Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży

Warszawa, 16 czerwca 2009 r.

SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA–140 –67(5)/09



Pan


Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec poselskiego
projektu ustawy:

-
o zmianie ustawy o planowaniu
rodziny, ochronie płodu ludzkiego i
warunkach dopuszczalności przery-
wania ciąży (druk nr 1786).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Zdrowia
do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.



(-) Donald Tusk





Stanowisko Rządu
do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu
ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (druk nr 1786)


Zaproponowane w poselskim projekcie zmiany do ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r.
o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania
ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78, z późn. zm.) dotyczą bardzo wrażliwych społecznie problemów,
jakimi są w Polsce: stosowanie i finansowanie z budżetu państwa antykoncepcji oraz forma
i zakres edukacji seksualnej, realizowanej w ramach nauczania szkolnego. Problemy te
związane są ze sferą prywatności każdego człowieka, związane są też z zasadami etycznymi
poszczególnych osób i grup. Tym niemniej problemy te wiążą się również z obowiązkami
państwa wobec obywateli – wynikającymi z norm konstytucyjnych oraz międzynarodowych
standardów zdrowia i praw reprodukcyjnych oraz seksualnych, opracowanych i zawartych
w wielu dokumentach i deklaracjach akceptowanych przez Polskę, np. Program Działania -
przyjęty w Kairze w 1994 roku, czy Platforma Działania - przyjęta w Pekinie w 1995 roku.

Projektowane zmiany obejmują wprowadzenie na listę leków refundowanych środków
antykoncepcyjnych, w tym postkoitalnych, z uwzględnieniem opłaty ryczałtowej za te środki
dla osób, których dochody osobiste nie przekraczają minimum socjalnego. Zgodnie
z projektem, minister właściwy do spraw zdrowia we współpracy z organami administracji
rządowej i samorządu terytorialnego zobowiązany zostanie do utworzenia sieci placówek
świadczących poradnictwo i usługi z zakresu planowania rodziny, nie mniej niż jedną
w powiecie. Kolejną, proponowaną zmianą jest wprowadzenie obligatoryjnego przedmiotu
nauczania w szkołach publicznych: „Wiedza o życiu seksualnym człowieka”.

Intencją projektodawców, wyrażoną w uzasadnieniu do projektu ustawy, jest zapewnienie
dostępu do nowoczesnych metod planowania rodziny, tak by stały się one możliwe i dostępne
dla wszystkich obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na wiek i status
ekonomiczny. Projektodawcy zakładają, że „realna dostępność nowoczesnej antykoncepcji”
umożliwi Polakom rzeczywistą realizację prawa do wyboru metody planowania rodziny, tak
jak stanowi ustawa, zaś fakt ten przyczyni się do zmniejszenia rozmiarów niepożądanych
zjawisk społecznych, takich jak ciąże młodocianych czy przemoc seksualna wobec dzieci.

Analiza przedłożonego projektu wskazuje, że autorzy poselskiego projektu ustawy nie
uwzględnili obowiązujących regulacji prawnych dotyczących funkcjonowania systemu
ochrony zdrowia oraz funkcjonującego w Rzeczypospolitej Polskiej systemu refundacji
produktów leczniczych. Należy też podkreślić, że proponowane przepisy, dotyczące
refundacji środków antykoncepcyjnych, naruszają konstytucyjną zasadę równości obywateli.
Wątpliwości budzi również dążenie do ułatwiania szerokiego i bezwarunkowego dostępu do
środków antykoncepcyjnych, biorąc pod uwagę fakt, że w Rzeczypospolitej Polskiej wiek
inicjacji seksualnej obniżył się do 14 roku życia. Nie mniej jednak, nie wydaje się zasadnym,
aby nastolatki zażywały leki hormonalne. Byłoby to niekorzystne ze względu na ich rozwój
biologiczny, a także psychiczny. Terapia hormonalna w tak młodym wieku, jaką niewątpliwie
jest zażywanie środków antykoncepcyjnych, może wywołać ogromne, często nieodwracalne
skutki w organizmach młodych kobiet. W opinii Rządu, świadoma prokreacja powinna
wiązać się z dostosowaniem metody planowania rodziny do okoliczności i potrzeb. Należy
zaznaczyć, że z definicji zdrowia reprodukcyjnego wynika prawo mężczyzn i kobiet do
odpowiedniej informacji oraz możliwości korzystania z bezpiecznych oraz akceptowanych
metod planowania rodziny, a także wolnego wyboru, nie kolidujących z prawem, metod
regulacji płodności. W takim przypadku nie może być ustawowo preferowana jedna metoda,
jaką jest antykoncepcja, której przeważające koszty miałyby być pokrywane ze środków
publicznych.

Projektowany podział w dostępie do leków refundowanych, uwarunkowany sytuacją
materialną pacjenta wydaje się sprzeczny z art. 68 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.), zgodnie z którym
„obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy
dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych”. Należy też
zaznaczyć, że proponowane rozwiązanie stoi w sprzeczności z obowiązującym
w Rzeczypospolitej Polskiej systemem refundacji, który nie różnicuje dostępu do świadczeń
ze względu na sytuację materialną, w tym zwłaszcza do produktów wpisanych na listę leków
refundowanych.


