Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW
z dnia .................................
w sprawie wyrobów dopuszczanych do stosowania w zakładach górniczych1)
Na podstawie art. 111 ust. 15 ustawy z dnia ......... – Prawo geologiczne i górnicze
(Dz. U. Nr ..., poz. ...), zarządza się, co następuje:
§ 1. Rozporządzenie określa:
1) wykaz wyrobów;
2) wymagania techniczne dla wyrobów;
3) znaki dopuszczenia oraz sposób oznaczania wyrobów tymi znakami.
§ 2. Wyroby, których stosowanie w zakładach górniczych wymaga, ze względu na po-
trzebę zapewnienia bezpieczeństwa ich użytkowania w warunkach zagrożeń występujących
w ruchu zakładów górniczych, wydania decyzji o dopuszczeniu wyrobu do stosowania
w zakładach górniczych:
1) elementy górniczych wyciągów szybowych:
a) maszyny wyciągowe,
b) naczynia wyciągowe,
c) koła linowe,
d) zawieszenia lin wyciągowych wyrównawczych, prowadniczych i odbojowych,
e) zawieszenia nośne naczyń wyciągowych,
f) wciągarki wolnobieżne,
g) urządzenia sygnalizacji i łączności szybowej,
h) wyodrębnione zespoły elementów wymienionych w lit. a-g;
2) głowice eksploatacyjne (wydobywcze) wraz z systemami sterowania, z wyłączeniem
głowic podmorskich, stosowane w zakładach górniczych wydobywających kopaliny
otworami wiertniczymi;
3) wyroby stosowane w wyrobiskach podziemnych zakładów górniczych:
a) urządzenia transportu linowego, kolejki podwieszone i spągowe, urządzenia transpor-
towe o konstrukcji specjalnej oraz ich podzespoły,
b) wozy do przewozu osób i wozy specjalne,
c) maszyny i urządzenia elektryczne, aparatura łączeniowa, kable, przewody, na napięcie
powyżej 1 kV prądu przemiennego lub powyżej 1,5 kV prądu stałego,

1) Niniejsze rozporządzenie zostało notyfikowane Komisji Europejskiej w dniu (...) pod numerem (...), zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych
(Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597), które wdraża dyrektywę 98/34/WE z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającą
procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych (Dz. Urz. WE L 204 z 21.07.1998, z późn. zm.; Dz. Urz. UE
Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 20, str. 337).

1
d) systemy łączności, bezpieczeństwa i alarmowania oraz zintegrowane systemy stero-
wania kompleksów wydobywczych i przodkowych pracujące w trybie zdalnego ste-
rowania lub sterowania automatycznego;
4) sprzęt strzałowy:
a) urządzenia do mechanicznego wytwarzania i ładowania materiałów wybuchowych,
b) wozy i pojazdy do przewożenia lub przechowywania środków strzałowych
§ 3. Wymagania techniczne dla wyrobów określa załącznik do rozporządzenia.
§ 4. 1. Znak dopuszczenia składa się z liter WUG i oznaczenia literowego dopuszczenia,
numeru dopuszczenia oraz roku wydania dopuszczenia.
2. Określa się następujące oznaczenia literowe dopuszczenia:
1) GX - dla systemów budowy przeciwwybuchowej;
2) GE - dla systemów w wykonaniu normalnym oraz maszyn i urządzeń elektrycznych;
3) GM - dla maszyn i urządzeń mechanicznych;
4) GG - dla sprzętu strzałowego.
3. Znak dopuszczenia umieszcza się trwale i czytelnie na każdej jednostce wyrobu;
w przypadku gdy taki sposób oznaczania wyrobu znakiem dopuszczenia nie jest możliwy,
ze względu na właściwości fizyczne wyrobu, znak dopuszczenia umieszcza się na opako-
waniu tego wyrobu.
§ 4. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem …… 2009 r.2)




2) Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie dopuszczania
wyrobów do stosowania w zakładach górniczych (Dz. U. Nr 99, poz. 1003, z 2005 r. Nr 80, poz. 695 i z 2007 r. Nr 249, poz. 1853).

