Prawa autorskie: najważniejsze zagadnienia

Przeczytaj także: Prawa autorskie a publikowanie w sieci

Stosując zatem tę definicję w interesującym nas stanie faktycznym widzimy, iż możemy w drodze sporządzenia odpowiedniej, pisemnej umowy z autorem fotografii, nabyć wyłącznie prawa majątkowe do niej. Nie jest możliwe umieszczenie takiego zdjęcia czy to na stronie internetowej, czy to na folderze z naszym nazwiskiem, ponieważ to naruszałoby prawa autorskie osobiste, a te, jak wiemy - są niezbywalne. Na marginesie jednak należy wskazać, że wprawdzie nikt nie może przypisać sobie w tej sytuacji autorstwa zdjęć poza rzeczywistym autorem, ale możemy zażądać zgody na to, by zdjęcie umieszczone np. na stronie internetowej firmy nie było sygnowane żadnym nazwiskiem.

Działanie takie dopuszcza art. 16 ust. 2 ustawy o prawie autorskim, który stanowi że autor utworu ma wyłączne prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo. Oznacza to, że jeżeli zawarta umowa przewiduje taką możliwość, wykorzystane zdjęcia nie będą podpisane nazwiskiem twórcy czy też jego pseudonimem. Oczywiście na taki warunek zgodę muszą wyrazić obydwie strony umowy.

Wróćmy jednak do majątkowych praw autorskich, gdyż jak już teraz wiemy, to te prawa możemy nabyć w omawianej sytuacji. Art. 17 ustawy o prawie autorskim wskazuje, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Istotnym, i nieco niejasnym w wyżej wskazanej konstrukcji, może wydawać się pojęcie „pola eksploatacji”. Rozumie się przez nie pewną wyodrębnioną formę wykorzystywania dzieła. Dość powszechnie przyjmuje się, iż z nowym (odrębnym) polem eksploatacji mamy do czynienia, gdy dzięki nowym środkom technicznym możliwe jest prezentowanie danych utworów nowemu odbiorcy.

I tak na przykład polami eksploatacji może być wspomniana prezentacja na stronie internetowej, w katalogu firmowym, na widokówkach itp. Wraz z rozwojem technologii pojęcie „pól eksploatacji” ulega modyfikacjom i rozszerzeniom. Jeszcze piętnaście lat temu nikt raczej nie spodziewał się, że jego zdjęcia będą za pomocą sieci WEB dostępne milionom ludzi na całym świecie. Polski ustawodawca wymienia w art.50 ustawy o prawach autorskich (w sposób przykładowy) najistotniejsze pola eksploatacji. Są nimi w szczególności:

1. w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową,
2. w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy,
3. w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Analizując ten artykuł na teoretycznym przykładzie naszej umowy widzimy, że możemy w niej uzyskać od autora zgodę na wykorzystanie jego dzieła zarówno na stronie internetowej, jak i w drukowanych folderach, prezentacjach multimedialnych i wielu innych środkach przekazywania obrazu. Zakres ten zależy od nas oraz oczywiście ewentualnej zgody samego autora. Zaznaczyć także należy, że może się to wiązać ze wzrostem wynagrodzenia fotografa, jednak wszystko zależy od umiejętności negocjacyjnych. Ustawa daje nam szerokie możliwości w tej kwestii i nie narzuca z góry żadnych kryteriów wynagrodzenia w zależności od zakresu wykorzystywania danej pracy.

Pozostaje nam jeszcze kwestia uzyskania wyłączności kupującego na korzystanie z zakupionych utworów. Sprawa ta może budzić wątpliwości nie tyle w przypadku definitywnego nabycia praw, ile zakupu licencji. Zagadnienie to wykracza jednak poza ramy niniejszego opracowania i wymaga odrębnej analizy.