Rządowy projekt ustawy o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce

likwidacji. Spełnienie tego warunku nie będzie szczególnie utrudnione z uwagi na możliwość
natychmiastowego zweryfikowania tych warunków w Centralnej Ewidencji i Informacji
o Działalności Gospodarczej (CEiIDG) lub Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS)
udostępnionych w Internecie w trybie online. Ponadto celem zlikwidowania zbędnego
formalizmu związanego z zastosowaniem ulgi na złe długi proponuje się rezygnację
z dotychczasowego warunku zawiadamiania dłużnika o zamiarze skorygowania podatku
należnego (uchylenie pkt 6 w art. 89a ust. 2) oraz o dokonaniu takiej korekty, jak również
zawiadomieniu o tym fakcie organu podatkowego (uchylenie ust. 6 w art. 89a).
W konsekwencji dla skorzystania z ulgi na złe długi nie będzie konieczne uzyskanie
potwierdzenia odbioru przez dłużnika ww. zawiadomień.
Zgodnie z projektowanym ust. 3 w art. 89a ustawy o VAT korekta podstawy
opodatkowania oraz kwoty podatku należnego może nastąpić, począwszy od okresu,
w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, tj. od okresu,
w którym upłynął 150. dzień od dnia upływu terminu płatności tej wierzytelności, pod
warunkiem jednakże, że do dnia złożenia deklaracji z tą korektą płatność nadal nie została
dokonana. Podkreślenia wymaga, że podatnik (wierzyciel) nie ma obowiązku tylko prawo do
dokonania takiej korekty i może je zrealizować w terminie późniejszym niż wyżej
wymieniony. Zasada natomiast dokonania powrotnej korekty w przypadku uregulowania
przez kontrahenta należności pozostała bez zmian, jednakże przepis art. 89a ust. 4 został
odpowiednio zmodyfikowany celem dostosowania jego brzmienia do projektowanej
systematyki instytucji. Wierzyciel nadal, tak jak obecnie, będzie miał obowiązek zawiadomić
właściwy dla siebie urząd skarbowy o dokonanej korekcie wraz ze wskazaniem jej kwoty oraz
danych dłużnika (art. 89a ust. 5 ustawy o VAT). Informacja ta będzie składana równocześnie
z deklaracją podatkową, w której dokonuje się korekty. Organ podatkowy zostanie w ten
sposób poinformowany o podatniku-dłużniku, który nie wywiązał się ze swojego
zobowiązania, tracąc tym samym uprawnienie do obniżenia podatku należnego o wskazaną
w zawiadomieniu kwotę podatku naliczonego. Celem usprawnienia obsługi weryfikacji przez
organy podatkowe realizacji obowiązków nałożonych w takich przypadkach na dłużników
zaproponowano obligatoryjną delegację ustawową do wydania przez Ministra Finansów
urzędowego wzoru takiego zawiadomienia (art. 89a ust. 8 ustawy o VAT).
W przypadku nieuregulowania przez dłużnika całości (lub części) należności
wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług proponuje się
nałożenie na niego obowiązku skorygowania całości (lub części) uprzednio odliczonego
7

