną odpowiedzialno cią karną lub represjami, działalno ć na rzecz odzyskania
niepodległo ci i suwerenno ci Polski lub respektowania praw człowieka w PRL.
2.
Krzyż Wolno ci i Solidarno ci nadaje się również osobom, w stosunku do których
można jednoznacznie ustalić, że w okresie od 1 stycznia 1956 roku do 4 czerwca 1989 roku,
na terytorium Polski, ze względu na prowadzoną działalno ć mającą na celu odzyskanie
niepodległo ci i suwerenno ci Polski, lub obronę praw człowieka i obywatela wobec
totalitarnego reżimu PRL, lub też ze względu na wiadome uczestnictwo w działaniach i
manifestacjach mających taki cel:
1) zostały zamordowane lub zabite;
2) doznały trwałego, poważnego uszczerbku na zdrowiu;

Strona 3 z 8

3) przez okres minimum 30 dni były więzione, aresztowane, internowane, przebywały w
obozach wojskowych zorganizowanych na rozkaz Szefa Sztabu Generalnego LWP z dn.
26.10.1982 r., lub były w inny sposób pozbawiona wolno ci, także w przypadku, jeżeli były to
zatrzymania trwające krócej niż 30 dni, które w sumie trwały minimum 30 dni;
4) przez okres minimum 6 miesięcy były pozbawione prawa lub możliwo ci wykonywania
zawodu lub podjęcia pracy;
5) zostały relegowane z wyższej uczelni lub szkoły i przez okres minimum 6 miesięcy nie
były w stanie kontynuować nauki lub były zmuszone kontynuować ją na niższym niż dotąd
poziomie nauczania.

3. Nie mają prawa do otrzymania Krzyża Wolno ci i Solidarno ci osoby, które:
1) w rozumieniu ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji
cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 1998 r., Nr 155, poz. 1016, z
późn. zm.):
a) były pracownikami, funkcjonariuszami, żołnierzami organów bezpieczeństwa państwa,
chyba że przedłożą dowody, że do wymienionych organów zostały skierowana przez
organizacje niepodległo ciowe lub były przez te organizacje zwerbowane w celu
udzielenia im pomocy;
b) współpracowały z organami bezpieczeństwa państwa;
c) zajmowały kierownicze stanowiska w byłej Polskiej Partii Robotniczej i byłej Polskiej
Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz Zjednoczonym Stronnictwie Ludowym i
Stronnictwie Demokratycznym, a także były członkami Rady Ministrów państwa
komunistycznego do dnia 23 sierpnia 1989 r. lub były w tym okresie kierownikami
centralnych organów administracji państwowej;
2) zostały prawomocnie skazane na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych.

Art.
9. Odznaczeni Krzyżem Wolno ci i Solidarno ci otrzymują nieodpłatnie odznakę
Krzyża, oprawiony dyplom i legitymację.

Art.
10. Prezydent, w drodze rozporządzenia, okre li opis, materiał, wymiary i wzory
rysunkowe odznaki Krzyża Wolno ci i Solidarno ci w oparciu o wzór Krzyża Niepodległo ci z
1930 roku oraz wzór dyplomu, legitymacji i wtórnika legitymacji, przy czym odznaka Krzyża
Wolno ci i Solidarno ci jest koloru srebrnego, w miejsce emalii czarnej stosuje się emalię
czerwoną, słowa "Bohaterom Niepodległo ci" zastąpione zostają słowami „Wolno ć i
Solidarno ć”, a na awersie pionowych ramion krzyża znajdują się daty „1956 1989”.

Art.
11. 1. Krzyż Wolno ci i Solidarno ci nadaje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej lub z inicjatywy własnej.
2.
Krzyż nadawany jest w alfabetycznej kolejno ci nazwisk osób zgłoszonych do
odznaczenia w danym dniu.

3. W stosunku do osób, które dane do dnia 31 sierpnia 2015 r. umieszczone zostaną
w "Katalogu osób rozpracowywanych przez organa bezpieczeństwa PRL" lub umieszczone
zostaną tam w okresie późniejszym, je li dotyczący ich wniosek o udostępnienie do wglądu
zanonimizowanych kopii dokumentów złożony został do 31 sierpnia 2015 r., Prezes Instytutu
Pamięci Narodowej w zależno ci od posiadanych w zasobach IPN dokumentów albo skieruje
do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosek o nadanie im Krzyża Wolno ci i
Solidarno ci, albo skieruje zapytania, czy według nich spełniają one kryteria niniejszej
ustawy wraz z pro bą o przekazanie dodatkowych dokumentów, wskazanie wiadków i
udzielenie informacji ułatwiających dalsze próby odnalezienia stosownych dokumentów.
4.
Pierwszą listę uprawnionych Prezes Instytutu Pamięci Narodowej sporządzi w
oparciu o stan "Katalogu osób rozpracowywanych przez organa bezpieczeństwa PRL" na
dzień 30 kwietnia 2010 r. i przekaże ją Prezydentowi do dnia 30 czerwca 2010 roku. Osoby
znajdujące się na tej li cie zostaną odznaczone Krzyżem podczas obchodów 30 rocznicy
powstania "Solidarno ci".

