Pełnomocnictwo - podstawowe informacje

Przeczytaj także: Pełnomocnictwo: możliwości i konsekwencje

Zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm., dalej „kodeks cywilny”) wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje pełnomocnictw. Po pierwsze, możliwe jest udzielenie przez mocodawcę tzw. pełnomocnictwa ogólnego, które umocowuje do czynności tzw. zwykłego zarządu. Należy więc zwrócić uwagę, że pełnomocnictwo, które nie określa bliżej jakich czynności dotyczy, może upoważniać tylko do dokonywania czynności zwykłego zarządu, nie jest zaś możliwe udzielenie generalnego pełnomocnictwa do dokonywania wszelkich czynności w imieniu mocodawcy (zarówno czynności zwykłego zarządu, jak i przekraczających zwykły zarząd). Jeśli chodzi o rozróżnienie pomiędzy czynnościami zwykłego zarządu i przekraczającymi zwykły zarząd należy podkreślić, że w przepisach nie zdefiniowano tych pojęć. Rozstrzygnięcie, czy dana czynność mieści się w zakresie zwykłego zarządu musi być zawsze dokonywane na gruncie konkretnego przypadku (pewne wskazówki w tym zakresie można czerpać z orzecznictwa).

Między innymi z uwagi na trudność w rozróżnieniu, czy dane czynności mieszczą się w zakresie zwykłego zarządu, jeśli chcemy udzielić szerokiego pełnomocnictwa, często bardziej dogodnym rozwiązaniem, niż udzielenie pełnomocnictwa ogólnego, może być udzielenie pełnomocnictwa określającego rodzaj czynności, do których pełnomocnik będzie umocowany. Jeśli bowiem w pełnomocnictwie określimy rodzaj czynności objętych jego zakresem, może ono obejmować także czynności przekraczające zwykły zarząd.

Niekiedy jednak z przepisów może wynikać wymóg, aby pełnomocnictwo wyraźnie wskazywało określoną czynność, do dokonania której pełnomocnictwo umocowuje (pełnomocnictwo do poszczególnej czynności). Przykładem może być wymóg udzielenia tzw. prokurentowi (jest to szczególny rodzaj pełnomocnika przedsiębiorcy) pełnomocnictwa do poszczególnych czynności, aby mógł on zbyć przedsiębiorstwo. Pełnomocnictwo do poszczególnej czynności może być udzielone także wtedy, gdy przepis nie przewiduje takiego wymogu, lecz wolą mocodawcy jest, aby ściśle określić zakres umocowania pełnomocnika.

Istotną kwestią jest forma, w jakiej zostanie udzielone dane pełnomocnictwo. W pierwszej kolejności należy wskazać, że pełnomocnictwo ogólne musi być udzielone w formie pisemnej, pod rygorem nieważności. Po drugie, w przypadku, gdy dla ważności danej czynności określono, że musi być ona dokonana w szczególnej formie (np. w formie aktu notarialnego), pełnomocnictwo do jej dokonania powinno zostać udzielone w tej samej formie. Przykładowo, jeśli pełnomocnik ma w naszym imieniu podpisać umowę sprzedaży nieruchomości, która to umowa musi być sporządzona w formie aktu notarialnego, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno również zostać udzielone w formie aktu notarialnego.

Następnym ważnym zagadnieniem jest możliwość odwołania udzielonego pełnomocnictwa. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego osoba udzielająca pełnomocnictwa zasadniczo może je w każdym czasie odwołać. Jednak dopuszczalne jest, aby mocodawca zrezygnował z możliwości odwołania pełnomocnictwa, jeśli wynika to z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego, na podstawie którego pełnomocnictwo zostało udzielone. Nieodwołalność pełnomocnictwa może być uzasadniona np. wtedy, gdy stanowi ono zabezpieczenie – przykładowo, niekiedy praktykowane jest udzielanie nieodwołalnych w określonym czasie pełnomocnictw do dysponowania rachunkiem bankowym, na zabezpieczenie zobowiązań posiadacza rachunku, względem osoby, której udziela się pełnomocnictwa.

Ponadto, trzeba również wskazać, że udzielone pełnomocnictwo zasadniczo wygasa, tzn. traci moc, w przypadku śmierci pełnomocnika lub osoby udzielającej pełnomocnictwa. Jednak również w tym przypadku ustawodawca przewidział, że dopuszczalne jest, iż ze względu na treść stosunku prawnego, pomimo śmierci mocodawcy lub pełnomocnika, pełnomocnictwo nie wygaśnie. Dopuszczalne jest zawarcie w treści samego pełnomocnictwa zastrzeżenia, że nie wygasa ono w przypadku śmierci mocodawcy lub pełnomocnika. W praktyce, pełnomocnictwo niewygasające ze śmiercią mocodawcy bywa udzielane np. do administrowania majątkiem mocodawcy, jeśli uzasadnione jest dalsze prowadzenie spraw przez pełnomocnika, w interesie spadkobierców mocodawcy.

Podsumowując, pełnomocnictwo może okazać się niezwykle przydatne w życiu codziennym. Należy jednak pamiętać, aby udzielając pełnomocnictwa zwrócić szczególną uwagę na jego treść, formę, jak również zastrzeżenia dotyczące możliwości jego odwołania lub wygaśnięcia. Trzeba mieć na uwadze fakt, że udzielając pełnomocnictwa, dajemy drugiej osobie prawo do działania w naszym imieniu. W naszym interesie jest zatem zadbanie, aby udzielone przez nas pełnomocnictwo nie naruszało i nie zagrażało naszym interesom.