Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej oraz o zmianie niektórych innych ustaw

(Dz. Urz. UE L 165 z 30.04.2004, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie
specjalne, rozdz. 3, t. 45, str. 200) oraz przepisy prawa krajowego dotyczące
weterynaryjnych badań laboratoryjnych prowadzonych w ramach kontroli urzędowych.
Zgodnie z rozporządzeniem nr 882/2004 kontrole urzędowe powinny być
przeprowadzane przy wykorzystaniu właściwych technik opracowanych w tym celu,
łącznie z rutynowym nadzorem i bardziej intensywnymi kontrolami, takimi jak
inspekcje, weryfikacje, audyty, pobieranie próbek i ich badanie. Laboratoria
przeprowadzające badania laboratoryjne dla celów kontroli urzędowych powinny
pracować zgodnie z międzynarodowymi zatwierdzonymi procedurami lub normami
wykonania opracowanymi na podstawie tych procedur. Laboratoria te powinny
w szczególności posiadać sprzęt umożliwiający prawidłowe przeprowadzenie badań
laboratoryjnych, zgodnie z prawodawstwem wspólnotowym.
Wyznaczenie wspólnotowych i krajowych laboratoriów referencyjnych powinno
przyczynić się do wysokiej jakości i jednolitości wyników przeprowadzonych badań
laboratoryjnych. Cel ten może być osiągnięty przez takie działania, jak stosowanie
zatwierdzonych metod badawczych, zapewniających dostępność materiałów
odniesienia, organizowanie testów porównawczych i szkolenie pracowników
laboratoriów.
Działania laboratoriów referencyjnych powinny obejmować wszystkie dziedziny prawa
paszowego i żywnościowego oraz zdrowia zwierząt, w szczególności te dziedziny,
w których niezbędne są dokładne wyniki przeprowadzonych badań laboratoryjnych.
W odniesieniu do szeregu działań związanych z kontrolami urzędowymi, Europejski
Komitet Normalizacyjny (CEN) opracował normy europejskie właściwe do celów
rozporządzenia nr 882/2004. Normy europejskie odnoszą się w szczególności do
funkcjonowania i oceny laboratoriów badawczych oraz do funkcjonowania

i akredytacji organów kontrolnych. Rozporządzenie nr 882/2004 stanowi, że państwa
członkowskie Unii Europejskiej wyznaczają właściwe organy zapewniające skuteczną
realizację kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności
z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt
i dobrostanu zwierząt oraz że właściwe organy zapewniają posiadanie przez siebie lub
dostęp do laboratoriów przeprowadzających badania laboratoryjne na odpowiednim
poziomie.

10
Zgodnie z art. 12 tego rozporządzenia właściwy organ wyznacza laboratoria, które
mogą przeprowadzać analizę próbek pobranych w trakcie kontroli urzędowych.
Jednakże właściwe organy mogą jedynie wyznaczać laboratoria, które funkcjonują,
podlegają ocenie i są akredytowane zgodnie z normą EN ISO/IEC 17025 dotyczącą
„wymagań ogólnych dotyczących kompetencji laboratoriów badawczych

i kalibracyjnych”, biorąc pod uwagę kryteria dotyczące różnych metod badawczych
ustanowionych we wspólnotowym prawie paszowym i żywnościowym.
Akredytacja i ocena laboratoriów badawczych może odnosić się do pojedynczych badań
i zestawów badań. Właściwy organ może cofnąć wyznaczenie, w przypadku gdy
warunki wyznaczenia nie są spełniane.
W systemie laboratoriów urzędowych państwa członkowskie Unii Europejskiej mają
obowiązek wyznaczyć dla każdego wspólnotowego laboratorium referencyjnego jedno
lub więcej krajowych laboratoriów referencyjnych. Państwo członkowskie może
wyznaczyć laboratorium znajdujące się w innym państwie członkowskim lub
w państwie członkowskim Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA),
przy czym jedno laboratorium może być krajowym laboratorium referencyjnym dla
więcej niż jednego państwa członkowskiego.
Państwa członkowskie posiadające więcej niż jedno krajowe laboratorium referencyjne
dla wspólnotowego laboratorium referencyjnego muszą zapewnić ścisłą współpracę
tych laboratoriów krajowych, tak aby umożliwić efektywną koordynację
wykonywanych przez nie zadań z zadaniami wykonywanymi przez inne krajowe
laboratoria oraz wspólnotowe laboratoria referencyjne (art. 33 ust. 5 rozporządzenia nr
882/2004).
W związku z powyższym państwa członkowskie Unii Europejskiej mają obowiązek
wprowadzić ściśle określony system funkcjonowania laboratoriów przeprowadzających
badania laboratoryjne dla celów kontroli urzędowych, aby zapewnić wiarygodność
uzyskanych wyników tych badań. Wyniki tych badań stanowią bowiem podstawę do
wydania przez powiatowego lekarza weterynarii decyzji administracyjnej, powodującej
powstanie określonych skutków finansowych zarówno dla podmiotów, których ona
dotyczy, jak i dla budżetu państwa. Tylko administrowanie przez Głównego Lekarza
Weterynarii sprawnie funkcjonującym krajowym systemem laboratoriów urzędowych
zapewni właściwe stosowanie przepisów regulujących metody badawcze i techniki

