Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw

z rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie nadzoru
i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U. Nr 61, poz. 543, z późn. zm.) każda jednostka
organizacyjna pomocy społecznej powinna nie rzadziej niż raz na 3 lata przejść kontrolę
kompleksową. Ponadto niezbędne dla właściwego realizowania zadań nadzorczych i kontrolnych
jest przeprowadzanie również kontroli doraźnych, problemowych i sprawdzających. Żadne
województwo (wydział polityki społecznej) nie wywiązuje się z tych zadań prawidłowo,
ponieważ nie jest to możliwe z uwagi na coraz bardziej ograniczoną liczbę zatrudnionych
inspektorów.
Zaproponowany przepis art. 127b nakłada obowiązek zatrudnienia w wydziale właściwym
do spraw pomocy społecznej urzędu wojewódzkiego w komórce organizacyjnej do spraw
nadzoru i kontroli w pomocy społecznej nie mniej niż 1 inspektora do spraw nadzoru i kontroli
w pomocy społecznej na 25 jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz placówek
zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom
w podeszłym wieku, działających w danym województwie. Minimalny wskaźnik zatrudnienia
inspektorów został tak obliczony, ż e daje możliwość realizacji obowiązków ustawowych
związanych z nadzorem i kontrolą w pomocy społecznej. Biorąc pod uwagę sprawozdanie Rb-70
za IV kw. 2008 r., zgodnie z którym przeciętne wykonanie zatrudnienia za 2008 r. w urzędach
wojewódzkich wyniosło około 76 % planu po zmianach, wydaje się możliwe ewentualne
rozpoczęcie zatrudnienia dodatkowych inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy
społecznej w ramach planowanego w ustawie budżetowej na rok 2009 limitu zatrudnienia
w budżetach wojewodów w dziale 750 – Administracja publiczna.
Zmiany w art. 130 poszerzają katalog instrumentów prawnych, którymi dysponuje
wojewoda w sytuacji prowadzenia placówek całodobowych bez zezwolenia. Wśród
mechanizmów wzmacniających instrumenty prawnego oddziaływania wojewody proponuje się:
1) podniesienie kary do 20 tys. zł w stosunku do placówek prowadzonych na większą skalę,
2) wprowadzenie kary w wysokości 40 tys. zł dla placówek, które mimo wcześniejszego
nałożenia kary pieniężnej nadal działają bez zezwolenia,
3) danie wojewodzie w określonych przypadkach możliwości zastosowania, poza karą
pieniężną, również sankcji w postaci nakazu wstrzymania prowadzenia placówki
zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub
osobom w podeszłym wieku.
W przypadku stwierdzenia zagrożenia ż ycia lub zdrowia osób przebywających
w placówce działającej bez zezwolenia wojewoda będzie mógł wydać decyzję nakazującą

7
wstrzymanie prowadzenia placówki z nadaniem rygoru natychmiastowej wykonalności.
W konsekwencji tego przepisu, decyzja staje się wykonalna i stanowić będzie tytuł egzekucyjny,
mimo że nie jest ostateczna (przysługuje od niej odwołanie).
Ocena, czy istnieją przesłanki nadania decyzji nieostatecznej rygoru natychmiastowej
wykonalności, będzie należała do wojewody. Katalog przesłanek uzasadniających nadanie
decyzji nieostatecznej rygoru natychmiastowej wykonalności jest zamknięty, a zatem jedynie
stwierdzenie zagrożenia ż ycia lub zdrowia osób przebywających w placówce uprawnia do
wydania przedmiotowej decyzji.
Przez dodany art. 131a zostaną wprowadzone przepisy zobowiązujące wojewodę do
informowania rodzin osób przebywających w placówce, właściwych ośrodków pomocy
społecznej oraz powiatowych centrów pomocy rodzinie o nałożeniu sankcji opisanych wyżej na
nielegalnie działające placówki. W artykule tym został również uregulowany sposób
postępowania i zabezpieczenia pomocy mieszkańcom przebywającym w nielegalnie działającej
placówce.
Wprowadzenie przepisu art. 156 ust. 3a umożliwi wykonywanie zawodu pracownika
socjalnego przez wszystkie osoby, które przed dniem 1 maja 2004 r., tj. przed dniem wejścia
w życie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, rozpoczęły lub kontynuowały
studia wyższe licencjackie lub magisterskie na jednym z kierunków: pedagogika, psychologia,
politologia lub socjologia, uprawniających do wykonywania zawodu pracownika socjalnego
przed dniem wejścia w ż ycie przepisów nowej ustawy. Dotyczy to zatem osób, które w dniu
wejścia w życie ustawy już kontynuowały studia licencjackie lub magisterskie (począwszy od I
i II semestru) i ukończyły te studia po wejściu w życie przepisów nowej ustawy. Przepis art. 156
ust. 3 ogranicza dostęp do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, w związku
z określeniem zawitego 3,5-rocznego terminu ukończenia studiów, a tym samym nie uwzględnia
absolwentów jednolitych pięcioletnich studiów magisterskich, którzy rozpoczęli naukę w roku
akademickim 2003/2004 pod rządami przepisów poprzednio obowiązującej ustawy z dnia
29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, z późn. zm.). Z kolei
absolwenci studiów licencjackich rozpoczętych przed dniem wejścia w ż ycie przepisów nowej
ustawy, w przepisach ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej nie byli w ogóle
uwzględnieni w zakresie dopuszczenia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, mimo
przysługującego im w tym zakresie uprawnienia na mocy przepisów poprzednio obowiązującej
ustawy o pomocy społecznej. Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim wystąpieniu do Ministra
Pracy i Polityki Społecznej wskazał celowość wprowadzenia przepisów rozszerzających prawo
do wykonywania zawodu pracownika socjalnego na zasadach praw nabytych w odniesieniu do

