Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Protokołu fakultatywnego do Konwencji o bezpieczeństwie personelu Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz personelu współdziałającego, sporządzonego w Nowym Jorku dnia 8 grudnia 2005 r.

Druk nr 2895

Warszawa, 16 marca 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM 10-18-10


Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej

Szanowny Panie Marszałku
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy

- o ratyfikacji Protokołu fakultatywnego
do Konwencji o bezpieczeństwie
personelu Organizacji Narodów
Zjednoczonych oraz personelu
współdziałającego, sporządzonego w Nowym
Jorku dnia 8 grudnia 2005 r.

W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanej regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Ponadto uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu
w tej sprawie w toku prac parlamentarnych został upoważniony Minister Spraw
Zagranicznych.

Z poważaniem

(-) Donald Tusk
Projekt

U S T A W A
z dnia

o ratyfikacji Protokołu fakultatywnego do Konwencji o bezpieczeństwie personelu
Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz personelu współdziałającego,
sporządzonego w Nowym Jorku dnia 8 grudnia 2005 r.



Art. 1. Wyraża się zgodę na dokonanie przez Prezydenta Rzeczpospolitej
Polskiej ratyfikacji Protokołu fakultatywnego do Konwencji o bezpieczeństwie
personelu Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz personelu współdziałającego,
sporządzonego w Nowym Jorku dnia 8 grudnia 2005 r.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.


03/07rch
U Z A S A D N I E N I E
1. Potrzeba i cel związania Rzeczpospolitej Polskiej umową międzynarodową

