Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz ustawy o Policji

W związku z projektowaną treścią art. 118a § 2 pkt 1 K.k., obejmującego zakresem
normowania, zgodnie z wymogami wynikającymi ze Statutu Międzynarodowego Trybunału
Karnego, nie tylko oddanie osoby w stan niewolnictwa, ale również utrzymanie jej w tym
stanie, w projekcie przewidziano poszerzenie opisu typu czynu określonego
w art. 8 Przepisów wprowadzających Kodeks karny. Zmiana ta znajduje uzasadnienie
w postulacie spójności systemowych unormowań odnoszących się do tożsamej problematyki,
jak również znajduje uzasadnienie, zarówno w płaszczyźnie aksjologicznej, jak

i kryminalnopolitycznej, oparte na porównywalnym stopniu społecznej szkodliwości
zachowania sprawcy polegającego na oddaniu innej osoby w stan niewolnictwa

z zachowaniem, polegającym na utrzymywaniu takiej osoby w tym stanie.
Pojęcie handlu niewolnikami obejmuje wszelkie pojmanie, nabycie lub odstąpienie
danej osoby celem uczynienia z niej niewolnika; wszelkie nabycie niewolnika dla sprzedaży
lub zamiany, jakikolwiek akt odstąpienia drogą sprzedaży lub zamiany niewolnika nabytego
dla celów sprzedaży lub wymiany, jak i w ogóle wszelki rodzaj handlu lub przewozu
niewolników.

Zaproponowana w art. 4 projektu zmiana brzmienia art. 25 § 1 Kodeksu postępowania
karnego wynika z konieczności dodania do katalogu przestępstw, rozpoznawanych

w pierwszej instancji przez sąd okręgowy, występku określonego w projektowanym
art. 189a § 2 i 3 K.k.

W art. 5 projektu przewidziano, że vacatio legis ustawy wynosić będzie 30 dni,
co wydaje się być okresem niezbędnym, a równocześnie wystarczającym, z uwagi na
charakter zmian prawa objętych projektowaną nowelizacją.

Projekt nie wymaga rozpatrzenia przez Komitet Europejski Rady Ministrów. Zgodnie
z § 19 uchwały nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. – Regulamin pracy Rady
Ministrów (M. P. Nr 13, poz. 221, z późn. zm.) oraz stosownie do § 3 ust. 2 zarządzenia nr 30
Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 marca 2004 r. w sprawie Komitetu Europejskiego Rady
Ministrów (M. P. Nr 14, poz. 223), rozpatrzeniu przez Komitet Europejski Rady Ministrów
podlegają projekty ustaw dostosowawczych oraz dokumenty rządowe związane
z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej. Tymczasem Decyzja ramowa

18
Rady 2002/629/ WSiSW z dnia 19 lipca 2002 r. w sprawie zwalczania handlu ludźmi (Dz. U.
WE L 203 z dnia 1 sierpnia 2002 r.), jest już wdrożona do polskiego systemu prawnego przez
kryminalizację zachowania polegającego na handlu ludźmi w obowiązującym art. 253 K.k.
Celem nowelizacji w tym zakresie nie jest więc wdrożenie prawa Unii Europejskiej do prawa
polskiego, a jedynie modyfikacja istniejącego stanu prawnego.





19
OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty, na które będzie oddziaływała ustawa
Ustawa oddziaływać będzie przede wszystkim na funkcjonariuszy publicznych, w tym
sędziów, prokuratorów, funkcjonariuszy Policji i Straży Granicznej.
Projektowane regulacje będą oddziaływały również na osoby fizyczne będące
adresatami wynikających z nich norm oraz sprawcami określonych w nich przestępstw, przez
stworzenie podstawy pociągnięcia tych osób do odpowiedzialności karnej. Projektowana
ustawa będzie oddziaływała także na ofiary nowych typów przestępstw, które w razie
wszczęcia postępowania karnego uzyskają status pokrzywdzonego.
Można zakładać, że wejście w życie projektowanych regulacji z uwagi na ich
przedmiot, nie wpłynie na istotny wzrost obciążenia sądów, prokuratur i organów
prowadzących postępowania przygotowawcze.

2. Wyniki przeprowadzonych konsultacji
Projekt został przesłany w ramach konsultacji następującym podmiotom:
1) Sądowi Najwyższemu,
2) Krajowej Radzie Sądownictwa,
3) Naczelnej Radzie Adwokackiej,
4) Krajowej Izbie Radców Prawnych,
5) Stowarzyszeniu Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej,
6) Stowarzyszeniu Sędziów Polskich „Iustitia”,
7) Urzędowi do Spraw Cudzoziemców,
8) Głównemu Inspektorowi Pracy,
9) Rzecznikowi Praw Dziecka,
10) Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka,
11) Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi,
12) Fundacji „La Strada”,

20
13) Fundacji „Dzieci Niczyje”,
14) Fundacji „ITAKA”,
15) 15. sądom i prokuratorom.

