Poselski projekt ustawy o zapobieżeniu skutkom społeczno-gospodarczym związanym z wprowadzeniem do obrotu gospodarczego niektórych złożonych instrumentów pochodnych

prawa wynikające bezpośrednio z tego przepisu, zaś instytucje sądowe państw
członkowskich są zobowiązane do ochrony tych praw. Swoboda przepływu
kapitału nie odnosi się wyłącznie do przepływów kapitałowych z udziałem
państw członkowskich, ale obejmuje również przepływy między podmiotami
działającymi na obszarze państw członkowskich (wyrok Trybunału w sprawie
C-464/98 Westdeutsche Landesbank Girocentrale, ECR z 2001 r., str. I-173).

Postanowienia TWE nie definiują pojęcia przepływu kapitału
pozostawiając tym samym swobodę oceny konkretnych działań Trybunałowi
Sprawiedliwości. Z orzecznictwa Trybunału wynika częste odniesienie do
postanowień dyrektywy Rady 88/361/EWG z dnia 24 czerwca 1988 r. w sprawie
wykonania art. 67 Traktatu(Dz. Urz. WE L 178, str. 5; Dz. Urz. UE Polskie
wydanie specjalne rozdz. 10, t. 1, str. 10). aczkolwiek, co sam Trybunał
przyznał, lista rodzajów przepływów kapitału określona w tej dyrektywie nie
jest wyczerpująca. Dyrektywa obejmuje m.in. przepływy kapitału dokonywane
w związku z operacjami odnoszącymi się do papierów wartościowych i innych
instrumentów będących przedmiotem obrotu na rynku pieniężnym. Ze względu
na charakter umów dotyczących opcji walutowych (instrumentu rynku
finansowego) mieszczą się one w kategorii zobowiązań objętych swobodą
przepływu kapitału.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości przepisy prawa
krajowego państw członkowskich, jeżeli zniechęcają inwestorów z innych
państw członkowskich do dokonywania inwestycji, są niezgodne z zasadą
swobody przepływu kapitału. Pojęcie inwestycji jest rozumiane bardzo szeroko i
obejmuje wszystko, co jest związane z pojęciem przepływu kapitału.
Swoboda
przepływu kapitału obejmuje prawo do dokonania inwestycji na
terytorium innego państwa członkowskiego, co w przypadku umów określonych
w projekcie, oznacza prawo do zawarcia i wykonania umowy oraz dokonywania
związanych z nią płatności. Przedmiot umowy, jakim jest „opcja walutowa”, nie
jest wyłączony z zakresu stosowania swobody przepływu kapitału. Wejście w
życie projektowanej ustawy będzie stanowiło ingerencję państwa w swobodny
proces inwestycyjny będący realizacją swobody przepływu kapitału.
Obowiązujące w momencie zawierania umów przepisy nie zakazywały
dokonywania takich inwestycji ani przez podmioty krajowe, ani też przez
podmioty pochodzące z innych państw członkowskich. Proponowana ustawa
daje możliwość odstąpienia od umowy każdemu przedsiębiorcy, który jest
stroną umowy określonej w art. 2 projektu, niezależnie od zaistniałych
czynników. Wejście w życie projektowanej ustawy spowoduje brak możliwości
wykonania określonej w niej kategorii umów przez inwestorów, a więc
niemożność dokonania przez nich inwestycji, a co za tym idzie powstanie
bariera dla swobodnego przepływu kapitału. Zaistnienie takiej sytuacji będzie
stanowiło naruszenie art. 56 TWE.

1 Obecnie art. 56 TWE.
2 Patrz np. sprawa C-222/97 Trummer and Mayer, ECR z 1999r., str. I-1661

3
Swoboda
przepływu kapitału nie jest swobodą bezwzględną, co oznacza,
że w określonych przypadkach dopuszczalne są jej ograniczenia. Ograniczenia
te wynikają przede wszystkim z postanowień samego art. 58 TWE, a także z
interpretacji przepisów tego artykułu dokonanych przez Trybunał
Sprawiedliwości. Dotyczą one: zapobiegania naruszenia prawa podatkowego,
zapobiegania naruszeniu prawa dotyczącego nadzoru nad instytucjami
finansowymi, deklaracji dla celów informacji administracyjnej lub statystycznej,
porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego, a także szczegółowych
zagadnień wynikających z indywidualnej oceny dokonanej przez Trybunał w
konkretnych sprawach. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału środki
ograniczające swobodę muszą: wynikać z zastosowania art. 58 ust. 1 TWE lub
być podyktowane ochroną nadrzędnego interesu publicznego, mieć charakter
niedyskryminacyjny, być adekwatne do celu, jaki ma być osiągnięty oraz być
proporcjonalne do zamierzonego celu.

