Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty

Projekt
USTAWA
z dnia

2008 r.
o zmianie ustawy o systemie oświaty

Art. 1.
W ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr
256, poz. 2572, z późn. zm.) art. 12 otrzymuje brzmienie:

„Art. 12
1. Publiczne przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja organizują na-
ukę religii na życzenie rodziców (prawnych opiekunów), publiczne
szkoły ponadgimnazjalne na życzenie rodziców (prawnych opieku-
nów) lub samych uczniów. Po osiągnięciu pełnoletniości o pobieraniu
nauki religii decydują uczniowie.
2. Oceny z religii nie wlicza się do średniej ocen uzyskanej przez ucznia
w wyniku rocznej klasyfikacji. Uzyskana ocena nie ma wpływu na
promocję ucznia do klasy programowo wyższej, ani na ukończenie
szkoły.
3. Oceny z religii nie umieszcza się na świadectwach państwowych.
4. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w porozumieniu z
władzami Kościoła Katolickiego i Polskiego Autokefalicznego Ko-
ścioła Prawosławnego oraz innych kościołów i związków wyznanio-
wych określa, w drodze rozporządzenia, warunki i sposób wykony-
wania przez szkoły zadań, o których mowa w ust. 1.”.


Art. 2
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 września 2008 r.

Uzasadnienie

Wyrażona art. 25 ust. 2 Konstytucji RP zasada bezstronności władz publicz-
nych w sprawie przekonań religijnych oznacza, że władze publiczne nie powinny – w
żaden sposób, a zwłaszcza w drodze działalności legislacyjnej, czy za pośrednictwem
systemu szkolnego – promować jakiejkolwiek doktryny religijnej, światopoglądowej
lub filozoficznej. Oznacza to, że państwo zobowiązane jest do zachowania neutralno-
ści światopoglądowej i nie ingerowania w sferę osobistych przekonań i wyznawanych
wartości. Zasada bezstronności gwarantuje ponadto, że żaden obywatel nie będzie
przymuszany lub nakłaniany przez państwo do wykonywania praktyk religijnych nie-
zgodnych z własnym sumieniem i wyznaniem.
Polska w swojej wielowiekowej historii cechowała się otwartością i tolerancją
dla różnorodnych kultur i narodowości zamieszkujących nasz kraj na przestrzeni dzie-
jów. Tworzone na przestrzeni setek lat akty prawne zawierały w sobie liczne zapisy
gwarantujące, że państwo polskie jest i będzie dobrem wspólnym wszystkich obywate-
li. Równość zakłada, iż nawet w obliczu przeważającej większości prawo jednostki do
samostanowienia będzie szanowane.
Z konstytucyjnymi zasadami równości obywateli oraz bezstronności państwa
wydaje się więc być w sprzeczności sytuacja, w której państwo nakazuje uwzględnić –
w urzędowym systemie oceny ucznia – ocenę otrzymaną z katechezy szkolnej. Do sfe-
ry działania władz publicznych zostały bowiem wprowadzone kryteria odnoszące się
do treści pozostających zgodnie z art. 12 Konkordatu, wyłączna domeną strony ko-
ścielnej.
Rodzi się zatem pytanie, czy rolą państwa neutralnego światopoglądowo jest
przyjmowanie na siebie odpowiedzialności za efektywność przyswajania prawd wiary
i religijnych zasad moralnych.
Lekcje religii w swoim założeniu oraz specyfice przekazywanych treści różnią
się zasadniczo od pozostałych przedmiotów nauczanych w szkole. Zarówno program
nauczania, podręczniki, kwalifikacje, sposób zatrudniania nauczycieli i pełnione przez
nich funkcje oraz sposób sprawowania nadzoru odróżnia zajęcia z religii od innych
przedmiotów. Argument, że religia jest równorzędnym przedmiotem szkolnym jest
zatem nieuprawniony i niezgodny ze stanem prawnym. Wynika to również z faktu, że
nie tylko oceny nadają rangę przedmiotom szkolnym.
Począwszy od IV klasy szkoły podstawowej – do średniej ocen z obowiązko-
wych zajęć lekcyjnych, uzyskanych w wyniku klasyfikacji rocznej, wlicza się także
roczne oceny klasyfikacyjne uzyskane zwłaszcza z religii albo z etyki, na którą uczeń
uczęszczał w danym roku szkolnym. Brak powszechnego dostępu do nauki przedmio-
tu Etyka powoduje jednak, że w większości placówek dzieci i młodzież nie uczęszcza-
jące na lekcje religii nie maja stworzonej alternatywy umożliwiającej zdobycie oceny.
Obecnie obowiązujące przepisy prawa gwarantują uczniowi kończącemu szkołę pod-
stawową, gimnazjum, szkołę ponadgimnazjalną, lub dotychczasową szkołę ponadpod-
stawową, że w zakresie klasyfikacji końcowej wlicza się roczne oceny klasyfikacyjne
z religii albo z etyki, jeżeli uczeń uczęszczał na te zajęcia w czasie nauki w danej
szkole. Prawo nie jest jednak w stanie stworzyć wszystkim uczniom w, w każdej szko-
le alternatywy w postaci wyboru zajęć z etyki. Uczniowie nie uczęszczający na lekcje
religii i nie mogący korzystać z lekcji etyki, mają więc jedynie kreskę na świadectwie i
o jedną ocenę mniej.
Zaistniała sytuacja sprawia, że uczniowie posiadający na świadectwie ocenę z
religii są w efekcie w lepszej sytuacji niż osoby nie posiadające tej oceny. W wielu
przypadkach średnia z ocen na świadectwie ulega bowiem zawyżeniu ,co tym samym
stawia takich uczniów w lepszej sytuacji podczas starań o przyjęcie do szkoły ponad-
gimnazjalnej lub na studia. Absolwent gimnazjum z wyższą średnią zostanie w pierw-
szej kolejności przyjęty do liceum. Jego kolega, który nie chodził na lekcje religii i ma
o ułamek niższą średnią słusznie może więc czuć się dyskryminowany ze względu na
przekonania religijne.
Należy podkreślić fakt, że ocena z religii oraz skutki tych ocen dla uczniów, ja-
ko integralny element nauczania religii, jest wewnętrzna sprawą związków wyznanio-
wych i nie powinna być umieszczana na świadectwie szkolnym. Nie może mieć zatem
miejsca sytuacja, w której państwo ze swej strony stwarza okoliczności, w których
osoby o określonym światopoglądzie i wyznające daną religię są w lepszej lub gorszej
sytuacji od pozostałych obywateli. Pomimo pozornej alternatywy w postaci lekcji ety-
ki, należy kierować się stanem w faktycznym, w którym możliwość wybory przedmio-
tu alternatywnego nadal pozostaje i pozostawać będzie fikcją.
Niedopuszczalne może być natomiast doprowadzenie do sytuacji, w której ro-
dzice będę zmuszać dzieci do uczestniczenia w zajęciach z religii pomimo odmienne-
go światopoglądy, mając na względzie jedynie poprawę średniej z ocen tak ważnej w
procesie rekrutacji na kolejny szczebel edukacji.
Powyższy projekt ustawy spowoduje, że nauczanie religii w szkole będzie
zgodne z nie tylko z zapisami konkordatu, ale przede wszystkim z normami Konstytu-
cji i zawartymi w niej zasadami wolności sumienia i wyznania oraz bezstronności pań-
stwa w stosunku do kościołów i związków wyznaniowych.
Projekt nie został poddany konsultacjom, o których mowa w art. 34 ust. Regu-
laminu Sejmu, jest zgodny z prawem Unii Europejskiej i nie spowoduje dodatkowych
obciążeń dla budżetu państwa.