2
Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia .......................(poz. .......)
WYMAGANIA TECHNICZNE DLA WYROBÓW, KTÓRYCH STOSOWANIE W ZAKŁADACH
GÓRNICZYCH WYMAGA, ZE WZGL DU NA POTRZEB ZAPEWNIENIA BEZPIECZE STWA ICH
U YTKOWANIA W WARUNKACH ZAGRO E WYST PUJ CYCH W RUCHU ZAKŁADÓW
GÓRNICZYCH, WYDANIA DOPUSZCZENIA
1 . E l e m e n t y g ó r n i c z y c h w y c i ą g ó w s z y b o w y c h .
1.1. Maszyny
wyciągowe.
1.1.1. Wymagania
ogólne.
1.1.1.1. Maszyny
wyciągowe powinny sprostać obciążeniom ruchowym występującym w czasie roz-
ruchu, jazdy ustalonej, dojazdu, a także w czasie hamowania.
1.1.1.2. Maszyny
wyciągowe powinny być tak zbudowane, aby linopędnie (koła pędne, bębny pędne,
bębny nawojowe, bobiny) oraz ich wały i łożyska, łącznie z przynależnymi kotwieniami, nie
uległy uszkodzeniu (trwałemu odkształceniu) w przypadku zerwania lin nośnych.
1.1.2. Budowa
napędu, wału, linopędni, przekładni i układu smarowania.
1.1.2.1. Budowa
napędu.
1.1.2.1.1. Silnik
napędu maszyny wyciągowej powinien być dobierany według następujących kryteriów:
1) silnik elektryczny:
a) ze
względów mechanicznych - z uwzględnieniem momentu rozruchowego, traktowa-
nego jako obciążenie występujące ciągle i rewersyjnie,
b) ze
względu na nagrzewanie - z uwzględnieniem prądu zastępczego i dopuszczalnego
przyrostu temperatury dla cyklu pracy
- według tych samych kryteriów powinien być również dobrany układ zasilający silnik;
2) silniki hydrauliczne, pneumatyczne i spalinowe - z uwzględnieniem momentu rozruchowe-
go zwiększonego o niezbędną rezerwę.
1.1.2.1.2. Pomiędzy silnikiem a linopędnią nie mogą się znajdować rozłączalne sprzęgła lub mechani-
zmy rozsprzęglania. Nie dotyczy to maszyn wyciągowych z rozprzęglanymi bębnami lub bo-
binami oraz z przekładniami dwu- lub wielobiegowymi, które mogą być przełączane jedynie
w czasie postoju maszyny wyciągowej.
1.1.2.1.3. Prędkość ruchu maszyny wyciągowej z silnikiem asynchronicznym powinna wynikać z jego
znamionowej prędkości obrotowej. Nie dotyczy to maszyn wyciągowych wyposażonych
w układy regulacji prędkości zapewniające samoczynne ograniczenie prędkości maksymalnej.
1.1.2.1.4. Napęd z asynchronicznym silnikiem pierścieniowym powinien być wyposażony w urządzenia
samoczynnie zwierające wirnik po przekroczeniu synchronicznej liczby obrotów. Jeżeli nie za-
stosowano specjalnych urządzeń hamujących, to rozwarcie wirnika może nastąpić tylko w ze-
rowym położeniu dźwigni sterowniczej. Samoczynne zwieranie wirnika nie może następować
podczas hamowania dynamicznego prądem stałym.
1.1.2.1.5. W
napędzie z asynchronicznym silnikiem pierścieniowym powinna być stosowana samoczyn-
na kontrola właściwego stanu włączenia stopni rezystora rozruchowo-regulacyjnego. Nie do-
tyczy to napędów sterowanych bezpośrednio nastawnikiem.
1.1.2.1.6. Napęd z silnikiem asynchronicznym powinien być wyposażony w układ umożliwiający elek-
tryczne hamowanie w całym zakresie prędkości.
1.1.2.1.7. Maszyna
wyciągowa może być wyposażona wyłącznie w hydrostatyczny napęd z silnikiem
hydraulicznym, zaopatrzony w odpowiednie urządzenia do hamowania silnikowego w zakresie
pełnej obciążalności.
1.1.2.1.8. Napęd z silnikiem hydraulicznym powinien być wyposażony w dźwignię sterowniczą samo-
powracającą do pozycji zerowej.