Celem Protokołu fakultatywnego do Konwencji o bezpieczeństwie personelu
Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz personelu współdziałającego (zwanego dalej
„Protokołem fakultatywnym”) sporządzonego w Nowym Jorku dnia 8 grudnia 2005 r. jest
rozszerzenie zakresu ochrony prawnej tegoż personelu ustanowionej na podstawie Konwencji
o bezpieczeństwie personelu Organizacji Narodów Zjednoczonych i personelu
współdziałającego (zwanej dalej „Konwencją”), sporządzonej w Nowym Jorku dnia 9 grudnia
1994 r.
Konwencja ta została ratyfikowana przez Rzeczpospolitą Polską dnia 9 marca 2000 r.
(Dz. U. z 2003 r. Nr 173, poz.1671) i weszła w życie w stosunku do Polski dnia 21czerwca
2000 r.
Konwencja ma zastosowanie tylko do operacji Organizacji Narodów Zjednoczonych
(ONZ) mających na celu utrzymanie lub przywrócenie międzynarodowego pokoju i
bezpieczeństwa albo co do których Zgromadzenie Ogólne lub Rada Bezpieczeństwa ONZ
uznają – dla celów stosowania Konwencji – że istnieje „wyjątkowe zagrożenie” dla
bezpieczeństwa personelu uczestniczącego w danej operacji (art. 1 lit. c Konwencji).
Konwencja nie stosuje się do operacji Organizacji Narodów Zjednoczonych, które
zostały zatwierdzone przez Radę Bezpieczeństwa ONZ jako akcje przymusu na podstawie
rozdziału VII Karty Narodów Zjednoczonych, w których taki personel uczestniczy jako strona
walcząca przeciwko zorganizowanym siłom zbrojnym i w stosunku do której ma
zastosowanie prawo międzynarodowych konfliktów zbrojnych (art. 2 ust. 2 Konwencji).
Zobowiązania państw wynikające z Konwencji sprowadzają się przede wszystkim do
uznania za przestępstwa czynów skierowanych przeciwko personelowi ONZ i personelowi
współdziałającemu określonych w art. 9 ust. 1 oraz odpowiednio surowego karania ich
sprawców. Konwencja, przyjmując uniwersalność ścigania sprawców tych czynów,
zobowiązuje Państwa – Strony do ustanowienia swojej jurysdykcji wobec tych sprawców,
zabezpieczając dodatkowo pociągnięcie tych osób do odpowiedzialności karnej poprzez
ustanowienie reguły aut dedere aut punire, która gwarantuje, że sprawcy w żadnym razie nie
unikną kary.
Ochrona personelu ONZ oraz personelu współdziałającego jest ponadto wzmocniona
zobowiązaniem państw do zapewnienia bezpieczeństwa takiego personelu poprzez wzajemną
współpracę oraz udzielania sobie pomocy w ramach zapobiegania przygotowaniom do
popełnienia przestępstw przeciwko temu personelowi, jak również wymianę informacji.
Konwencja zawiera też postanowienia dotyczące specjalnego statusu prawnego
personelu uczestniczącego w operacjach ONZ, a w szczególności zapewnienia temu
personelowi ochrony i bezpieczeństwa, odpowiedniego traktowania tego personelu przez
państwa – strony oraz jego identyfikacji, a także porozumień regulujących status operacji,
tranzytu oraz poszanowania przez personel państwa przyjmującego i państwa tranzytowego.
Konwencja nie narusza możliwości zastosowania międzynarodowego prawa
humanitarnego oraz powszechnie uznanych standardów praw człowieka w odniesieniu do
operacji ONZ oraz jej personelu i personelu współdziałającego, jak również
odpowiedzialności tego personelu za poszanowanie tego prawa i tych standardów.
Kilka lat stosowania Konwencji wykazało niezadowalającą skuteczność jej
postanowień. Doprowadziło to do utworzenia na podstawie rezolucji nr 56/89 Zgromadzenia
Ogólnego ONZ z dnia 25 lutego 2002 r. Komitetu Ad Hoc, którego zadaniem było
opracowanie raportu co do środków mających na celu umocnienie i rozszerzenie zakresu
ochrony prawnej personelu ONZ oraz personelu współdziałającego.
W opinii wielu państw członkowskich ONZ konieczne stało się opracowanie
dokumentu prawnego rozszerzającego zakres ochrony przewidziany przepisami Konwencji.
Potrzeba wzmocnienia ochrony personelu w takim trybie okazała się tym bardziej
nagląca, iż w tym czasie miały miejsce liczne akty przemocy skierowane przeciwko
personelowi ONZ oraz personelowi współdziałającemu. Jednym z najtragiczniejszych był
atak na siedzibę personelu ONZ w Bagdadzie w dniu 19 sierpnia 2003 r.
Inicjatywę w tej sprawie przejęła Nowa Zelandia, przedkładając w październiku
2003 r. projekt Protokołu fakultatywnego do Konwencji, mającego na celu rozszerzenie
zakresu stosowania Konwencji do personelu uczestniczącego we wszystkich operacjach ONZ
(a nie tylko w operacjach pokojowych), bez konieczności uchwalania prze Radę
Bezpieczeństwa lub Zgromadzenie Ogólne specjalnych deklaracji o zaistnieniu wyjątkowego
zagrożenia dla bezpieczeństwa personelu uczestniczącego w danej operacji, co warunkowało
dotychczas objęcie uczestniczącego w niej personelu ochroną prawną na podstawie
Konwencji. Projekt ten stał się podstawą prac Komitetu Ad Hoc oraz Grupy Roboczej
powołanej przez Szósty Komitet (Prawny) Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Zyskał on poparcie
wielu państw członkowskich ONZ, w tym między innymi państw Unii Europejskiej oraz
Stanów Zjednoczonych.
W listopadzie 2005 r. Szósty Komitet zaakceptował raport przewodniczącego
Komitetu Ad Hoc oraz Grupy Roboczej, zawierający uzgodniony tekst projektu Protokołu
fakultatywnego, a następnie przedstawił Zgromadzeniu Ogólnemu projekt rezolucji
przyjmującej wyżej wymieniony Protokół i zapraszającej państwa członkowskie ONZ do jego
podpisania.
Należy wspomnieć, że w czasie prac nad Protokołem nie udało się usunąć
kontrowersji co do zakresu (wykładni) użytego w nim pojęcia „budowanie pokoju”, które
pozostało niezdefiniowane. Kontrowersje te znalazły wyraz w oświadczeniach składanych w
Zgromadzeniu Ogólnym po przyjęciu Protokołu. Szereg państw, w tym państwa
członkowskie Unii Europejskiej, wypowiedziało się za takim rozumieniem tego pojęcia, które
obejmowałoby wszystkie przypadki, a więc także budowanie pokoju w sytuacjach
przedkonfliktowych. Inne natomiast państwa, głównie rozwijające się, uważają, że pojęcie
„budowania pokoju” dotyczy jedynie sytuacji pokonfliktowych.
Zgromadzenie Ogólne ONZ na podstawie rezolucji nr 60/42 z dnia 8 grudnia 2005 r.,
uchwalonej przez konsensus, przyjęło Protokół fakultatywny do Konwencji o
bezpieczeństwie personelu Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz personelu
współdziałającego. Polska była jednym z współautorów tej rezolucji.
Rzeczpospolita Polska podpisała Protokół dnia 15 września 2006 r.
Protokół wejdzie w życie trzydziestego dnia po złożeniu Sekretarzowi Generalnemu
Organizacji Narodów Zjednoczonych dwudziestu dwóch dokumentów ratyfikacyjnych,
przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia. Obecnie do Protokołu przystąpiło dwadzieścia
państw.
Należy podkreślić, że Rzeczpospolita Polska jest jednym z krajów, które od wielu lat
aktywnie uczestniczą w różnego rodzaju operacjach Organizacji Narodów Zjednoczonych,
wysyłając na misje zarówno personel wojskowy, jak również ekspertów i specjalistów
cywilnych. W czerwcu 2009 r. 1149 polskich obywateli uczestniczyło w tego rodzaju
operacjach ONZ. Polska jest zatem żywotnie zainteresowana w zapewnieniu jak najlepszej
ochrony prawnej personelowi uczestniczącemu w operacjach ONZ i dlatego nasz kraj od
samego początku popierał, między innymi poprzez przyłączenie się do wspólnego stanowiska
Unii Europejskiej, inicjatywę rozszerzania zakresu ochrony prawnej personelu.

