Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki

Za nieuzasadnioną uznano propozycję wprowadzenia możliwości zasądzania w razie
stwierdzenia przewlekłości postępowania dowolnej sumy pieniężnej. Wskazać należy,
iż kwoty zasądzone z tytułu odpowiedniej sumy pieniężnej przyznawanej w razie
stwierdzenia przewlekłości postępowania sądowego (a w przyszłości także
przygotowawczego) są wypłacane ze środków budżetowych, musi być zatem ich
zabezpieczenie w ustawie budżetowej. Odnośnie do propozycji wprowadzenia modelu
dwuinstancyjnego sądownictwa przy rozpoznawaniu skargi na naruszenie prawa strony
do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki wskazać należy, iż koncepcja
jednoinstancyjnego postępowania nie jest krytykowana przez ETPC. Wprowadzenie
postępowania dwuinstancyjnego spowodowałoby zaś wydłużenie postępowania ze
skargi na przewlekłość, a w konsekwencji przedłużenie postępowania zasadniczego,
którego skarga dotyczy (średnio o około 6 miesięcy), co byłoby zaprzeczeniem tego
środka. Ponadto jest to rodzaj postępowania nadzorczego i nie zamyka drogi do
dochodzenia roszczeń odszkodowawczych zgodnie z treścią przepisu art. 15 ust. 1
ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania
sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179,
poz. 1843). Wreszcie wskazać trzeba, że kontrola skuteczności ustawy jako środka
krajowego w indywidualnych sprawach może być dokonywana przez Europejski
Trybunał Praw Człowieka. Odnośnie uwag dotyczących braków obowiązującej ustawy
i proponowanej nowelizacji, należy podkreślić, iż istotnie istnieje potrzeba podjęcia
działań legislacyjnych eliminujących przewlekłość strukturalną, natomiast nie jest to
celem nowelizacji, gdyż skarga na przewlekłość dotyczy każdej konkretnej,
indywidualnej sprawy i to jest jej istota. Propozycje rezygnacji z pobierania opłaty
sądowej i przymusu adwokacko – radcowskiego przed Sądem Najwyższym pozostają
poza zakresem nowelizacji. Nie jest możliwe ani celowe stworzenie katalogu kryteriów
oceny długości postępowania, bowiem katalog taki byłby katalogiem otwartym. Ocena
wszystkich okoliczności winna być pozostawiona sądowi.
Projektowana ustawa została zamieszczona na stronie internetowej Ministerstwa
Sprawiedliwości. aden podmiot zewnętrzny nie zgłosił zainteresowania pracami nad
projektem w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej
w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414).
4. Skutki społeczno-gospodarcze oraz finansowe
19
4. 1.
Wpływ na sektor finansów publicznych, w tym na budżet państwa i budżety
jednostek samorządu terytorialnego
W związku z przyjętym rozwiązaniem obligatoryjnego zasądzania w razie stwierdzenia
przewlekłości i zgłoszonego w tym zakresie stosownego żądania przez stronę sumy
pieniężnej w kwocie 2 000 do 15 000 zł, projekt pociąga za sobą dodatkowe obciążenia
dla budżetu. Projekt przewiduje, iż ustawa nowelizująca wejdzie w życie z dniem 1
stycznia 2009 r. Wejście w życie projektu spowoduje skutki finansowe dla budżetu
państwa w roku 2009 i latach następnych w częściach 15 „Sądy powszechne” i 37
– „Sprawiedliwość”; należy liczyć się ze wzrostem wydatków z tytułu wypłaty sum
pieniężnych przyznawanych na podstawie ustawy o ok. 21,5 mln zł rocznie (cz. 15
– 5,04 mln zł, cz. 37 – 16,4 mln zł). Szacunkowe wyliczenia skutków finansowych
zawarte w projekcie nie znajdują w całości zabezpieczenia w budżecie państwa na rok
2008. Zaplanowana w cz. 15 kwota 82,1 mln zł w znacznej mierze dotyczy
odszkodowań Skarbu Państwa z tytułu represjonowania za działalność na rzecz
niepodległego bytu Państwa Polskiego oraz odszkodowań zasądzanych na podstawie
art. 552 kpk. Dotychczas wypłaty sum pieniężnych przyznanych skarżącym na
podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki wynosiły
niewiele ponad 3 % ogółu wypłacanych przez sądy odszkodowań. W cz. 37 w latach
ubiegłych budżet państwa nie ponosił wydatków z tytułu odszkodowań za przewlekłość
postępowania, w konsekwencji nie zostały one zaplanowane na rok 2008. Wobec
powyższego niezbędnym jest zabezpieczenie środków budżetowych na wypłatę
projektowanych kwot, co może nastąpić najwcześniej przy ustalaniu budżetu na rok
2009. Szacuje się, że roczne obciążenia Skarbu Państwa z powyższego tytułu mogą
wynosić około 32 790 000 złotych. Szacunkowe wyliczenie przeprowadzono biorąc pod
uwagę:
a) łączną liczbę (niespełna 630) skarg na przewlekłość uwzględnionych w 2006 r.