8
wszystkich absolwentów, którzy rozpoczęli studia licencjackie lub magisterskie pod rządami
starej ustawy o pomocy społecznej, dopuszczającej absolwentów ww. kierunków studiów do
wykonywania zawodu pracownika socjalnego.
2. Art. 2 projektu
Zmiana w art. 833 § 6 Kodeksu postępowania cywilnego polega na dodaniu do katalogu
świadczeń niepodlegających egzekucji cywilnej świadczeń z pomocy społecznej. Z napływającej
do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej korespondencji wynika, że komornicy coraz częściej
podejmują działania zmierzające do zajmowania świadczeń z pomocy społecznej, które mają co
do zasady zapewnić osobie środki gwarantujące możliwość utrzymania siebie i swojej rodziny na
minimalnym poziomie. Zaproponowana zmiana jednoznacznie wskaże, ż e świadczenia
z pomocy społecznej nie podlegają egzekucji cywilnej.
3. Art. 3 projektu
Zmiany w art. 8 i 10 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji mają
podobny charakter do zaproponowanych zmian w Kodeksie postępowania cywilnego i polegają
na dodaniu do katalogu świadczeń niepodlegających egzekucji administracyjnej świadczeń
z pomocy społecznej. Również w przypadku egzekucji administracyjnej zdarzają się coraz
częściej przypadki podejmowania działań zmierzających do zajmowania świadczeń z pomocy
społecznej. Zaproponowana zmiana jednoznacznie wskaże, że świadczenia z pomocy społecznej
nie podlegają egzekucji administracyjnej. Dotychczasowy przepis wyłączał w ograniczonym
zakresie jedynie egzekucję z zasiłku stałego z pomocy społecznej.
4. Art. 4 projektu
Art. 225 § 4 Kodeksu karnego poszerza katalog podmiotów chronionych przy
wykonywaniu czynności służbowych, tworząc nowy typ przestępstwa udaremniania lub
utrudniania czynności służbowych osobie, o której mowa w art. 127 ustawy o pomocy
społecznej, która przeprowadza w imieniu i z upoważnienia wojewody postępowanie kontrolne
w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej. Przedmiotem ochrony jest tu zapewnienie
prawidłowości przeprowadzanych służbowych czynności kontrolnych w zakresie pomocy
społecznej. Czynność sprawcza polega w obu przypadkach na udaremnianiu lub utrudnianiu
kontroli lub czynności służbowej. Udaremnianiem jest całkowite uniemożliwienie wykonania
czynności, zaś utrudnianiem – powodowanie zakłóceń w jej przebiegu. Wprowadzenie
powyższego uregulowania zwiększy skuteczność czynności kontrolnych wykonywanych przez
inspektorów w placówkach całodobowych prowadzonych w ramach działalności gospodarczej
lub statutowej. Przepis ten zwiększy również poczucie bezpieczeństwa inspektorów