2

2. Różnice między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym

Protokół fakultatywny stanowi uzupełnienie zapisów Konwencji o bezpieczeństwie
personelu Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz personelu współdziałającego,
sporządzonej w Nowym Jorku dnia 9 grudnia 1994 r. i między jego stronami powinien być
stosowany oraz interpretowany łącznie z Konwencją, jako jeden dokument
prawnomiędzynarodowy.
Najistotniejszą zmianą, jaką wprowadza Protokół w dotychczasowym reżimie
prawnym ustanowionym na podstawie Konwencji, jest rozszerzenie katalogu operacji ONZ,
do których Konwencja będzie miała zastosowanie. Artykuł II Protokołu stanowi, że strony
tego Protokołu będą stosować Konwencję nie tylko do operacji określonych w artykule 1
litera c Konwencji, ale również do wszystkich innych operacji Organizacji Narodów
Zjednoczonych ustanowionych przez kompetentny organ ONZ i prowadzonych z
upoważnienia oraz pod kontrolą Organizacji w celu dostarczania pomocy humanitarnej,
politycznej lub rozwojowej w procesie budowania pokoju lub dostarczania pomocy
humanitarnej w sytuacjach kryzysowych.
Protokół rozszerza automatycznie więc zakres stosowania Konwencji do wszystkich
operacji ONZ, bez potrzeby uruchamiania mechanizmu decyzyjnego, zgodnie z którym
konieczna była deklaracja Rady Bezpieczeństwa lub Zgromadzenia Ogólnego ONZ o
zaistnieniu „wyjątkowego zagrożenia” dla personelu ONZ oraz personelu współdziałającego
w danej operacji.
Pewnym ograniczeniem zakresu stosowania Konwencji do wszystkich operacji ONZ
jest ustanowione na mocy artykułu II ustęp 3 Protokołu prawo państwa przyjmującego do
złożenia oświadczenia o niestosowaniu Konwencji do operacji związanych z dostarczaniem
pomocy humanitarnej w sytuacjach kryzysowych, jeżeli dana operacja jest prowadzona tylko
w celu reagowania na klęskę żywiołową. Oświadczenie takie powinno być złożone przez
państwo przyjmujące przed rozpoczęciem takiej operacji.
Należy zaznaczyć, że Protokół fakultatywny nie narusza prawa państwa
przyjmującego do podejmowania działań w ramach wykonywania swojej jurysdykcji
krajowej w stosunku do członków personelu ONZ oraz personelu współdziałającego, którzy
naruszają przepisy prawa wewnętrznego tego państwa. Działania takie mogą być
podejmowane przez państwo przyjmujące, pod warunkiem że nie stanowią one naruszenia
żadnych innych zobowiązań prawnomiędzynarodowych tego państwa.

3.
Przewidywane skutki prawne, społeczne, gospodarcze, finansowe, polityczne związane z
wejściem w życie umowy międzynarodowej oraz określenie źródeł finansowania

Ze względu na fakt, że Protokół fakultatywny dotyczy praw i obowiązków oraz spraw
uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy (jurysdykcja karna),
postanowienia Protokołu będą stosowane przez organy państwa polskiego, mając w
przypadku kolizji pierwszeństwo przed uregulowaniami ustawowymi, co wynika z art. 91
ust. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.
Związanie się Protokołem fakultatywnym nie rodzi dla Rzeczpospolitej Polskiej
żadnych bezpośrednich skutków społecznych, gospodarczych i finansowych.

3