Warszawa, dnia 14 maja 2008 r.
BAS-WAEM-1268/08
Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej




Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Artur Ostrowski (BK-020-302/08))

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2002 r., Nr 23,
poz. 398, ze zmianami) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt przewiduje zmianę art. 12 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o
systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zmianami).
Proponowana zmiana: 1) umożliwi także opiekunom prawnym (niebędącym
rodzicami uczniów) podejmowanie decyzji w sprawie organizacji nauki religii w
publicznych przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach
ponadgimnazjalnych (proponowany art. 12 ust. 1 ustawy), 2) wyłączy
możliwość wliczania oceny z religii do średniej ocen uzyskanej przez ucznia w
wyniku rocznej klasyfikacji oraz umieszczania tej oceny na świadectwach
państwowych (proponowany art. 12 ust. 2 i 3 ustawy).
Proponowana ustawa ma wejść w życie z dniem 1 września 2008 r.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
Prawo Unii Europejskiej nie zawiera przepisów regulujących
zagadnienia będące przedmiotem projektu ustawy.
3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Przepisy projektu nie należą do materii regulacji prawa UE.


2
4. Konkluzja
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty nie jest
objęty prawem Unii Europejskiej.

Sporządził: Zespół Prawa Europejskiego
Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych
Michał Królikowski


Deskryptory bazy REX: Unia Europejska, projekt ustawy, oświata, system oświaty,
szkolnictwo, religia