11
laboratoryjne niezbędne do ustalenia stanu zdrowia zwierząt lub jakości zdrowotnej
produktów pochodzenia zwierzęcego oraz pasz.
Przepisy umożliwiające stosowanie rozporządzenia nr 882/2004 zostały wykonane
w

ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, ustawie

z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171,
poz. 1225, z późn. zm.), a także ustawie z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach (Dz. U.
Nr 144, poz. 899, z późn. zm.).
Obowiązujące przepisy krajowe regulujące organizację i funkcjonowanie laboratoriów
weterynaryjnych nie gwarantują prawidłowego stosowania obowiązującego
bezpośrednio prawa wspólnotowego w zakresie przeprowadzania badań laboratoryjnych
próbek pobranych podczas kontroli urzędowych.
Główny Lekarz Weterynarii, będąc centralnym organem administracji rządowej, ma
obecnie ograniczone możliwości bezpośredniego oddziaływania na laboratoria
urzędowe, które przeprowadzają badania laboratoryjne dla celów kontroli urzędowych.
Ograniczenia te wynikają z faktu, że urzędowe laboratoria weterynaryjne wchodzą
w skład zespolonej administracji rządowej w województwie (wojewódzka inspekcja
weterynaryjna) i różny jest tryb wyznaczania laboratoriów do pełnienia funkcji
laboratorium urzędowego (zakład higieny weterynaryjnej – ustawa, inne laboratoria
weterynaryjne – decyzja Głównego Lekarza Weterynarii, laboratoria paszowe –
rozporządzenie ministra właściwego do spraw rolnictwa).
W prawie polskim nie został wskazany organ sprawujący nadzór nad krajowymi
laboratoriami referencyjnymi wyznaczanymi przez ministra właściwego do spraw
rolnictwa.
Mając na uwadze powyższe należy uznać, że proponowane w projektowanej ustawie
regulacje w zakresie funkcjonowania laboratoriów przeprowadzających badania
laboratoryjne dla celów kontroli urzędowych w pełni realizują zadania wyznaczone
w rozporządzeniu nr 882/2004. Ponadto proponuje się powołać Radę do spraw
Laboratoriów jako organ doradczo-opiniodawczy Głównego Lekarza Weterynarii
w zakresie funkcjonowania takich laboratoriów. Obecnie laboratoria zakładów higieny
weterynaryjnej opracowują własne nieskoordynowane plany rozwoju diagnostyki
laboratoryjnej, które nie realizują założeń rozporządzenia nr 882/2004 w zakresie
ujednolicania metod badawczych. Stąd też propozycja utworzenia takiej Rady, w skład

