Poselski projekt ustawy o ochronie przed nieuczciwymi praktykami w obrocie niektórymi złożonymi instrumentami finansowymi

2) podjęcia mediacji w rozumieniu przepisów art. 1831-18315 ustawy z dnia 17 listopada
1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.3)) albo
3) poddania sporu, dotyczącego asymetrycznej złożonej umowy o opcje walutowe pod sąd
polubowny, o którym mowa w art. 18 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad ryn-
kiem finansowym (Dz. U. Nr 157, poz. 1119, z późn. zm.4)).
2. Z dniem zawarcia ugody realizacja asymetrycznej złożonej umowy następuje na wa-
runkach określonych w ugodzie.
Art. 6. Jeżeli w terminie czterech miesięcy od dnia złożenia oświadczenia, o którym
mowa w art. 4 ust. 1 nie dojdzie do zawarcia ugody albo sąd polubowny, o którym mowa
w art. 5 ust. 1 pkt 3, nie wyda rozstrzygnięcia, strona asymetrycznej złożonej umowy o opcje
walutowe może, w nieprzekraczalnym terminie kolejnych 30 dni odstąpić od tej umowy.
Art. 7. 1. Oświadczenie o odstąpieniu od asymetrycznej złożonej umowy o opcje walu-
towe powinno być złożone w formie pisemnej, pod rygorem nieważności.
2. W razie odstąpienia od umowy, umowę uważa się za niezawartą.
3. W przypadku odstąpienia od asymetrycznej złożonej umowy o opcje walutowe strony
zobowiązane są wyłącznie do zwrotu kwot wypłaconych w związku z realizacją tej umowy.
Przypadające do zwrotu kwoty określa się według kurs waluty, w chwili realizacji opcji.

3) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1965 r. Nr 15, poz. 113, z 1974 r. Nr 27, poz. 157
i Nr 39, poz. 231, z 1975 r. Nr 45, poz. 234, z 1982 r. Nr 11, poz. 82 i Nr 30, poz. 210, z 1983 r. Nr 5, poz. 33,
z 1984 r. Nr 45, poz. 241 i 242, z 1985 r. Nr 20, poz. 86, z 1987 r. Nr 21, poz. 123, z 1988 r. Nr 41, poz. 324,
z 1989 r. Nr 4, poz. 21 i Nr 33, poz. 175, z 1990 r. Nr 14, poz. 88, Nr 34, poz. 198, Nr 53, poz. 306, Nr 55,
poz. 318 i Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 7, poz. 24, Nr 22, poz. 92 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 12, poz. 53,
z 1994 r. Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 24, poz. 110, Nr 43, poz. 189, Nr 73, poz. 350
i Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 270, Nr 54, poz. 348, Nr 75, poz. 471, Nr 102, poz. 643, Nr 117,
poz. 752, Nr 121, poz. 769 i 770, Nr 133, poz. 882, Nr 139, poz. 934, Nr 140, poz. 940 i Nr 141, poz. 944,
z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 757, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 269 i 271, Nr 48,
poz. 552 i 554, Nr 55, poz. 665, Nr 73, poz. 852, Nr 94, poz. 1037, Nr 114, poz. 1191 i 1193 i Nr 122, poz. 1314,
1319 i 1322, z 2001 r. Nr 4, poz. 27, Nr 49, poz. 508, Nr 63, poz. 635, Nr 98, poz. 1069, 1070 i 1071, Nr 123,
poz. 1353, Nr 125, poz. 1368 i Nr 138, poz. 1546, z 2002 r. Nr 25, poz. 253, Nr 26, poz. 265, Nr 74, poz. 676,
Nr 84, poz. 764, Nr 126, poz. 1069 i 1070, Nr 129, poz. 1102, Nr 153, poz. 1271, Nr 219, poz. 1849 i Nr 240,
poz. 2058, z 2003 r. Nr 41, poz. 360, Nr 42, poz. 363, Nr 60, poz. 535, Nr 109, poz. 1035, Nr 119, poz. 1121,
Nr 130, poz. 1188, Nr 139, poz. 1323, Nr 199, poz. 1939 i Nr 228, poz. 2255, z 2004 r. Nr 9, poz. 75, Nr 11,
poz. 101, Nr 68, poz. 623, Nr 91, poz. 871, Nr 93, poz. 891, Nr 121, poz. 1264, Nr 162, poz. 1691, Nr 169,
poz. 1783, Nr 172, poz. 1804, Nr 204, poz. 2091, Nr 210, poz. 2135, Nr 236, poz. 2356 i Nr 237, poz. 2384,
z 2005 r. Nr 13, poz. 98, Nr 22, poz. 185, Nr 86, poz. 732, Nr 122, poz. 1024, Nr 143, poz. 1199, Nr 150,
poz. 1239, Nr 167, poz. 1398, Nr 169, poz. 1413 i 1417, Nr 172, poz. 1438, Nr 178, poz. 1478, Nr 183,
poz. 1538, Nr 264, poz. 2205 i Nr 267, poz. 2258, z 2006 r. Nr 12, poz. 66, Nr 66, poz. 466, Nr 104, poz. 708
i 711, Nr 186, poz. 1379, Nr 208, poz. 1537 i 1540, Nr 226, poz. 1656 i Nr 235, poz. 1699, z 2007 r. Nr 7,
poz. 58, Nr 47, poz. 319, Nr 50, poz. 331, Nr 99, poz. 662, Nr 106, poz. 731, Nr 112, poz. 766 i 769, Nr 115,
poz. 794, Nr 121, poz. 831, Nr 123, poz. 849, Nr 176, poz. 1243, Nr 181, poz. 1287, Nr 192, poz. 1378 i Nr 247,
poz. 1845, z 2008 r. Nr 59, poz. 367, Nr 96, poz. 609 i 619, Nr 110, poz. 706, Nr 116, poz. 731, Nr 119,
poz. 772, Nr 120, poz. 779, Nr 122, poz. 796, Nr 231, poz. 1547 i Nr 234, poz. 1571 oraz z 2009 r. Nr 26, poz.
156.
4) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 272, Nr 49, poz. 328 oraz
z 2008 r. Nr 209, poz. 1317, Nr 228 poz. 1507 i Nr 231 poz. 1546).

