Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty i ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Warszawa, 8 stycznia 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-166(5)/09






Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec poselskiego
projektu ustawy:
- o zmianie ustawy o systemie oświaty i
ustawy o zmianie ustawy o systemie
oświaty oraz o zmianie niektórych
innych ustaw (druk nr 2369).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Edukacji
Narodowej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.


(-) Donald Tusk
Stanowisko Rządu
wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty
i ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(druk nr 2369)

Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty i ustawy o zmianie ustawy
o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw przewiduje przywrócenie stanu
prawnego sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy
o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 458).
Wnioskodawcy opowiadają się za objęciem wszystkich dzieci pięcioletnich obowiązkowym
wychowaniem przedszkolnym, jednocześnie wskazują na konieczność przygotowania tego
przedsięwzięcia pod względem organizacyjnym i programowym. Zdaniem wnioskodawców
czynniki, które uniemożliwiają kontynuowanie reformy oświaty związanej z obniżeniem
wieku rozpoczynania spełniania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego oraz
obniżeniem wieku rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego są następujące:
- niedostateczna liczba placówek przedszkolnych oraz brak możliwości – ze względów
finansowych i technicznych – odbudowania przez samorządy sieci placówek
przedszkolnych,
- trudna sytuacja finansowa budżetu państwa w roku 2009 i prawdopodobnie w latach
2010 i 2011,
- brak możliwości przystosowania dla potrzeb 6-latków budynków szkolnych
w terminie wyznaczonym w ustawie nowelizującej.
Intencją Rządu i celem zapoczątkowanej reformy systemu edukacji, jest objęcie wszystkich
dzieci pięcioletnich obowiązkowym wychowaniem przedszkolnym oraz obniżenie wieku
rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego do 6 lat. Istnieje zatem zbieżność między
celami założonymi przez Rząd i celami, które chcą osiągnąć autorzy projektu poselskiego.
Różnice natomiast dotyczą sposobów osiągnięcia tych celów.

Decyzja o wdrażaniu reformy oświaty była poprzedzona licznymi przygotowaniami, pracami
z udziałem ekspertów i szeroką konsultacją społeczną. Zmiany dotyczące objęcia
obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym dzieci pięcioletnich zaplanowano
na dwa lata. Od 1 września 2009 r. dzieci w wieku 5 lat mają prawo do rocznego
przygotowania przedszkolnego, natomiast gminy mają obowiązek zorganizowania
tej edukacji w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych zorganizowanych przy szkołach
podstawowych oraz w innych formach wychowania przedszkolnego. Nowelizacja ustawy
o systemie oświaty, uchwalona w dniu 7 września 2007 r. (Dz. U. Nr 181, poz. 1292)
umożliwia poszerzenie sieci przedszkoli o inne formy wychowania przedszkolnego, a tym
samym gwarantuje, że każdy pięciolatek będzie objęty wychowaniem przedszkolnym.
Od dnia 1 września 2011 r. prawo dzieci w wieku 5 lat do rocznego wychowania
przedszkolnego przekształcone zostanie w obowiązek rocznego przygotowania
przedszkolnego.

Obniżenie wieku rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego jest rozłożone na 3 lata
szkolne (2009/2010, 2010/2011, 2011/2012). W tym okresie rodzice dzieci spełniających
warunki określone w ustawie będą decydować o tym, czy ich dziecko rozpocznie naukę
szkolną w wieku 6 czy 7 lat.

Proces włączania sześciolatków w edukację szkolną już się rozpoczął. Z początkiem roku
szkolnego 2009/2010 w
przedszkolach, pierwszych klasach szkół podstawowych oraz
pierwszych klasach gimnazjów zaczęła obowiązywać nowa podstawa programowa

1
kształcenia ogólnego, która następnie rok po roku obejmować będzie stopniowo kolejne
etapy edukacji.

Projekt podstawy programowej uwzględniającej fakt wcześniejszego rozpoczynania edukacji
szkolnej został przygotowany przez zespół ekspertów: nauczycieli, metodyków oraz wysokiej
klasy specjalistów (nauczycieli akademickich) m. in. z dziedziny pedagogiki wczesnoszkolnej
i przedszkolnej. Ponadto w całej Polsce odbywały się konferencje szkoleniowe poświęcone
upowszechnianiu nowej podstawy programowej: ogólnopolskie, kierowane
do poszczególnych środowisk przedmiotowych, oraz powiatowe, adresowane przede
wszystkim do dyrektorów szkół i samorządowców. Opracowano liczne poradniki dla
nauczycieli i dyrektorów szkół, a dla uczniów podręczniki. Realizowany jest program
rządowy „Radosna szkoła”, który Rada Ministrów przyjęła w lipcu br. W ramach programu
jednostki samorządu terytorialnego otrzymują wsparcie finansowe na doposażenie szkół
i zapewnianie najmłodszym dzieciom rozpoczynającym naukę bezpiecznych warunków
i opieki odpowiedniej do ich wieku.