z tego tytułu podatku naliczonego (art. 89b ust. 1 i 2 ustawy o VAT). W odróżnieniu od stanu
obecnego projektowane przepisy zobowiązują dłużnika do dokonania korekty niezależnie od
faktu, czy jego wierzyciel skorzystał z możliwości obniżenia podstawy opodatkowania
i kwoty podatku należnego, czy też nie. Ponadto – inaczej niż obecnie – korekta powinna być
dokonana w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 150 dzień od dnia upływu terminu
płatności danej faktury. Dłużnik nie będzie zobowiązany do dokonania korekty tylko
wówczas, gdy ureguluje należność najpóźniej w ostatnim dniu tego okresu rozliczeniowego
(art. 89b ust. 1a). Nie ulegnie natomiast zmianie, unormowana w art. 89b ust. 4 ustawy
o VAT, możliwość powrotnego dokonania korekty (w całości lub w części) – zwiększenia
podatku naliczonego – w sytuacji uregulowania przez dłużnika należności (całości lub jej
części).
W związku z nałożeniem na dłużnika obowiązku korygowania uprzednio odliczonego
podatku naliczonego w okresie, w którym nieściągalność danej wierzytelności została uznana
za uprawdopodobnioną (tj. na bieżąco, bez konieczności „cofania” się do okresu
rozliczeniowego, w którym ją pierwotnie odliczono), oraz likwidacją obowiązku
zawiadamiania dłużnika przez wierzyciela o dokonaniu korekty, zasadne jest uchylenie ust. 3
i 5 w art. 89b ustawy o VAT. Celem zmobilizowania dłużników do regulowania swoich
zobowiązań oraz zabezpieczenia interesów budżetu państwa proponuje się nakładanie na
dłużnika przez organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej sankcji (dodatkowego
zobowiązania podatkowego) w sytuacji naruszenia przez niego obowiązku dokonania korekty
podatku naliczonego (art. 89b ust. 6 ustawy o VAT). Sankcja ta, w wysokości 30% kwoty
podatku naliczonego podlegającego korekcie, nie będzie nakładana jedynie w przypadku osób
fizycznych, które będą podlegać odpowiedzialności karnej na gruncie Kodeksu karnego
skarbowego. Taka regulacja uwzględnia orzecznictwo TK w zakresie dodatkowego
zobowiązania podatkowego w VAT.
Z uwagi na znaczne opóźnienia w regulowaniu należności możliwe będą sytuacje,
w których ich uregulowanie będzie miało miejsce już po zmianie statusu podatników,
tj. z podatników VAT czynnych na podatników VAT zwolnionych. W takim przypadku
zasadne jest dokonanie stosownej zmiany art. 99 ust. 7 ustawy o VAT (art. 10 pkt 5 projektu),
zgodnie z którą podatnicy zwolnieni z podatku VAT po otrzymaniu lub uregulowaniu
należności będą odpowiednio obowiązani lub uprawnieni do dokonania korekty podatku
w złożonej, wyłącznie na tę okoliczność, deklaracji podatkowej. Regulacje przejściowe są
również niezbędne w stosunku do instytucji ulgi na złe długi. Przepis art. 21 projektu
8

przewiduje stosowanie dotychczasowych zasad korygowania do wierzytelności, które
powstały do końca roku 2012 r., z wyjątkiem sytuacji, gdy ich nieściągalność została
uprawdopodobniona zgodnie z nowym brzmieniem art. 89a ust. 1a już w 2013 r.
(tj. w tym roku upłynął 150. dzień od dnia upływu terminu ich płatności).
2. Zmiany w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
oraz ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 3 i 4
projektu)
1) regulacje w podatkach dochodowych zmierzające do likwidacji zatorów płatniczych

Propozycja zmian polega na wprowadzeniu do ustaw o podatkach dochodowych rozwiązań,
na podstawie których podatnik będący dłużnikiem obowiązany będzie do dokonania korekty
kosztów uzyskania przychodów w przypadku nieuregulowania kwoty wynikającej z faktury
(innego dokumentu) w ciągu 30 dni od upływu terminu płatności ustalonego przez strony.
Proponuje się dodanie art. 24d w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz
art. 15b w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, stanowiących, iż w przypadku
braku zapłaty kwoty wynikającej z faktury (rachunku), umowy albo innego dokumentu, przed
upływem 30 dni od upływu terminu płatności, podatnicy byliby zobowiązani do dokonania
korekty kosztów uzyskania przychodów.
Wprowadzenie takiej regulacji nie oznacza odstąpienia od stosowania zasady memoriałowej,
gdyż generalnie w dalszym ciągu podatnicy będą ją stosować do kwalifikowania ponoszonych
kosztów do kosztów uzyskania przychodów. Natomiast w sytuacji, gdy nie dokonają zapłaty
w odpowiednim terminie, wówczas będą zobowiązani do dokonania stosownej korekty
kosztów.
W celu uniknięcia sytuacji, gdy podatnik będzie wykorzystywał swoją dominującą pozycję
wobec dostawcy usług lub towarów przez narzucanie długich terminów płatności, proponuje
się rozwiązanie polegające na wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów kwot
nieopłaconych w terminie 90 dni od dnia zaliczenia ich do kosztów uzyskania przychodów.
Zgodnie z propozycją korekta kosztów byłaby dokonywana „na bieżąco”, a więc w miesiącu,
w którym upłyną wskazane w ustawie podatkowej terminy.
Proponowane rozwiązania będą miały odpowiednie zastosowanie do odpisów
amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Tym
9