5
Art. 8. Spory, wynikające ze złożonego oświadczenia, o którym mowa w art. 7 ust. 1,
rozstrzygają sądy powszechne.
Art. 9. 1. Od dnia złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 4 ust. 1, wobec strony
umowy, która złożyła to oświadczenie, nie stosuje się art. 586 ustawy z dnia 15 września
2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.5)).
2. Od dnia złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 4 ust. 1, do dnia zawarcia ugo-
dy w przedmiocie postanowień asymetrycznej złożonej umowy o opcje walutowe lub do dnia
prawomocnego rozstrzygnięcia przez sąd polubowny lub innego prawomocnego rozstrzy-
gnięcia sądu w przedmiocie ustalenia praw i obowiązków wynikających z asymetrycznej
umowy o opcje walutowe nie może być ogłoszona upadłość podmiotu, który zawarł asyme-
tryczną umowę o opcje walutowe.
3. Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości oraz postępowanie egzekucyjne
wobec podmiotu, który zawarł asymetryczną złożoną umowę o opcje walutowe, podlegają
zawieszeniu z dniem złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 4 ust. 1, do dnia zawarcia
ugody w przedmiocie postanowień asymetrycznej umowy o opcje walutowe lub do dnia pra-
womocnego rozstrzygnięcia przez sąd polubowny lub innego prawomocnego rozstrzygnięcia
sądu w przedmiocie ustalenia praw i obowiązków wynikających z asymetrycznej umowy
o opcje walutowe.
Art. 10. 1. Komisja Nadzoru Finansowego, w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie
ustawy, przedstawi Sejmowi na posiedzeniu, z zachowaniem tajności obrad, sprawozdanie w
sprawie umów spełniających warunki, o których mowa w art. 2 pkt 7 zawartych przez po-
szczególne firmy inwestycyjne lub banki, zawierające w szczególności informacje dotyczące:
1) nazw i siedzib firm inwestycyjnych lub banków, liczby zawartych umów oraz kwot zo-
bowiązań wynikających z tych umów oraz wyceny bieżącej zobowiązań wynikających
z tych umów, a także liczby przedsiębiorców będących stronami umów;
2) liczby złożonych przez firmy inwestycyjne lub banki wniosków o ogłoszenie upadłości
dłużnika w związku z niewykonywaniem umów;
3) zagranicznych firm inwestycyjnych, o których mowa w art. 3 pkt 32 ustawy o obrocie
instrumentami finansowymi, będących wystawcami, w rozumieniu art. 3 pkt 12 ustawy
o obrocie instrumentami finansowymi, instrumentów finansowych wprowadzonych do ob-
rotu na mocy umów, o których mowa w art. 2 pkt 7, w tym nazw i siedzib tych zagranicz-

5) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 102, poz. 1117, z 2003 r. Nr 49,
poz. 408 i Nr 229, poz. 2276, z 2005 r. Nr 132, poz. 1108, Nr 183, poz. 1538 i Nr 184, poz. 1539, z 2006 r.
Nr 133, poz. 935 i Nr 208, poz. 1540, z 2008 r. Nr 86, poz. 524 i Nr 118, poz. 747, Nr 217, poz. 1381 i Nr 231,
poz. 1547 oraz z 2009 r. Nr 13, poz. 69.

6
nych firm inwestycyjnych, z którymi firma inwestycyjna lub bank zawarły umowę doty-
czącą wprowadzania do obrotu tych opcji walutowych;
4) warunków umów, o których mowa w pkt 3 oraz kwot wypłaconych z tytułu realizacji tych
umów poszczególnym zagranicznym firmom inwestycyjnym.
2. Sprawozdanie, o którym mowa w ust. 1, dotyczy umów zawartych od dnia 1 listopada
2007 r. do dnia wejścia w życie ustawy. Kwoty, o których mowa w pkt 3 i 4 oblicza się we-
dług kursu wymiany ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego na dzień
wejścia w życie ustawy.
Art. 11. Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

7
Uzasadnienie

I. Celem projektowanej ustawy jest zapewnienie stosowania uczciwych reguł na runku
złożonych instrumentów finansowych oraz ograniczenie negatywnych skutków dla obywateli,
gospodarki i budżetu państwa, wynikających z wykonywania asymetrycznych umów o opcje
walutowe.
1. Ustawa kataloguje zachowania, które będą uznane za nieuczciwe praktyki w obrocie
złożonymi instrumentami finansowymi. Uznaje się za nie działania firmy inwestycyjnej lub
banku, które są nieprofesjonalne oraz pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz
najlepiej pojętym interesem klienta. Należy przy tym zaznaczyć, że uczestnicy gospodarki
rynkowej już na gruncie obecnie obowiązujących regulacji zobowiązani są działać profesjo-
nalnie i z poszanowaniem dobrych obyczajów. Z uwagi na to, że ustawa chroni słuszne inte-
resy klientów instytucji zaufania publicznego oraz potwierdza jedynie wymogi, jakie stawiane
są tym instytucjom w kontaktach z klientem, nie powinna ona podważać wiarygodności Pol-
ski na rynku międzynarodowym i w oczach rzetelnych inwestorów. Należy też podkreślić, że
o ile nabywcy tych instrumentów to profesjonaliści w zakresie prowadzenia działalności go-
spodarczej, to w zdecydowanej większości nie można ich uznać za profesjonalistów w zakre-
sie obrotu złożonymi instrumentami finansowymi.
Ustawa dotyczy umów z bankami lub firmami inwestycyjnymi, zawartych w wyniku
dopuszczenia się nieuczciwych praktyk, w których to umowach strony zostały nierównomier-
nie obciążone ryzykiem inwestycyjnym w ten sposób, że jedna strona ponosiła ryzyko w nie-
ograniczonym zakresie a ryzyko drugiej strony (banku, firmy inwestycyjnej) było ograniczo-
ne poprzez zastosowanie w tych umowach tzw. „barier wyłączających”, które powodowały
wygaśnięcie zobowiązań po stronie banków.
2. Projekt zakłada podjęcie przez strony tych umów swoistego procesu „restrukturyza-
cyjnego”. Wartością tej ustawy jest to, że wprowadza ona niejako „obowiązkowe skorzysta-
nie” przez strony umów o opcje walutowe z funkcjonujących już, w ramach postępowania
ugodowego, instytucji negocjacji, mediacji lub sądu polubownego, a jeżeli nie zostaną one
zakończone sukcesem, daje prawo odstąpienia od zawartych umów.
3. Mając na uwadze, że problem opcji walutowych jest problemem o istotnym znacze-
niu społecznym i gospodarczym, w projekcie ustawy przewiduje się zobowiązanie Komisji
Nadzoru Finansowego do przedstawienia Sejmowi na posiedzeniu, z zachowaniem tajności
obrad, sprawozdania.