W przypadku projektu należy stwierdzić, że nie spełnia on żadnej z
przesłanek przewidzianych w art. 58 ust. 1 TWE.
Należy zatem, w oparciu o dotychczasowe orzecznictwo zbadać, czy
istnieje nadrzędny interes publiczny usprawiedliwiający wprowadzenie środków
naruszających zasadę swobody przepływu kapitału. Zgodnie z orzecznictwem
Trybunału pojęcie interesu publicznego, który usprawiedliwia ograniczenie
zasady swobody przepływu kapitału musi być interpretowane ściśle i nie może
być wynikiem jednostronnej interpretacji państwa członkowskiego niezależnej
od kontroli instytucji Wspólnoty (tak w sprawach połączonych C-282 i 283/04
Komisja przeciwko Holandii, ECR z 2006 r., str. I-9141).
Jak
już stwierdzono powyżej projektowana ingerencja państwa
uniemożliwiająca wykonanie określonej kategorii zawartych umów opcyjnych
stanowi środek ograniczający swobodę przepływu kapitału. Analizując projekt
należy stwierdzić, że nie zawiera on postanowień mogących stanowić
dyskryminację podmiotów pochodzących z innych niż Polska państw
członkowskich. Natomiast nie spełnia on kryterium adekwatności, co oznacza,
że nie jest właściwy ze względu na cel, który ma osiągnąć. Przedstawione
uzasadnienie do projektu wskazuje na względy gospodarcze, które mają leżeć u
podstaw projektowanej regulacji (potencjalne straty przedsiębiorców polskich o
nieznanej jeszcze wysokości i ich wpływ na gospodarkę), a zatem to one
miałyby być nadrzędnym wymogiem interesu publicznego, który miałby
usprawiedliwiać naruszenie swobody traktatowej. Dotychczasowe orzecznictwo
Trybunału Sprawiedliwości wskazuje, że państwo członkowskie nie może
powoływać się na cele ekonomiczne dla usprawiedliwienia ograniczenia swobód
określonych w Traktacie (tak w sprawie C-484/93 Svensson przeciwko Ministre
du Logement et de’l Urbanisme, ECR z 1995 r., str. I-3955, pkt 15 oraz w
sprawie C-288/89 Gouda przeciwko Commissariaat voor de Media, ECR z 1991
r., str. I-4007, pkt 11). Biorąc pod uwagę wskazane orzecznictwo należy uznać,
że przywołane uzasadnienie dla wprowadzenia projektowanych przepisów nie

4
może zostać zakwalifikowane do kategorii uzasadnionego interesu publicznego,
który usprawiedliwiałby ograniczenie swobody przepływu kapitału w przypadku
projektowanej ustawy. Projekt nie spełnia zatem warunku adekwatności
stosowanych środków.

4. Konkluzje

Poselski projekt ustawy o zapobieżeniu skutkom społeczno-
gospodarczym związanym z wprowadzeniem do obrotu gospodarczego
niektórych złożonych instrumentów pochodnych jest sprzeczny z prawem Unii
Europejskiej.

Opracował: Zespół Prawa Europejskiego i Międzynarodowego

Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski



Deskryptory bazy REX: Unia Europejska, kapitał, płatności, przedsiębiorca


5
Warszawa, 23 marca 2009 r.


BAS – WAL – 490/09



Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia
w sprawie, czy poselski projekt ustawy o zapobieżeniu skutkom społeczno-
gospodarczym związanym z wprowadzeniem do obrotu niektórych
złożonych instrumentów pochodnych (przedstawiciel wnioskodawców:
poseł Stanisław Stec) jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii
Europejskiej
Celem ustawy ma być zapobieżenie skutkom dla gospodarki i budżetu państwa,
wynikającym z wykonywania asymetrycznych umów o opcje walutowe (art. 1
projektu), zdefiniowanych w art. 2 projektu. Projekt zakłada, że z dniem wejścia
w życie ustawy wstrzymuje się wykonanie asymetrycznych umów o opcje
walutowe. Strony takich umów będą zobowiązane do podjęcia negocjacji
zmierzających do zawarcia ugody w sprawie postanowień umowy, a następnie
jej realizacji na warunkach określonych w ugodzie (art. 4 projektu). W
przypadku niezawarcia ugody w terminie 3 miesięcy od daty wejścia w życie
ustawy przedsiębiorcy służyć będzie jednostronne prawo odstąpienia od umowy
o opcje walutowe. W takim przypadku umowę uważa się za niezawartą, a strony
dokonają zwrotu wypłaconych na podstawie umowy kwot (art. 5 projektu).
Ponadto projekt przewiduje, że wobec przedsiębiorcy, który podjął czynności
określone ustawą nie stosuje się przepisów dotyczących ogłoszenia upadłości
dłużnika, a postępowanie upadłościowe ulega zawieszeniu w przypadkach, w
których wydano postanowienie o ogłoszeniu upadłości przed dniem wejścia w
życie ustawy (art. 6 projektu).
Ustawa
ma
wejść w życie z dniem ogłoszenia i ma być stosowana do
umów zawartych po dniu 31 października 2007 r. przed dniem jej wejścia w
życie.

Projekt ustawy nie wykonuje żadnego przepisu prawa Unii Europejskiej.
Projekt ustawy o zapobieżeniu skutkom społeczno-gospodarczym związanym z
wprowadzeniem do obrotu gospodarczego niektórych złożonych instrumentów
pochodnych nie jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej.

Opracował: Zespół Prawa Europejskiego i Międzynarodowego

Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski

Deskryptory bazy REX: Unia Europejska, kapitał, płatności, przedsiębiorca


2