Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Trójstronna Komisja ustaliła, że strona rządowa przygotuje projekt ustawy
o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych, w której określony zostanie nowy termin uzgadniania wzrostu wskaźnika
waloryzacji emerytur i rent w części uzależnionej od realnego wzrostu płac.
Coroczne negocjacje rozpoczynać się będą w czerwcu, w roku poprzedzającym
waloryzację, po przedstawieniu przez stronę rządową partnerom społecznym
prognoz makroekonomicznych, w tym planowanego wzrostu inflacji.
W oparciu o prognozowany wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w danym roku
oraz wzrost wynagrodzeń w roku poprzednim strona rządowa będzie propono-
wała Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych wzrost wskaź-
nika waloryzacji emerytur i rent. Strony pracowników i pracodawców ustosun-
kują się do tej propozycji w terminie dwóch tygodni. W przypadku gdy strony
nie dojdą do porozumienia, to strona rządowa tak jak obecnie podejmie decy-
zję, uwzględniając swoją propozycję.
Ustalone w drodze negocjacji zwiększenie o co najmniej 20 % realnego wzro-
stu przeciętnego wynagrodzenia ogłaszałby minister właściwy do spraw zabez-
pieczenia społecznego, w drodze komunikatu. W przypadku braku konsensusu,
wysokość tego zwiększenia ogłaszałaby, w drodze rozporządzenia, Rada Mini-
strów.
Wskaźnik waloryzacji ogłaszałby, w drodze komunikatu, minister właściwy do
spraw zabezpieczenia społecznego w terminie 3 dni roboczych od dnia ogło-
szenia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego komunikatu, o którym
mowa w art. 94 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
W
związku z tym, że prace legislacyjne nad projektowaną ustawą rozpoczęły
się w czerwcu 2008 r., w 2008 r. zmieni się termin negocjacji zwiększenia
w roku 2009 wskaźnika waloryzacji o co najmniej 20 % realnego wzrostu
przeciętnego wynagrodzenia. W 2008 r. negocjacje rozpoczną się w terminie 14
dni od dnia wejścia w życie ustawy, a przed uchwaleniem budżetu państwa na
2009 rok.
5


Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem
art. 1, który wchodzi w życie z pierwszym dniem miesiąca kalendarzowego na-
stępującego po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
Termin
wejścia w życie art. 1 wynika z zasad rozliczeniowych w ubezpiecze-
niach społecznych. Podstawowym okresem rozliczeniowym w ubezpieczeniach
jest miesiąc, również w określonych dniach miesiąca dokonywane są rozlicze-
nia i opłaty składek za miesiąc ubiegły, nie powinno się zatem zmieniać zasad
rozliczeń w trakcie okresu rozliczeniowego lecz najlepiej z pierwszym dniem
miesiąca, tak aby jednakowe zasady rozliczeń obowiązywały w całym okresie
rozliczeniowym.
Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
Projekt ustawy nie zawiera norm technicznych w rozumieniu przepisów rozpo-
rządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funk-
cjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U.
Nr 239, poz. 2039, z późn. zm.).




6


OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty, na które oddziałuje ustawa
Proponowana zmiana dotyczy ubezpieczonych, płatników składek i Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych.
2. Konsultacje społeczne
Projekt ustawy został poddany wymaganym konsultacjom z partnerami społecz-
nymi.
Uwagę do projektu zgłosiła Krajowa Izba Gospodarcza. W opinii KIG za kontro-
wersyjną należy uznać propozycję, zgodnie z którą na osoby prowadzące działal-
ność gospodarczą zawierające umowy o pracę nakładczą rozciągnięte zostałyby re-
guły ubezpieczeniowe analogiczne do tych ustalonych dla takich osób zawierają-
cych umowy zlecenie.
Zdaniem KIG umowa o pracę nakładczą jest formą specyficzną, o charakterze po-
dobnym do umowy o pracę, stąd należy pozostawić ubezpieczonym możliwość
wyboru tytułu, z którego chcą podlegać ubezpieczeniu. KIG podkreśla, że z uwagi
na obowiązujący system emerytur kapitałowych, wysokość składek opłacanych
przez ubezpieczonych ma w przyszłości wpływ na wysokość ich świadczeń emery-
talnych, stąd biorąc to pod uwagę powinni dokonać samodzielnie wyboru wysoko-
ści podstawy wymiaru składek.
Uwaga KIG nie została uwzględniona.
Ideą systemu ubezpieczeń nie jest samodzielne wybieranie podstawy wymiaru
składek, od której chce się opłacać składki, ale opłacanie ich osiąganego przycho-
du, ponieważ co do zasady ubezpieczenia społeczne mają kompensować ubezpie-
czonym dochody z pracy utracone z powodu starości lub niepełnosprawności. Aby
było to możliwe, poziom podstawy wymiaru składek powinien być adekwatny
w stosunku do przychodów z pracy osiąganych w okresie aktywności zawodowej.
Jeśli chodzi o osoby prowadzące działalność, brak jest obiektywnej metody okre-
ślania comiesięcznej podstawy (faktycznego przychodu z działalności), dlatego też
7