3
1.1.2.1.9. Rozruch
napędu z silnikiem hydraulicznym powinien być możliwy tylko przy zerowej pozycji
dźwigni sterowniczej.
1.1.2.1.10. Napęd z silnikiem hydraulicznym powinien być wyposażony w urządzenia do samoczynnej
kontroli ciśnienia i temperatury oleju hydraulicznego.
1.1.2.1.11. Napęd z silnikiem pneumatycznym powinien być wyposażony w zawór odcinający dopływ
powietrza. Zawór ten, utrzymywany podczas ruchu maszyny wyciągowej w stanie otwarcia,
w napędach bez samoczynnego ograniczenia prędkości, powinien się samoczynnie zamknąć,
po zaniku siły podtrzymującej stan otwarcia zaworu.
1.1.2.1.12. Maszyna
wyciągowa może być wyposażona w napęd z silnikiem spalinowym stosowanym
jedynie za pośrednictwem hydraulicznego lub elektrycznego przeniesienia mocy.
1.1.2.2. Budowa
wału.
1.1.2.2.1. Wytrzymałość i sztywność wału powinna uwzględniać zmienne obciążenia zginające i skręca-
jące, występujące we wszystkich stanach ruchu maszyny wyciągowej. Uwzględnione powinno
być obciążenie pochodzące od pola magnetycznego oddziaływującego na wirnik silnika prądu
stałego osadzonego na wale.
1.1.2.2.2. Wał maszyny wyciągowej oraz wały przekładni, powinny być zabudowane zgodnie z zasada-
mi budowy części maszyn poddawanych obciążeniom zmiennym. Zmiany średnic wału po-
winny być dokonywane po stożku lub z możliwie dużym promieniem przejścia. W strefach
obciążenia nie jest dozwolone istnienie karbów i promieniowych nawierceń, z wyjątkiem row-
ków pod kliny i wpusty.
1.1.2.2.3. Ułożyskowanie wału maszyny wyciągowej powinno umożliwiać statyczne wyznaczenie reak-
cji. Rozwiązania konstrukcyjne powinny umożliwiać kasację luzów osiowych. Przejścia wału
maszyny wyciągowej przez pokrywy łożysk powinny być uszczelnione.
1.1.2.3. Budowa
linopędni.
1.1.2.3.1. Stosunek
średnicy linopędni do średnicy liny nośnej powinien wynosić co najmniej:
1) w odniesieniu do górniczych wyciągów szybowych dużych I i II klasy intensywności ru-
chu oraz średnich I klasy intensywności ruchu:
a) dla lin splotkowych
- 80,
b) dla lin budowy zamkniętej - 100;
2) w odniesieniu do górniczych wyciągów szybowych średnich II klasy intensywności ruchu:
a) dla lin splotkowych
- 60,
b) dla lin budowy zamkniętej - 80;
3) w odniesieniu do górniczych wyciągów szybowych małych:
a) dla lin splotkowych
- 40,
b) dla lin budowy zamkniętej - 50.
1.1.2.3.2. Linopędnia powinna posiadać nieograniczoną trwałość zmęczeniową dla obciążeń występują-
cych w linach nośnych podczas ruchu.
1.1.2.3.3.
Rowek linowy koła pędnego lub bębna pędnego powinien być wyłożony wykładziną. Wykła-
dzina ta powinna zapewnić sprzężenie cierne z liną nośną ze współczynnikiem większym lub
równym 0,25.
1.1.2.3.4.
Nacisk liny nośnej na rowek linowy linopędni nie może przekraczać wartości dopuszczalnej.
1.1.2.3.5. Mocowanie
wykładzin powinno być tak wykonane, aby segmenty wykładzin były zawsze
ciasno osadzone w ich siedlisku.
1.1.2.3.6. Powinna
istnieć możliwość zabudowy urządzenia do obróbki rowków linowych w wykładzi-
nach linopędni.
1.1.2.3.7. Obrzeże bębna nawojowego powinno wystawać ponad oś geometryczną liny nośnej ostatniej
warstwy co najmniej o 1,5 średnicy liny nośnej.