2
Z uwagi na fakt, iż środki antykoncepcyjne nie są w istocie związane z procesem leczenia, nie
można byłoby ich uznać za świadczenia opieki zdrowotnej, o których mowa w ustawie z dnia
27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
(Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.). W związku z powyższym, nie jest możliwe
również ich finansowanie na podstawie tych przepisów. W przypadku wprowadzenia
mechanizmu ich finansowania ze środków publicznych, konieczne byłoby zawarcie takich
regulacji w odrębnej ustawie, albowiem ustawa powyższa dotyczy wyłącznie finansowania
świadczeń opieki zdrowotnej. Projektowany przepis art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 7 stycznia
1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności
przerywania ciąży, sprowadzający się do nałożenia na Ministra Zdrowia obowiązku
wprowadzenia na listę leków refundowanych środków antykoncepcyjnych uznać należy za
niesystemowy, stojący w sprzeczności z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych, do których o świadczeń nie można byłoby zaliczyć
środków antykoncepcyjnych. Przejęcie finansowania tych środków przez publicznego
płatnika musiałoby wiązać się z uregulowaniem tych kwestii w sposób jednoznaczny na
poziomie odrębnej ustawy, przy jednoczesnym wprowadzeniu definicji tych środków, a także
przy określeniu źródła i sposobu ich finansowania. Niezbędne jest też dokonanie analizy
skutków finansowych takiej regulacji. Należy zauważyć, że poselski projekt ustawy o zmianie
ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności
przerywania ciąży nie zawiera zarówno oceny skutków finansowych dla sektora publicznego
– czy to dla budżetu Narodowego Funduszu Zdrowia, czy budżetu państwa – jak i dokładnego
uzasadnienia i dowodów na skuteczność i możliwość osiągnięcia zakładanych celów za
pomocą proponowanych środków. Obowiązek zamieszczania tych informacji wynika z
Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Mając na uwadze zasadę określania
priorytetów zdrowotnych, przyjętą w ustawie z dnia 7 maja 2009 r. o zmianie ustawy o
świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o
cenach, można mieć wątpliwości czy proponowane rozwiązania powinny być finansowane ze
środków publicznych, tj. Narodowego Funduszu Zdrowia lub budżetu państwa. Wstępne
szacunki wskazują, że skutki finansowe związane z refundacją środków antykoncepcyjnych
kształtowałyby się na poziomie 250-500 milionów złotych rocznie.

W opinii Rządu, interesującym rozwiązaniem jest zaproponowane w projekcie utworzenie
sieci placówek świadczących poradnictwo i usługi z zakresu planowania rodziny. Jednakże
na podstawie projektu nie można ustosunkować się do zaproponowanych rozwiązań,

3
ze względu na ich szczątkowy charakter. Projektodawcy, poza ogólną informacją o tworzeniu
takich placówek nie uszczegółowili przepisów w tym zakresie. Ponadto nie została określona
rola Ministra Zdrowia w zakresie tworzenia i funkcjonowania takich placówek.

Mając na uwadze powyższe, Rząd wskazuje na konieczność uregulowania na poziomie
ustawowym zasad i zakresu „świadczenia poradnictwa i usług” związanych z planowaniem
rodziny, w tworzonych specjalnie w tym celu placówkach, z możliwością ich szczegółowego
uregulowania w akcie niższego rzędu. Niezbędne jest także dokonanie szacunku kosztów
tworzenia takich placówek oraz wskazanie źródeł finansowania ich funkcjonowania, bowiem
utworzenie sieci placówek w liczbie nie mniejszej niż jedna w powiecie, będzie wiązało się
z wysokimi kosztami takiego przedsięwzięcia.

Wątpliwości Rządu budzi także celowość wprowadzenia proponowanego przepisu w ustawie
z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach
dopuszczalności przerywania ciąży, bowiem obowiązki władz publicznych w zakresie opieki
zdrowotnej zostały szczegółowo określone w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r.

o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Obowiązki te
obejmują tworzenie warunków funkcjonowania systemu ochrony zdrowia, analizę i ocenę
potrzeb zdrowotnych oraz czynników powodujących ich zmiany, a także promocję zdrowia
i profilaktykę. A zatem, władze publiczne dysponują uprawnieniami do tworzenia placówek
świadczących poradnictwo i usługi z zakresu planowania rodziny. Problemem pozostaje
popularyzacja zaproponowanego rozwiązania, a także jego finansowanie.

Aktualnie poradnictwo i usługi w zakresie planowania rodziny finansowane są przez
Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej
w rodzaju: ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne. Świadczenia w tym zakresie
realizowane są przez poradnie ginekologiczne, poradnie ginekologiczne dla dziewcząt,
poradnie endokrynologii ginekologicznej oraz poradnie leczenia niepłodności. Ponadto
w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki położna podstawowej opieki zdrowotnej realizuje
świadczenia, które obejmują, między innymi, edukację i udzielanie porad w zakresie powrotu
płodności po porodzie oraz metod regulacji płodności.

Zaproponowane brzmienie art. 4 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny,
ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży obejmujące

4