1
II. Uczestnictwo w rynku finansowym wymaga od jego uczestników posiadania spe-
cjalistycznej i rozległej wiedzy obejmującej znajomość prawnych, społecznych
i ekonomicznych zasad odnoszących się do tego rynku. Uczestnicy rynku finansowego,
nie zajmujący się na co dzień obrotem instrumentami finansowymi, w szczególności złożo-
nymi, zmuszeni są zatem korzystać z usług specjalistów.
1. Umowę opcji walutowych, która jest umową nienazwaną zawiera się w celach za-
bezpieczających przed spadkiem lub wzrostem kursu walutowego. Można jednakże zawierać
ją również w celach spekulacyjnych, w oczekiwaniu na spadek lub wzrost kursu walutowego,
pod warunkiem jednak, że strony świadomie takie ryzyko podejmują.
Jedną z cech umów opcji jest asymetryczność, co nie znaczy – rażąca asymetryczność.
Z reguły ryzyko rozłożone jest asymetrycznie pomiędzy stronami umowy. Wystawca jest
obarczony ryzykiem zmiany w przyszłości sytuacji, która wpłynie na decyzję posiadacza
opcji, o jej realizacji lub o nieskorzystaniu ze swego prawa. Nie oznacza to jednak, że na
prawną i społeczną aprobatę zasługuje asymetryczność rażąca.
Umowa opcji nie występuje w obrocie gospodarczym powszechnie. Mając na uwadze
jej złożoną konstrukcję i charakter prawny, zawieraniu takiej umowy powinna towarzyszyć
pełna świadomość nie tylko potencjalnych korzyści, ale i strat. W tym celu konieczne jest
rzetelne działanie przede wszystkim informacyjne, firm inwestycyjnych i banków przy zawie-
raniu tych umów, ponieważ klienci traktują te instytucje jako profesjonalne instytucje zaufa-
nia publicznego.
Klasyczna umowa opcji stanowi kontrakt, którego przedmiotem jest opcja jednej ze
stron do kupna lub sprzedaży pewnego instrumentu bazowego, po ustalonej przez strony cenie
wykonania w określonym momencie albo do określonego momentu w przyszłości, w zamian
za zobowiązanie się drugiej strony (wystawcy opcji) do spełnienia świadczenia w przyszłości,
nawet w sytuacji gdy taka czynność będzie dla niego niekorzystna1.
2. Umowy o opcje z rażąco asymetrycznym ukształtowaniem praw i obowiązków
stron, w tym z ograniczeniem ewentualnych strat wyłącznie w stosunku do jednej strony
umowy – nabywcy instrumentu finansowego, w dodatku bez poinformowania jej o ryzyku
związanym z zaoferowanym złożonym instrumentem pochodnym, są sprzeczne z naturą tegoż
stosunku prawnego.
W okresie, gdy kurs złotego umacniał się, przedsiębiorcy zawierali umowy (najczę-
ściej ramowe, umowy dodatkowe oraz umowy zabezpieczenia), na podstawie których banki

1 Por. T. Nieborak, Pochodne instrumenty pochodne. Aspekty prawnopodatkowe, Warszawa 2004 r., s. 161; za
C. Kosikowski, Opinia prawna w sprawie oceny dopuszczalności i zasadności oraz konstytucyjności projektu
ustawy o zapobieżeniu skutkom gospodarczym związanym z wprowadzeniem do obrotu gospodarczego niektó-
rych złożonych instrumentów pochodnych, s. 4.

2