Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny

Warszawa, 27 listopada 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-165(4)/09

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
komisyjnego projektu ustawy


- o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (druk
nr 2368).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk


Stanowisko Rządu
do komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny
(druk nr 2368)


Z uzasadnienia komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
cywilny (druk nr 2368) wynika, że celem projektowanej nowelizacji jest
wyeliminowanie istniejącego w obrocie cywilnoprawnym utrudnienia dla osób
niemogących czytać, związanego z koniecznością dochowania formy aktu
notarialnego w przypadku, gdy osoby takie mają złożyć oświadczenie woli w formie
pisemnej.

Projektodawcy zamierzają osiągnąć zakładany cel poprzez uchylenie

art. 80 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93,
z późn. zm.) – zwanej dalej „k.c.”.


W uzasadnieniu projektu autorzy wskazali, że obowiązywanie normy
wynikającej z art. 80 k.c. powoduje dla osób niemogących czytać wiele
praktycznych utrudnień, szczególnie w sytuacjach, w których osoby te szeroko
uczestniczą w obrocie cywilnoprawnym, np. jako przedsiębiorcy. Dokonywanie
czynności prawnych w formie aktów notarialnych wymaga podjęcia szeregu
stosownych działań oraz poświęcenia czasu. Wskazany przepis nie uwzględnia
warunków nowoczesnego obrotu gospodarczego. Interes niewidomego nie wymaga
bowiem szczególnych środków ochrony. Osoba niewidoma może zawsze korzystać
z pomocy osoby, do której ma zaufanie, może także uchylić się od skutków
swojego oświadczenia woli, o ile zostało złożone pod wpływem błędu.
Z powyższych względów przepis ten spotkał się z zasadniczą krytyką ze strony
organizacji reprezentujących osoby niemogące czytać. Osoby te nie dostrzegają
bowiem potrzeby tak daleko posuniętej ingerencji ustawodawcy w ochronę
ich interesów.
Zawarte w projekcie rozwiązanie zasługuje na akceptację. Należy wskazać,
że problematyka składania oświadczeń woli przez osoby niemogące czytać została
także objęta projektem nowego Kodeksu cywilnego, opracowywanym przez
Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego działającą przy Ministrze
Sprawiedliwości. W projektowanych art. 104–115 zawarto nowe regulacje dotyczące
form oświadczeń woli, w których zrezygnowano z normy wyrażonej w art. 80 k.c.,
zastrzegającej formę aktu notarialnego dla składnia oświadczeń woli w formie
pisemnej przez osoby niemogące czytać. U podstaw projektowanego rozwiązania
legły te same argumenty, które zostały przedstawione w uzasadnieniu komisyjnego
projektu ustawy.
Odnosząc się natomiast do uzasadnienia komisyjnego projektu ustawy,
zasadnym byłoby sprecyzowanie, że ratio legis art. 80 k.c. stanowi nie tylko ochrona
praw i interesów osób niemogących czytać, ale także zapewnienie pewności obrotu
prawnego poprzez ochronę interesów kontrahentów osób niemogących czytać
przed możliwością podważenia doniosłości prawnej oświadczenia woli złożonego
przez te osoby. W konsekwencji, uzasadnienie projektu ustawy powinno także
wyjaśniać, dlaczego ochrona kontrahentów osób niemogących czytać nie jest
uznawana przez projektodawcę za konieczną (przykładowo, w związku z tym, że
przy dokonywaniu czynności prawnej kontrahent osoby niemogącej czytać może
zadbać o potencjalne środki dowodowe dla wykazania, że osoba niemogąca czytać
nie działała pod wpływem błędu – poprzez zapewnienie udziału osoby trzeciej, czy
też udokumentowanie odczytania osobie niewidomej treści oświadczenia woli i jego
akceptacji w drodze zapisu dźwiękowego). Ponadto, w akapicie drugim w zdaniu
trzecim uzasadnienia projektu ustawy wyrazy „dokonywanie czynności prawnych”
należałoby zastąpić wyrazami „składanie oświadczeń woli”. Norma prawna
wynikająca z art. 80 k.c. obejmuje bowiem czynności, dla których wymagana jest
forma pisemna, a nie forma aktu notarialnego. Zatem jedynie składanie
oświadczenia woli przez osobę niemogącą czytać winno przybrać formę aktu
notarialnego. Z kolei, w akapicie trzecim uzasadnienia projektu ustawy zdanie

2
drugie i trzecie powinno uzyskać brzmienie: „Interes osoby niemogącej czytać nie
wymaga bowiem szczególnych środków ochrony. Osoba niemogąca czytać może
zawsze skorzystać z pomocy osoby, do której ma zaufanie.” Hipotezą normy
prawnej wynikającej z art. 80 k.c. objęte są nie tylko osoby niewidome, ale i osoby
nieumiejące czytać. Przytoczona argumentacja dotyczy zaś w takim samym stopniu
tak jednej, jak i drugiej kategorii osób.
Zasadnym byłoby również poszerzenie uzasadnienia projektu o wskazanie,
że uchylenie art. 80 k.c. nie będzie oznaczać, iż osoby niemogące czytać zostaną
pozbawione możliwości złożenia oświadczenia woli w formie aktu notarialnego.
Osoby takie, zawierając umowę, będą mogły zawsze zabezpieczyć swoje interesy
poprzez skorzystanie z tej właśnie formy oświadczenia woli. Wynika to z
obowiązującej w naszym systemie prawa zasady wolności umów, która (w
powiązaniu z pozostałymi przepisami kodeksu cywilnego) pozwala m.in. na
swobodny, co do zasady, wybór formy oświadczenia woli.

Z zastrzeżeniem powyższych uwag, Rada Ministrów pozytywnie opiniuje
komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (druk nr 2368).


3