12
której weszliby przedstawiciele krajowych laboratoriów referencyjnych i zakładów
higieny weterynaryjnej. Wspólnie z Głównym Lekarzem Weterynarii mogłaby ona
opracowywać priorytety i przygotować jednolitą strategię badań laboratoryjnych,
przeprowadzanych dla celów kontroli urzędowych, w zakresie oceny stanu zdrowia
zwierząt oraz bezpieczeństwa żywności.
Działania te przyczynią się do lepszego i bardziej efektywnego wykorzystania środków
budżetowych przeznaczonych na funkcjonowanie laboratoriów urzędowych, w tym na
ich akredytację. Zasięgnięcie przez Głównego Lekarza Weterynarii opinii tej Rady
będzie wymagane np. w przypadku wyznaczenia przez niego krajowego albo
wspólnotowego laboratorium referencyjnego znajdującego się na terytorium innego
państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego EFTA, jeżeli
brak będzie krajowego laboratorium referencyjnego, które można wyznaczyć do
przeprowadzenia określonych badań laboratoryjnych. Rada do spraw Laboratoriów
zostanie powołana przez Głównego Lekarza Weterynarii. Zakres i tryb działania Rady
do spraw Laboratoriów został uregulowany analogicznie jak w przypadku Rady
Sanitarno-Epizootycznej (art. 1 pkt 2 projektu ustawy). Realizacja zadań laboratoriów
referencyjnych jest finansowana z budżetu państwa z części, której dysponentem jest
minister właściwy do spraw rolnictwa. rodki finansowe planowane corocznie,
uwzględnia się w ustawie budżetowej z podziałem na poszczególne laboratoria
zlokalizowane w Państwowym Instytucie Weterynaryjnym – Państwowym Instytucie
Badawczym, Państwowym Instytucie Zootechniki – Państwowym Instytucie
Badawczym oraz Państwowym Instytucie Ochrony Roślin – Państwowym Instytucie
Badawczym.
rodki na realizację tych zadań zostały również zaplanowane w ustawie budżetowej na
rok 2010.
Koszty obsługi administracyjno-biurowej Rady do spraw Laboratoriów oraz zwrot
kosztów podróży i diet jej członków będą pokrywane przez Główny Inspektorat
Weterynarii z budżetu państwa w ramach zaplanowanego limitu środków dla ministra
rolnictwa i rozwoju wsi w ustawie budżetowej na dany rok.
Szacuje się, że koszt jednego posiedzenia Rady do spraw Laboratoriów będzie
kształtował się na poziomie 2
500 – 3
000 zł, planuje się 4 posiedzenia

w roku, co daje kwotę 10 000 – 12 000 zł w skali roku. Nie planuje się zwołania

13
posiedzenia Rady do spraw Laboratoriów do końca 2009 r. Natomiast w 2010 r. koszty
posiedzeń Rady będą pokrywane z dostępnych środków w ramach zaplanowanego
limitu środków dla ministra rolnictwa i rozwoju wsi w ustawie budżetowej na 2010 r.
Projektowana ustawa porządkuje również kwestie związane z badaniem laboratoryjnym
mięsa na obecność włośni, wynikające z konieczności dostosowania zasad
przeprowadzania wyżej wymienionego badania do wymagań określonych
w przepisach rozporządzenia Komisji (WE) nr 2075/2005 z dnia 5 grudnia 2005 r.
ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące kontroli w odniesieniu do włosieni
(Trichinella) w mięsie (Dz. Urz. UE L 338 z 22.12.2005, str. 60, z późn. zm.) oraz
rozporządzenia nr 882/2004. Zgodnie z przepisami tych rozporządzeń badanie

w akredytowanych laboratoriach wprowadzanego do obrotu mięsa na obecność włośni,
od dnia 1 stycznia 2010 r., może być przeprowadzane przy zastosowaniu metody
wytrawiania, przy użyciu mieszadła magnetycznego.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami badanie laboratoryjne mięsa na obecność włośni
odbywa się w pomieszczeniach, które znajdują się przy rzeźniach (ponad 90 %) lub
w innych miejscach, np. w powiatowych i wojewódzkich inspektoratach weterynarii
(ok. 10 %). Pomieszczenia te są zatwierdzane przez powiatowego lekarza weterynarii
przy zatwierdzaniu rzeźni (zakładu), jako pomieszczenia udostępniane lekarzowi
weterynarii. Obecnie dotyczy to około 2232 miejsc w skali kraju, w których jest badane
mięso na obecność włośni.
Akredytacja jako system gwarantujący jakość wykonywanych badań laboratoryjnych
obejmuje zarówno pomieszczenia, metodykę badawczą, osoby przeprowadzające
badanie, sprzęt, jak i jednostkę nadzorującą, która przeprowadza kontrolę spełniania
warunków akredytacji.
Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej powiatowy lekarz weterynarii, który dokonuje
wyznaczenia i odpowiada za przeprowadzanie badania laboratoryjnego mięsa na
obecność włośni, nie funkcjonuje w ramach takiego systemu. Stąd też konieczność
wykorzystania systemu akredytacji w laboratoriach zakładów higieny weterynaryjnej
i uruchomienie pomieszczeń badania mięsa na obecność włośni jako tzw. pracowni
terenowych zakładu higieny weterynaryjnej. Z punktu widzenia całego procesu jest to
rozwiązanie polegające na rozszerzeniu akredytacji poszczególnych zakładów higieny
weterynaryjnej o badanie laboratoryjne mięsa na obecność włośni wraz z uznaniem

14