Należy także zaznaczyć, że edukacja przedszkolna na terenie gminy nie jest nowym
zadaniem. W małych środowiskach problemem utrudniającym organizację przedszkoli jest
rozproszenie siedlisk ludzkich. Trudno wyobrazić sobie zorganizowanie przedszkola
w miejscowości, w której mieszka troje, siedmioro czy dwanaścioro dzieci. Wspomniana
wcześniej nowelizacja ustawy o systemie oświaty, uchwalona w dniu 7 września 2007 r.
pozwoliła na tworzenie innych niż przedszkola i oddziały przedszkolne w szkołach
podstawowych form wychowania przedszkolnego, a tym samym na upowszechnianie dostępu
do edukacji przedszkolnej, jak również wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci
w wieku 3-5 lat z różnych środowisk.

Z danych posiadanych przez kuratorów oświaty (stan na 10 września 2009 r.) wynika,
że w całym kraju – w porównaniu z ubiegłym rokiem szkolnym – prawie dwukrotnie
(z 636 do 1 159, w tym 1 006 punktów przedszkolnych oraz 153 zespoły wychowania
przedszkolnego) wzrosła liczba funkcjonujących publicznych i niepublicznych innych form
wychowania przedszkolnego. Najwięcej takich form powstało w województwach:
podkarpackim – 155, dolnośląskim – 133 oraz lubelskim – 121. Od 2008 roku powstały 484
nowe przedszkola (publiczne i niepubliczne). Zwiększyła się także – o 1701 – liczba
oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych. Systematycznie wzrasta wskaźnik
upowszechnienia wychowania przedszkolnego. Obecnie w Polsce wychowaniem
przedszkolnym objętych jest ogółem 57% dzieci w wieku 3-5 lat (ponad 44% trzylatków,
57% czterolatków i 72% pięciolatków). Dla porównania – w roku szkolnym 2006/2007 było
to 44% dzieci (odpowiednio 33% trzylatków, 44% czterolatków oraz 56% pięciolatków).

W omawianym projekcie poselskim wskazuje się, że jedyną szansą na rozwój wychowania
przedszkolnego w Polsce, na jego upowszechnienie i zwiększenie dostępności jest objęcie
przedszkoli publicznych finansowaniem z części oświatowej subwencji dla gmin (w tym
wynagrodzenia pracowników), a tym samym zniesienie bariery finansowej, jaką dla wielu
rodzin stanowi tzw. opłata stała za uczęszczanie dziecka do przedszkola. Według założeń
poselskiego projektu ustawy, będzie ona miała także pozytywny wpływ na rynek pracy, gdyż
umożliwi wielu młodym matkom powrót do aktywności zawodowej. Powyższa propozycja
wydaje się niezrozumiała, w kontekście równocześnie wskazanej w uzasadnieniu do projektu
„trudnej sytuacji finansowej budżetu państwa w roku 2009 i najprawdopodobniej także
w latach 2010 i 2011”.

2
W przekonaniu Rządu, powrót do stanu prawnego sprzed 19 marca 2009 r. w takich
kwestiach jak m. in. objęcie wszystkich dzieci pięcioletnich obowiązkowym wychowaniem
przedszkolnym oraz obniżenie wieku rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego do 6 lat
nie jest możliwy. Niebawem w klasach pierwszych szkół podstawowych będą głównie dzieci
sześcioletnie, a pięciolatki będą spełniały obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego
w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych formach
wychowania przedszkolnego. Rząd dołoży wszelkich starań, aby reforma powiodła się
i zyskała należne poparcie społeczne.

Rząd negatywnie opiniuje poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty
i ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk
nr 2369) i proponując odrzucenie projektu w całości zwraca uwagę, że zmiany już się
rozpoczęły. Przywrócenie poprzedniego stanu prawnego wymagałoby nie tylko zmian
obowiązujących przepisów, lecz także przekonania tej grupy uczniów i rodziców, którzy już
uczestniczą w reformie, oraz tych, którzy zdecydowali się uczestniczyć w niej w przyszłym
roku szkolnym, o konieczności z rezygnacji z przyjętych planów. Decyzje takie są znaczące
i determinują funkcjonowanie każdej rodziny, której dotyczą. Z tego względu powrót do
stanu poprzedniego nie jest zasadny.

Poniżej przedstawia się uwagi o charakterze szczegółowym.



Uwagi szczegółowe

1. Dot. art. 1 pkt 1 lit. a i b oraz art. 2 pkt 2 (w części odnoszącej się do art. 22)
Wnioskodawcy krytycznie odnoszą się do nowej podstawy programowej wychowania
przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego wskazując, że w trakcie trzyletniego okresu
przejściowego dzieci pięcio i sześcioletnie w oddziałach przedszkolnych będą realizować ten
sam program, co, zdaniem wnioskodawców, oznaczać będzie „edukacyjne uwstecznienie
6-latków, które od 1 września br. mają już nie być nauczane czytania i pisania”. W projekcie
(art. 1 pkt 1 lit. a i b) proponuje się przywrócenie definicji podstawy programowej
w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia

19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych
ustaw.

Ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie
niektórych innych ustaw wprowadziła nową definicję podstawy programowej wychowania
przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego, zawartą w art. 3 pkt 13 ustawy z dnia
7 września 1991 r. o systemie oświaty, stanowiąc, iż przez podstawę programową
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego – należy rozumieć obowiązkowe
zestawy celów i treści nauczania, w tym umiejętności, opisane w formie ogólnych
i szczegółowych wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności, które powinien posiadać uczeń
po zakończeniu etapu edukacyjnego, oraz zadania wychowawcze szkoły, uwzględniane
odpowiednio w programach wychowania przedszkolnego i programach nauczania,
umożliwiające ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych.
Zmiana definicji podstawy programowej kształcenia ogólnego ma związek z rezygnacją
z ustalania, w drodze odrębnych rozporządzeń wydawanych przez ministra właściwego
do spraw oświaty i wychowania, podstawy programowej kształcenia ogólnego i standardów
wymagań, będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów (art. 1 pkt 10

3
i pkt 23 lit. b ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz
o zmianie niektórych innych ustaw). Precyzyjny opis wymagań na koniec każdego etapu
kształcenia zapewnieni spójność procesu nauczania w obrębie systemu szkolnictwa.
Sformułowanie podstawy programowej w języku wymagań (główne kierunki oraz cele
kształcenia w danej dziedzinie sformułowane są w języku wymagań ogólnych, zaś treści
nauczania oraz oczekiwane umiejętności sformułowane są w języku wymagań
szczegółowych) stanowi także pierwszy krok do wypełnienia zaleceń Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram
kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie (Dz. Urz. UE C z 6.05.2008 r., str. 1).
Zgodnie z wprowadzonymi ustawą z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie
oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw zmianami, podstawa programowa kształcenia
ogólnego stanowi podstawę przeprowadzenia sprawdzianu w ostatnim roku nauki

w szkole podstawowej, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego, a także egzaminów
eksternistycznych przeprowadzanych z zakresu szkół dla dorosłych – podstawowej,
gimnazjum i liceum ogólnokształcącego, bez konieczności wydawania przez ministra
właściwego do spraw oświaty i wychowania odrębnego rozporządzenia w sprawie
standardów wymagań. Sprawdzian w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej, egzamin
gimnazjalny, egzamin maturalny oraz egzaminy eksternistyczne będą przeprowadzane
wyłącznie na podstawie wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia
ogólnego.
Należy zwrócić uwagę, że proponowana przez Wnioskodawców przedmiotowego projektu
ustawy zmiana definicji podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia
ogólnego przez przywrócenie brzmienia obowiązującego przed dniem wejścia w życie ustawy
z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych
innych ustaw nie miałaby wpływu na obowiązywanie, począwszy od roku szkolnego
2009/2010, nowej podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia
ogólnego, określonej w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia
2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia
ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz.17), wydanym
na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 2 lit. a i b ustawy o systemie oświaty.
W roku szkolnym 2009/2010 nowa podstawa programowa obowiązuje w przedszkolach,
oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych i w innych formach wychowania
przedszkolnego oraz w klasach I szkół podstawowych i klasach I gimnazjum.

Zgodnie z założeniami nowej podstawy programowej wychowania przedszkolnego i edukacji
wczesnoszkolnej celem wychowania przedszkolnego jest przygotowanie dziecka do podjęcia
nauki w szkole, natomiast kształtowanie umiejętności czytania w połączeniu z nauką pisania
odbywa się na etapie edukacji wczesnoszkolnej (klasy I-III szkoły podstawowej). Zadaniem
nauczycieli przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych
form wychowania przedszkolnego jest ukształtowanie u dzieci gotowości do opanowania tych
umiejętności w szkole. Należy jednak podkreślić, że nowa podstawa programowa kładzie
szczególny nacisk na potrzebę indywidualizacji kształcenia i dostosowywania wymagań do
indywidualnych możliwości i potrzeb każdego dziecka, co oznacza, że na poziomie
wychowania przedszkolnego, można uczyć dzieci czytania, pod warunkiem, że nie odbywa
się to kosztem wykształcenia gotowości dziecka do nauki czytania w połączeniu z nauką
pisania. Obowiązkiem nauczyciela wychowania przedszkolnego jest wybór i realizacja
takiego programu nauczania, który będzie uwzględniał zróżnicowane potrzeby dzieci.
Ponadto, nauczyciele wychowania przedszkolnego mają obowiązek przeprowadzania analizy
gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole oraz opracowywania indywidualnych
programów wspomagania i korygowania rozwoju dziecka.

4