5. Prezes Instytutu Pamięci Narodowej dołoży wszelkich starań, aby „Katalog osób
rozpracowywanych przez organa bezpieczeństwa PRL", je li te osoby lub w przypadku osób
zmarłych osoby im najbliższe wyrażą na to zgodę i je li spełniają one wymogi art. 52a pkt 7
ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi

Strona 4 z 8

Polskiemu, został jak najszybciej uzupełniony o dane:
1) osób, którym nadany został przez Instytut Pamięci Narodowej status osób
pokrzywdzonych;
2) osób, które do dnia 31 grudnia 2008 r. złożyły wniosek o udostępnienie do wglądu
zanonimizowanych kopii dokumentów ich dotyczących;
3) osób zmarłych, w sprawie których do dnia 31 grudnia 2008 r. osoby im najbliższe złożyły
wniosek o udostępnienie do wglądu zanonimizowanych kopii dokumentów.

6. Osoby, które nie wystąpiły z wnioskiem o nadanie im statusu osoby pokrzywdzonej
i nie chcą składać wniosku o udostępnienie do wglądu zanonimizowanych kopii dokumentów
lub też w stosunku do których podczas rozpatrywania stosownych wniosków nie zostały
odnalezione w archiwach IPN dokumenty uzasadniające umieszczenie ich danych w
Katalogu osób rozpracowywanych przez organa bezpieczeństwa PRL", mogą do 31 sierpnia
2015 roku występować do Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej o potwierdzenie uprawnień i
skierowanie wniosku o odznaczenie ich Krzyżem, przedstawiając w tym celu stosowne
dokumenty lub zeznania wiadków. Wniosek taki jest równoznaczny z o wiadczeniem, że
wnioskodawca spełnia kryteria wymagane do otrzymania Krzyża, że nie występują wobec
niego okoliczno ci wymienione w art. 8 ust. 3 niniejszej ustawy oraz że wyraża zgodę na
umieszczenie jego danych osobowych w "Katalogu osób rozpracowywanych przez organa
bezpieczeństwa PRL". W imieniu osoby zmarłej wniosek może zostać złożony przez jej
najbliższą rodzinę; prawo takie przysługuje również osobom odznaczonym Krzyżem, które
prowadziły działalno ć lub były represjonowane razem ze zmarłą osobą oraz Prezesowi
Instytutu Pamięci Narodowej.

7. Dane osobowe wszystkich odznaczonych Krzyżem zostają umieszczone w
"Katalogu osób rozpracowywanych przez organa bezpieczeństwa PRL" wraz z adnotacją
"odznaczona/y Krzyżem Wolno ci i Solidarno ci". W przypadku, je li dokumentami, które
umożliwiły zweryfikowanie uprawnień danej osoby, są o wiadczenia wiadków - w katalogu
umieszcza się stosowne wyja nienie wraz z sygnaturami, pod którymi o wiadczenia te
przechowywane są w archiwach IPN.
8.
Jeżeli odnalezione zostaną dokumenty, w oparciu o które Prezes IPN uzna, że
występuje którakolwiek z okoliczno ci, o których mowa w art. 8 ust. 3 niniejszej ustawy,
Prezes IPN wystąpi do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o odebranie tej
osobie Krzyża Wolno ci i Solidarno ci. Do momentu, gdy Prezydent podejmie decyzję w tej
sprawie lub dana osoba zrzeknie się odznaczenia, jej dane będą nadal figurować w katalogu
z adnotacją o podjętych wobec niej działaniach.

9. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, wobec osób, które w latach 1956-
1989 niewątpliwie zasłużyły się dla niepodległo ci i suwerenno ci Ojczyzny lub dla obrony
praw człowieka i obywatela wobec totalitarnego reżimu PRL, a nie spełniają wymogów art. 8
ust. 1 ani ust. 2 - Prezes IPN może wystąpić z wnioskiem do Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej o nadanie innego odznaczenia państwowego.

Rozdział 3
Przepisy końcowe i zmiany w przepisach obowiązujących

Art.
12.
W ustawie z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz. U.
z 1992 r., Nr 90, poz. 450, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) art. 6 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„Art. 6. 1. Ordery i odznaczenia wojenne są nadawane tylko w czasie wojny lub nie
później niż przez pięć lat od jej zakończenia, z wyjątkiem Orderu Wojennego Krzyża
Niepodległo ci, który do 1 wrze nia 2015 r. może być nadawany za okres 1939-
1956.”;
2) po art. 12a dodaje się art. 12b w brzmieniu:
„Art. 12b. 1. Ustanowiony dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 29
października 1930 r. i wznowiony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawą z dnia
........ Order Wojenny Krzyża Niepodległo ci jest nagrodą za ochotniczą służbę w
obronie niepodległo ci Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Order Wojenny Krzyża Niepodległo ci dzieli się na dwie klasy:
klasa I – Krzyż z Mieczami Orderu Wojennego Krzyża Niepodległo ci ,

Strona 5 z 8