Wady oświadczenia woli - błąd

Przeczytaj także: Wady oświadczenia woli: brak świadomości lub swobody

Zgodnie z art. 84 k.c., w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć, ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

Zgodnie z powyższym błąd może dotyczyć faktu lub prawa np. określonych parametrów rzeczy nabywanej w drodze umowy sprzedaży lub jej stanu technicznego albo kwalifikacji czynności prawnej. Zatem możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli zachodzi nie tylko wtedy, gdy błąd dotyczy okoliczności faktycznych, ale także wówczas, gdy dotyczy okoliczności prawnych.

W sterze oświadczeń woli adresowanych do innego podmiotu błąd musi być wywołany przez ten podmiot. Warunkiem uchylenia się od skutków złożenia oświadczenia woli pod wpływem błędu innej osobie jest możliwe wyłącznie w przypadku gdy, błąd został wywołany przez tę osobę, przy czym nie jest konieczne wykazanie winy tej osoby w wywołaniu błędu. Ograniczenie to nie dotyczy czynności nieodpłatnej, zatem przykładowo w przypadku umowy darowizny nie jest konieczne dowodzenie, iż osoba, której oświadczenie woli zostało złożone, wywołała błąd.

W rozumieniu powyższego przepisu, możliwość uchronienia się od skutków prawnych czynności dokonanej pod wpływem błędu, jest możliwe w przypadku, gdy błąd ten był istotny. Miernik istotności błędu polega na ocenie istotności działania pod wpływem błędu na powzięte decyzje. Zatem błąd jest istotny, jeżeli zachodzi taka sytuacja, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści.

Przepis art. 86 k.c. przewiduje kwalifikowaną postacią błędu – podstęp. Wedle regulacji jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Przez działanie podstępne należy rozumieć działanie rozmyślne, w którym sprawca swoim zachowaniem zniekształca prawdziwy obraz sytuacji w celu podjęcia decyzji przez osobę, na której wolę oddziałuje. Bez znaczenia jest cel działania osoby używającej podstępu, zatem nie jest ważne czy działający podstępnie kieruje się chęcią szkodzenia bądź też dąży do osiągnięcia określonej korzyści majątkowej lub osobistej. Należy podkreślić, iż podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Uprawnienie do uchylenia się od skutków czynności podjętej pod wpływem błędu wygasa z upływem roku od jego wykrycia.