w ustawie wskazano minimalną podstawę dla tych osób. Wydaje się niewiarygod-
ne, że w przypadku niektórych osób prowadzących działalność gospodarczą wyko-
nujących jednocześnie umowę o pracę nakładczą dochód jest tak mały, że posta-
nawiają one opłacać składki zaledwie od kilkudziesięciu złotych, a co za tym idzie
decydują się na tak niskie świadczenia w przyszłości.
Jeżeli weźmiemy pod uwagę zdanie KIG, że umowa o pracę nakładczą ma charak-
ter podobny do umowy o pracę, to należy zauważyć, że ze stosunku pracy zawsze
opłaca się składki bez względu na to, czy jest to jeden tytuł, czy jest zbieg z innymi
tytułami. Pracownicy nie dokonują samodzielnie wyboru wysokości podstawy,
składki na ubezpieczenia społeczne za te osoby opłacane są od osiąganego przez
nie przychodu.
Pozostałe organizacje społeczne, tj. Forum Związków Zawodowych, Konfederacja
Pracodawców Polskich, Związek Rzemiosła Polskiego, Polska Konfederacja Pra-
codawców Prywatnych, Business Centre Club – nie przesłały opinii, co zostało
uznane za brak uwag.
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” (w decyzji Prezydium
KK nr 158/08) oraz Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych w swo-
im wystąpieniu – nie zgłosiły uwag do projektu.
Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w proce-
sie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414) projekt został zamieszczony
w Biuletynie Informacji Publicznej. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie
odnotowało żadnych wystąpień dotyczących projektowanej ustawy, kierowanych
w oparciu o przepisy wymienionej ustawy.
3. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych
Przywrócenie podstawy prawnej do ubezpieczenia społecznego dla osób prowa-
dzących niepubliczne szkoły, placówki lub ich zespoły nie spowoduje wzrostu wy-
datków z FUS i z budżetu państwa.
Szacunki finansowe wprowadzenia przepisu o obowiązkowym podleganiu ubez-
pieczeniom emerytalnemu i rentowym osób prowadzących pozarolniczą działal-
ność gospodarczą z tytułu tej działalności, jeśli osoby te wykonują jednocześnie
8


pracę nakładczą, a podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i ren-
towe z tytułu wykonywania pracy nakładczej jest niższa od obowiązującej tę osobę
najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą dzia-
łalność.
Założenia:
1. Szacunków dokonano w warunkach 2008 r.
2. Szacunków dokonano przy następujących założeniach makroekonomicznych
otrzymanych z Ministerstwa Finansów w czerwcu 2008 r. (prognozy wielkości
makroekonomicznych przygotowanych w ramach prac nad „Założeniami pro-
jektu budżetu państwa na rok 2009”):
– wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w 2008 r. – 104,1 %
– wskaźnik realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w 2008 r. – 106,1 %.
3. W 2008 r. dla I i II kwartału uwzględniono przeciętne miesięczne wynagrodze-
nie w tym kwartale z danych GUS. Dla pozostałych kwartałów 2008 r. przyjęto
proporcję przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w danym kwartale do
przeciętnego wynagrodzenia w 2008 r. taką samą jak zaobserwowana w 2007 r.
4. W szacunkach wykorzystano dane (za XII 2007 r. oraz za I i II 2008 r.) o licz-
bie i sumie podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
osób, które zgłoszone były do ubezpieczeń społecznych z kodem 02 00 i rów-
nocześnie zgłoszone były do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem 05 10, 05 12
lub z kodem 05 70, 05 72 (ale nie były równocześnie zgłoszone do ubezpieczeń
społecznych z jakimkolwiek z tych czterech ostatnich kodów). Przy czym brano
pod uwagę wyłącznie te osoby, których podstawa wymiaru składek na ubezpie-
czenia emerytalne i rentowe z tytułu pracy nakładczej była niższa od obowiązu-
jącej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących
pozarolniczą działalność.
5. Przyjęto, że w każdym miesiącu od III do XII 2008 r. liczba oraz średnia pod-
stawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (według obec-
nych przepisów) osób, o których mowa w pkt 4, równa będzie odpowiednio:
średniej liczbie, średniej podstawie wymiaru składek dla tych osób w okresie
9