4
1.1.2.3.8. Bębny nawojowe powinny mieć rowkowaną powierzchnię nawojową przystosowaną do śred-
nicy liny nośnej.
1.1.2.3.9. Zamocowanie
końca liny nośnej w bębnie nawojowym powinno być wykonane za pomocą co
najmniej 5 zacisków i wykazywać co najmniej pięciokrotny współczynnik bezpieczeństwa.
Współczynnik ten wyznacza się jako stosunek łącznej siły tarcia w zaciskach, zwielokrotnio-
nej tarciem na łuku opasania bębna nawojowego przez nieczynne zwoje liny nośnej, do mak-
symalnego obciążenia statycznego w linie nośnej. Do obliczeń powinien być przyjęty współ-
czynnik tarcia między liną nośną a wykładziną bębna nawojowego równy 0,2.
1.1.2.3.10.
Liczba nieczynnych zwojów liny nośnej na bębnie nawojowym powinna wynosić zawsze co
najmniej 2, gdy naczynie wyciągowe znajduje się w swym najniższym dolnym położeniu. Przy
dwu- lub wielowarstwowym nawijaniu liny nośnej, liczba zwojów nieczynnych powinna wy-
nosić co najmniej 3, a ponadto koniec liny nośnej oprócz zamocowania, o którym mowa
w pkt 1.1.2.3.9, powinien być uchwycony w bębnie nawojowym zaciskiem stożkowym lub za-
lany w stożku.
1.1.2.3.11. Lina
nośna powinna być wyprowadzona z wnętrza bębna nawojowego w taki sposób, aby nie
uległa deformacji na krawędzi otworu, przez który jest wyprowadzona.
1.1.2.3.12. Usytuowanie
koła pędnego, bębna pędnego lub bobiny powinno być takie, aby lina nośna
przemieszczała się ściśle w jednej płaszczyźnie pionowej.
1.1.2.3.13. Wymagania
określone w pkt 1.1.2.3.12 nie dotyczą modernizowanych maszyn wyciągowych,
pod warunkiem zapewnienia symetrii odchylenia lin nośnych względem pionowej płaszczyzny
określonej przez oś geometryczną rowka linowego, którego kąt środkowy nie przekroczy 1°.
1.1.2.3.14. Usytuowanie
bębna nawojowego z jednowarstwowym nawijaniem liny nośnej powinno za-
pewnić kąty odchylenia liny nośnej nie większe niż 1°30′ w obydwu jej skrajnych położeniach
od płaszczyzny prostopadłej do osi bębna. Dozwolone jest przekroczenie tego kąta o 30′ pod
warunkiem, że jest to kąt odchylenia liny nośnej na przeciwnym skraju bębna nawojowego
względem miejsca zamocowania końca liny nośnej oraz ograniczenia prędkości jazdy maszy-
ny wyciągowej do 6 m/s.
1.1.2.3.15. Usytuowanie
bębna nawojowego o dwu- lub wielowarstwowym nawijaniu liny nośnej powin-
no być takie, aby lina w pozycji przechodzenia do następnej warstwy była odchylana od płasz-
czyzny prostopadłej do osi bębna w kierunku koła linowego o kąt nie mniejszy niż 20′ i nie
większy niż 1°20′.
1.1.2.4. Budowa
przekładni.
1.1.2.4.1. Maszyna
wyciągowa może być wyposażona wyłącznie w przekładnie zębate.
1.1.2.4.2. Do
obliczeń przekładni powinny być przyjmowane obciążenia wynikające z:
1) maksymalnego momentu napędu lub trzykrotnego momentu nominalnego silnika - dla
wyznaczenia wytrzymałości stopy zęba;
2) momentu rozruchu napędu - dla wyznaczenia odporności na łuszczenie flanki zęba (pit-
ting).
1.1.2.5. Budowa
układu smarowania.
1.1.2.5.1. Układ smarowania łożysk powinien być wyposażony w urządzenie do samoczynnej kontroli
działania tego układu.
1.1.2.5.2. Przewody
układu smarowania, których uszkodzenie może grozić zanieczyszczeniem bieżni
hamulcowych linopędni lub silnika napędu, powinny być osłonięte.
1.1.3. Budowa
układu sterowania i układu regulacji prędkości.
1.1.3.1. Maszyna
wyciągowa o prędkości powyżej 4 m/s powinna być wyposażona w układ, który
zadaje prędkość zgodnie z założonym diagramem jazdy i ogranicza prędkość maszyny wycią-
gowej w zadanej funkcji drogi jazdy. Układ zadawania i ograniczania prędkości powinien być
tak zbudowany, aby zmiana prędkości odbywała się z przyśpieszeniem i opóźnieniem nie
większym niż 1,2 m/s2. W maszynach wyciągowych z kołem ciernym lub bębnem ciernym,
przyspieszenie i opóźnienie nie powinno przekraczać 85% wartości krytycznych wyznaczo-
nych z warunków sprzężenia ciernego.

5