Pełnomocnictwo w kodeksie postępowania cywilnego

Przeczytaj także: Pełnomocnik i mocodawca: specyficzne czynności

Omawiając zagadnienia związane z pełnomocnictwem udzielanym na potrzeby postępowania objętego przepisami kodeksu postępowania cywilnego należy zwrócić uwagę, że pełnomocnikiem do dokonywania czynności w postępowaniu cywilnym mogą być jedynie ściśle określone osoby.

Pełnomocnikiem takim może być co do zasady adwokat lub radca prawny oraz osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony, osoba pozostająca ze stroną w stosunku zlecenia, współuczestnik sporu, jak również określeni krewni, małżonek oraz osoba pozostająca ze stroną (uczestnikiem) w stosunku przysposobienia. Natomiast pełnomocnikami osób prawnych lub przedsiębiorców mogą być również pracownicy tych jednostek.

Przepisy przewidują także, że w innych, szczególnych przypadkach, pełnomocnikami mogą być także inne osoby, jednak uprawnienie takie zawsze musi wynikać wyraźnie z przepisu. Niekiedy także z sensu danego przepisu przewidującego szczególny przypadek działania przez pełnomocnika w postępowaniu cywilnym wnioskuje się, jaki jest krąg osób uprawnionych do występowania w takim charakterze. Przykładowo, przyjmuje się, że pełnomocnikiem do doręczeń w Rzeczypospolitej Polskiej wskazanym przez osobę zamieszkałą lub mającą siedzibę zagranicą, może być każda osoba zdolna do czynności prawnych. O ile zatem w przypadku pełnomocnictwa udzielanego na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm., dalej „kodeks cywilny”) mocodawca może w zasadzie dowolnie wybrać osobę, której udzieli pełnomocnictwa, o tyle w przypadku pełnomocnictwa udzielanego w oparciu o przepisy kodeksu postępowania cywilnego zawsze należy zweryfikować, czy osoba, której chcemy udzielić pełnomocnictwa jest uprawniona do występowania w charakterze pełnomocnika. Na marginesie warto także wskazać, że korzystanie z pomocy pełnomocnika jest w postępowaniu cywilnym nie tylko prawem, ale niekiedy jest również obowiązkiem. W postępowaniu przed Sądem Najwyższym strona musi być bowiem zastępowana przez adwokata lub radcę prawnego, chyba że dana osoba z racji wykonywanego zawodu lub posiadanych uprawnień jest upoważniona do osobistego występowania przed Sądem Najwyższym.

Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego mocodawca może udzielić tzw. pełnomocnictwa procesowego, które może być bądź ogólne do prowadzenia wszystkich spraw mocodawcy, bądź też stanowiące umocowanie pełnomocnika do reprezentowania mocodawcy tylko w poszczególnych sprawach (lub w jednej sprawie). Ustawodawca przewidział, że pełnomocnictwo procesowe z mocy prawa upoważnia pełnomocnika do podejmowania w imieniu mocodawcy wszystkich czynności, które łączą się z daną sprawą. Pełnomocnik umocowany jest z mocy prawa także do podejmowania czynności dotyczących zabezpieczenia i egzekucji. Co ważne w oparciu o pełnomocnictwo procesowe pełnomocnik może również zawrzeć ugodę, zrzec się dochodzonego roszczenia, jak również uznać powództwo strony przeciwnej. Tego rodzaju czynności mogą jednak zostać wyłączone z zakresu umocowania poprzez umieszczenie stosownego zastrzeżenia w treści pełnomocnictwa. Na podstawie pełnomocnictwa procesowego pełnomocnik jest także upoważniony do udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego (pełnomocnictwa substytucyjnego) adwokatowi lub radcy prawnemu, jak również może on odebrać koszty procesu od strony przeciwnej.

Ponadto, możliwe jest także udzielenie przez mocodawcę pełnomocnictwa do poszczególnych czynności procesowych. Na podstawie takiego pełnomocnictwa, jak sama nazwa wskazuje, pełnomocnik będzie mógł podejmować tylko ściśle określone czynności procesowe wskazane w treści pełnomocnictwa. W ten sposób możemy umocować daną osobę np. do złożenia w naszym imieniu pisma (np. odpowiedzi na pozew, apelacji) lub też do reprezentowania nas na danym posiedzeniu sądu etc.

Podsumowując, należy podkreślić, że w przypadku pełnomocnictw udzielanych w postępowaniu cywilnym szczególnie istotne jest zwracanie uwagi na to, aby osoba której udzielamy pełnomocnictwa była uprawniona do występowania w charakterze pełnomocnika. Od poprawności udzielenia pełnomocnictwa może bowiem zależeć skuteczność czynności podejmowanych przez pełnomocnika w imieniu strony lub uczestnika postępowania.