Sąd Najwyższy nie zgłosił uwag do projektu nowelizacji.
Krajowa Rada Sądownictwa zaopiniowała projekt pozytywnie, nie zgłaszając do
niego uwag.
Znaczna większość pozostałych podmiotów uczestniczących w konsultacjach nie
zgłosiła do niego uwag albo jedynie wyraziła poparcie do projektowanej nowelizacji,
wskazując na jej w pełni uzasadniony charakter.
W toku konsultacji zostały również zgłoszone uwagi krytyczne do projektu.
W szczególności obszerne stanowisko w tym zakresie przedstawiła Krajowa Izba Radców
Prawnych oraz Polski Czerwony Krzyż.
Krajowa Izba Radców Prawnych podniosła szereg uwag szczegółowych,
m.in. akcentując kazuistyczny charakter projektowanej definicji pojęcia „handel ludźmi”,
zarzucając niedostateczną jednoznaczność występujących w tej definicji wyrażeń
określających znamiona czynności sprawczych, względnie zbędność niektórych objętych
definicją określeń, jak również niezasadne objęcie definicją pojęcia „handel ludźmi”
zachowań sprawcy podejmowanych z zamiarem ewentualnym.
Wątpliwości Krajowej Izby Radców Prawnych wzbudziło ponadto posługiwanie się
w tej definicji zarówno pojęciem „wyzyskania”, jak i „wykorzystania”, a także
umiejscowienie nowego art. 189a K.k., zastępującego unormowania zawarte obecnie
m.in. w art. 253 K.k., do rozdziału Kodeksu karnego grupującego przestępstwa przeciwko
wolności. Podmiot ten przedstawił również szereg uwag szczegółowych odnoszących się do
projektowanych przepisów części szczególnej Kodeksu karnego, w zakresie w jakim
stanowią one dostosowanie prawa karnego materialnego do przepisów Statutu
Międzynarodowego Trybunału Karnego, w szczególności do poszczególnych znamion
projektowanych nowych typów przestępstw, przedstawiając w wielu wypadkach własną
propozycję odpowiedniego przepisu lub jego fragmentu.
Polski Czerwony Krzyż, wyrażając poparcie dla kierunku nowelizacji, zgłosił uwagi
szczegółowe do projektu, m.in. sygnalizując celowość doprecyzowania znamion typu

21
przestępstwa z art. 118a K.k. o wskazanie, że zamach musi być wymierzony w osoby
cywilne oraz kwestionując nieposłużenie się w opisie tego czynu pojęciem „niewolnictwa
seksualnego”, „wymuszonej ciąży” oraz „przymusowej sterylizacji”, które to pojęcia
zostały wymienione w statucie. Podmiot ten zgłosił również postulat dokonania
równoczesnej nowelizacji art. 318 K.k., określającego instytucję wyłączającą winę sprawcy
w postaci tzw. działania na rozkaz oraz postulat nowelizacji Kodeksu postępowania
karnego, polegającej na wprowadzeniu obejmującego pracowników Międzynarodowego
Komitetu Czerwonego Krzyża zakazu dowodowego, odnoszącego się do przesłuchania na
okoliczności, o których dowiedzieli się w ramach pełnienia funkcji jego przedstawiciela.

Zgłoszone w toku konsultacji uwagi zostały częściowo uwzględnione,
w zakresie w jakim były uzasadnione merytorycznie i nie prowadziły do niespójności
objętych projektem unormowań. W szczególności uwzględniono niektóre uwagi odnoszące
się do brzmienia normatywnej definicji pojęć „handel ludźmi” oraz „niewolnictwo” oraz
zakresu tych pojęć, a także znamion projektowanych nowych typów przestępstw,
odpowiednio je modyfikując.
Z kolei niektóre zawarte w opinii Polskiego Czerwonego Krzyża postulaty
legislacyjne, z uwagi zarówno na wykraczający poza ramy projektu charakter, jak i na
późny termin ich zgłoszenia, nie mogły zostać rozważone w ramach obecnej nowelizacji.
Sądy oraz prokuratorzy okręgowi i apelacyjni w większości wypadków nie zgłosili
uwag do projektu, w wielu wypadkach wyrażając aprobatę dla przewidzianych w nim
rozwiązań. W niektórych wypadkach przedstawione zostały natomiast propozycje innego
ujęcia niektórych spośród projektowanych przepisów, zastąpienia niektórych znamion
innymi znamionami, a także propozycje innego ujęcia definicji normatywnych, m.in.
definicji pojęcia „niewolnictwo”. Sygnalizowano również możliwość zaistnienia
wątpliwości interpretacyjnych dotyczących niektórych znamion występujących
w projektowanych nowych typach przestępstw. Zgłoszone przez praktyków wymiaru
sprawiedliwości uwagi zostały wykorzystane przy opracowywaniu ostatecznej wersji
nowelizacji.
22