przez sądy powszechne, Sąd Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny oraz średnią
wysokość przyznawanych sum (ok. 2 000 zł), co przy przyjęciu uśrednionej kwoty
w wysokości 10000 zasądzanej sumy pieniężnej daje wzrost o 5 040 000 złotych,
b) liczbę postępowań przygotowawczych trwających według stanu na dzień 31 grudnia
2007 r. powyżej 2 lat (około 1560) i liczbę skarg zakomunikowanych Rządowi RP
przez Europejski Trybunał Praw Człowieka dotyczących nadmiernej długości
20
tymczasowego aresztowania (około 80) oraz wysokość sumy pieniężnej (przy przyjęciu
uśrednionej kwoty 10000 złotych), jaka będzie maksymalnie zasądzana na żądanie
strony w razie stwierdzenia przewlekłości postępowania, co daje wzrost o kwotę
16 400 000 złotych, gdyż dotychczas z powodu przewlekłości postępowania
przygotowawczego nie były zasądzane żadne sumy pieniężne.
Jednocześnie należy prognozować, iż podniesienie skuteczności ustawy o skardze na
przewlekłość może wpłynąć na zmniejszenie liczby skarg dotyczących przewlekłości,
jakie obecnie są wnoszone przez obywateli polskich do Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka. Tym samym zmniejszy się kwota zadośćuczynień wypłacanych skarżącym
na podstawie wyroków i decyzji wydawanych przez ten międzynarodowy organ
sądowy.
rednie kwoty zadośćuczynienia zasądzane przez Trybunał w razie
stwierdzenia przewlekłości postępowania krajowego (art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie
praw człowieka i podstawowych wolności) i braku skutecznego krajowego środka
odwoławczego do skarżenia się na naruszenie prawa do rozpatrzenia sprawy
w rozsądnym terminie (art. 13 Konwencji w zw. z art. 6 ust. 1) są znacznie wyższe
aniżeli obecnie określony maksymalny próg 10.000 złotych przewidziany w art. 12
ust. 4 ustawy. Nadto zauważyć należy, iż Trybunał niejednokrotnie zasądza na rzecz
skarżących zwrot kosztów i wydatków postępowania prowadzonego przed nim, co
dodatkowo zwiększa obciążenia Skarbu Państwa z tytułu wykonywania wyroków
Trybunału.
4. 2. Wpływ na rynek pracy
Regulacja nie będzie miała wpływu na rynek pracy.
4. 3.
Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na
funkcjonowanie przedsiębiorstw
Regulacja nie wpłynie na konkurencyjność gospodarki.
4. 4. Wpływ na sytuację i rozwój regionalny
Regulacja nie wpłynie na sytuację i rozwój regionalny.
5. Zgodność z prawem Unii Europejskiej
Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.


10/43zb
21