9
dokonujących kontroli. W obecnym stanie prawnym osoby prowadzące placówki mogą bezkarnie
udaremniać i utrudniać kontrolę w placówkach, w których przebywają osoby niepełnosprawne,
przewlekle chore lub w podeszłym wieku. Utrudnianie czy wręcz udaremnianie prowadzenia
kontroli w skrajnych sytuacjach może uniemożliwić przeciwdziałanie sytuacjom, w których
występuje zagrożenie ż ycia bądź zdrowia starszych czy też chorych osób. Przypadki
udaremniania lub utrudniania przeprowadzenia kontroli (np. szczucie psami, zamykanie bramy
wejściowej do obiektu, niewpuszczanie do wszystkich pomieszczeń w obiekcie itp.) wielokrotnie
zgłaszali do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej inspektorzy wojewódzcy, którzy byli
bezsilni wobec takiego postępowania osób prowadzących kontrolowane placówki.
5. Art. 5 projektu
Konieczność dokonania zmian w ustawie o rencie socjalnej wynika z wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 6 listopada 2007 r. sygn. akt U 8/05 (Dz. U. Nr 211, poz. 1548), który
orzekł, iż § 43 ust. 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10,
poz. 49, z 1988 r. Nr 10, poz. 73 oraz z 1990 r. Nr 68, poz. 402) w zakresie, w jakim przepisy te
odnoszą się do wypłat renty socjalnej z powodu niepełnosprawności umysłowej osobom
pełnoletnim, które nie mają przedstawiciela ustawowego, oraz w zakresie, w jakim odnoszą się
do opiekunów faktycznych tych osób i do organów administracji państwowej stopnia
podstawowego, zobowiązanych przez organ rentowy do wystąpienia do sądu o ustanowienie
opiekuna lub kuratora dla osoby uprawnionej do renty, są niezgodne z art. 30 i art. 31 w związku
z art. 2 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i nie są niezgodne z art. 32 ust. 1
Konstytucji.
Proponowana zmiana polegająca na dodaniu art. 12b umożliwi wypłatę renty socjalnej
przysługującej osobie pełnoletniej, która nie jest ubezwłasnowolniona, ale wymaga opieki innej
osoby, osobie, która sprawuje opiekę faktyczną nad wnioskodawcą, po uprzednim pouczeniu
o okolicznościach rodzących obowiązek zwrotu nienależnego ś wiadczenia. Fakt sprawowania
opieki faktycznej będzie potwierdzał wójt (burmistrz, prezydent miasta).
Rozwiązanie to nie uwzględnia wszystkich konsekwencji wyroku Trybunału
Konstytucyjnego, gdyż zakwestionowane przez Trybunał przepisy rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. nie mogą być zmienione – rozporządzenie to bowiem jest
utrzymane w mocy przejściowo, do czasu wykonania upoważnienia ustawowego zawartego
w art. 137 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przedstawiona
zmiana dotyczy jednak grupy wskazanej w wyroku Trybunału, czyli rentobiorców socjalnych.

10
Ponadto proponowana w pkt 1 zmiana określa sposób wypłaty renty socjalnej,
w przypadku gdy rencista socjalny pobiera ś wiadczenie osobiście, jak i w sytuacji, gdy rentę
pobiera opiekun prawny.

Zmiana w art. 15 ustawy o rencie socjalnej, polegająca na wykreśleniu
przywołania art. 130 ust. 2 i ust. 3 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jest
konsekwencją zmian zaproponowanych w art. 12b ust. 1 i 2.
6. Art. 6 projektu
W wyniku nowelizacji ustawy o pomocy społecznej (ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r.
o zmianie ustawy o pomocy społecznej – Dz. U. Nr 249, poz. 1831) został wprowadzony przepis
przejściowy regulujący sytuację prawną placówek niespełniających określonych standardów.
Standardy określone w art. 68 ust. 4 oraz ust. 5 pkt 3 muszą być osiągnięte najpóźniej do dnia
31 grudnia 2010 r. Zmiana zaproponowana w art. 6 precyzuje, iż zezwolenia w powyższej
sytuacji powinny być wydawane na czas określony, nie dłuższy niż do czasu zakończenia okresu
przejściowego.
7. Art. 7 projektu
Artykuł ten wprowadza trzymiesięczny okres przejściowy na zebranie odpowiednich
dokumentów i zawieszenie tablicy informacyjnej na budynku, w którym jest prowadzona
działalność przez podmioty prowadzące placówki zapewniające całodobową opiekę osobom
niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku.
8. Art. 8 projektu
Art. 8 wprowadza przepis przejściowy w zakresie dochodzenia do wymaganego
minimalnego standardu zatrudnienia inspektorów wojewódzkich do dnia 1 stycznia 2012 r.
Projekt zakłada, że ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

11