Bezpieczne transakcje gospodarcze

Przeczytaj także: Zabezpieczenie wierzytelności - gwarancja bankowa

Do drugiej grupy działań zmierzających do zmniejszenia ryzyka związanego z transakcją należy zaliczyć zabezpieczenia umowne. Chodzi tu generalnie o te postanowienia umowne, które zwiększają pewność wykonania umowy przez kontrahenta. Należy tu w szczególności wymienić:

• postanowienia umowne przewidujące wpłacenie przez kontrahenta zadatku;
• instytucję przedpłaty (zaliczki) wnoszonej przez kontrahenta na poczet umowy;
• zastrzeżenie na rzecz przedsiębiorcy prawa własności rzeczy sprzedanej (instytucja ta nie ma zastosowania w przypadku świadczenia usług) do czasu uiszczenia przez kontrahenta ceny;
• zastrzeżenie na rzecz przedsiębiorcy prawa do odstąpienia od umowy w przypadku nie wykonania przez kontrahenta jego obowiązków przewidzianych w umowie ( np. wpłaty zaliczki, złożenia weksla itp.);
• uzależnienie przez przedsiębiorcę zapłaty wynagrodzenia od postępu robót, stopnia wykonania zlecenia itp.;
• zastrzeżenie na rzecz przedsiębiorcy kar umownych na wypadek opóźnienia się kontrahenta w spełnianiu świadczenia niepieniężnego.

Główną cechą zabezpieczeń umownych jest przede wszystkim to, iż ich ustanowienie ani po stronie przedsiębiorcy, ani po stronie jego kontrahenta nie powoduje konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów, pomijając rzecz jasna koszty związane z prowadzeniem samej umowy. Jakkolwiek opisane powyżej instytucje prawne nie są zabezpieczeniami wykonania zobowiązania w ścisłym tego słowa znaczeniu to jednak niewątpliwie służą one zmniejszeniu ryzyka związanego z daną transakcją.

Jeśli chodzi o tzw. zabezpieczenia właściwe to należy powiedzieć, że katalog instytucji prawnych służących zabezpieczeniu przed ryzykiem finansowym wynikającym z operacji gospodarczych jest bardzo szeroki. Skorzystanie z tej czy innej formy zabezpieczenia zależy w dużej mierze od kosztów ustanowienia danego zabezpieczenia oraz formalności z tym związanych, a co za tym idzie czasu potrzebnego na uzyskanie konkretnego zabezpieczenia. Dynamizm operacji gospodarczych nie pozwala bowiem niejednokrotnie przedsiębiorcom na skorzystanie z tych form zabezpieczeń, które wymagają skomplikowanych i czasochłonnych procedur weryfikacyjnych. W biznesie bowiem liczy się przede wszystkim czas. Dlatego też szczególnie znaczenie mają te zabezpieczenia, których ustanowienie nie jest czasochłonne i zbyt kosztowne.

Generalnie przyjmując jako kryterium stopień sformalizowania oraz koszt ustanowienia zabezpieczeń, można podzielić tzw. zabezpieczenia właściwe na dwie grupy.

Do pierwszej kategorii można zaliczyć te prawne zabezpieczenia, których ustanowienie nie wymaga ponoszenia znacznych kosztów ani też nie jest bardzo czasochłonne.

W ramach tej grupy instytucji prawnych służących zmniejszeniu ryzyk finansowych związanych z transakcją należy wymienić :

1. weksel własny kontrahenta (zupełny lub in blanco);
2. weksel własny kontrahenta (zupełny lub in blanco) poręczony przez osobę/y trzecie,
3. weksel trasowany kontrahenta z akceptem osoby trzeciej;
4. poręcznie cywilne;
5. przelew (cesje) wierzytelności przysługujących kontrahentowi od jego dłużnika;
6. przewłaszczenie na zabezpieczenie rzeczy ruchomych (np. zapasów w magazynie, materiałów do produkcji, środków trwałych) należących do kontrahenta;
7. zastaw, w tym zastaw rejestrowy na rzeczach ruchomych lub prawnych majątkowych przysługujących kontrahentowi;

Spośród wymienionych tu instytucji prawnych bez wątpienia największe znaczenia praktyczne i najszersze zastosowanie w bieżącej działalności gospodarczej małych i średnich firm mają weksle.

Instytucja weksla cieszy się powodzeniem przede wszystkim ze względu na abstrakcyjność zobowiązania wekslowego oraz funkcję, jaką pełni on w obrocie. Abstrakcyjność zobowiązania wekslowego polega na tym, że zobowiązanie wekslowe nie jest związane z przyczyną ekonomiczną w związku z którą weksel został wystawiony. Jeśli więc wystawca lub jakakolwiek inna osoba złożyła na wekslu swój podpis, staje się zobowiązana z weksla niezależnie od powodów jego złożenia. Dodatkowym atutem weksla jest łatwość przenoszenia praw z weksla. Należy jednak pamiętać, że weksel sam w sobie nie daje całkowitej pewności, że kontrahent wykona swoje zobowiązanie a jedynie ułatwia i przyspiesza prowadzenie w stosunku do dłużnika ewentualnego postępowania egzekucyjnego. Dlatego też celowe jest w przypadku, gdy zabezpieczaniem określonej transakcji ma być weksel, dążyć do tego aby weksel taki został poręczony przez osoby trzecie. Zwiększa to szansę na przeprowadzenie skutecznej egzekucji.