samym z kosztów uzyskania przychodów będą wyłączone odpisy amortyzacyjne, w tej części,
która odpowiada nieuregulowanym płatnościom składającym się na wartość początkową.
W przypadku kiedy termin ten upływa w kolejnych miesiącach i odnosi się do całości
zobowiązania, podatnik będzie miał prawo do uwzględnienia w kosztach odpisów
amortyzacyjnych pod warunkiem uregulowania zobowiązania we wskazanych terminach.
Proponowane rozwiązania uwzględniają również sytuacje, w których podatnik wytwarza
środek trwały, zaciągając zobowiązania z różnymi kontrahentami i terminami płatności
(np. z tytułu zakupu materiałów, z tytułu robocizny). Wówczas na dzień rozpoczęcia
amortyzacji środka trwałego może zdarzyć się sytuacja, w której uregulowane zostaną
niektóre zobowiązania, a termin wymagalności pozostałych upłynie po terminie rozpoczęcia
amortyzacji. Wówczas podatnik będzie miał prawo do uwzględnienia w kosztach w całości
przysługujących odpisów amortyzacyjnych, jeżeli niewymagalne jeszcze zobowiązania
zostaną uregulowane w terminie.
Zaproponowane regulacje obejmują także sytuację, w której podatnik nie ponosi kosztów
uzyskania przychodów lub poniesione koszty są niższe od kwoty zmniejszenia; wówczas
zwiększa on przychody o kwotę, o którą nie zostały zmniejszone koszty podatkowe.
Przepisy regulują także sytuację, w której kwota zobowiązania jest rozpoznawana w kosztach
dopiero po upływie terminu ostatecznego uregulowania zobowiązania (np. dotyczy kosztów
bezpośrednich). Wprowadza się zasadę, iż kwota ta nie może być zaliczona do kosztów
uzyskania przychodów wcześniej niż w miesiącu jej uregulowania.
Zakłada się, iż projektowane przepisy będą miały zastosowanie nie tylko wtedy, gdy nie
zostanie zapłacona cała kwota, ale także wówczas, gdy dojdzie do częściowego
nieuregulowania zobowiązania. Podatnicy będą wówczas zobowiązani do proporcjonalnego
wyłączenia z kosztów podatkowych odpowiedniej kwoty. Analogicznie podatnicy będą
zobowiązani postąpić w przypadku „korekty” kosztów i następnie częściowego uregulowania
należności wierzyciela. Podobna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku niezaliczenia
kwot wynikających z faktury (innego dokumentu) do kosztów podatkowych (zarówno
bezpośrednio, jak i przez odpisy amortyzacyjne).
Proponuje się, aby przepisy ustaw zmienianych w art. 3 oraz w art. 4, w brzmieniu nadanym
projektowaną ustawą, miały zastosowanie do kwot wynikających z faktur (rachunków) lub
jeżeli nie istniał obowiązek wystawienia faktury (rachunku) z umów albo innych
10

dokumentów, zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów przed dniem wejścia w życie
ustawy, których termin płatności upływa po dniu 31 grudnia 2012 r.
W przypadku podatników podatku dochodowego od osób prawnych, których rok podatkowy
jest inny niż rok kalendarzowy i rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2013 r. i zakończy się
po dniu 31 grudnia 2012 r., będą oni stosować do końca przyjętego przez siebie roku
podatkowego przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w brzmieniu
dotychczasowym. Jednocześnie w odniesieniu do takich podatników projektowane regulacje
będą miały zastosowanie także do kwot, które zostały zaliczone do kosztów uzyskania
przychodów w roku podatkowym, o którym mowa w zdaniu poprzednim, i których termin
płatności upływa po zakończeniu tego roku podatkowego.
2) zmiany w zakresie leasingu
Projekt ustawy zakłada dokonanie zmian w przepisach ustawy o podatku dochodowym od
osób fizycznych i ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych dotyczących umów
leasingu. Projektowane regulacje zmierzają do wprowadzenia ułatwień dla stron
zawierających umowy leasingu oraz do rozszerzenia zakresu przedmiotowego takich umów.
Zaproponowane rozwiązania wprowadzają zmiany w następującym zakresie:
a) skrócenia wymogu minimalnego czasu trwania umowy leasingu nieruchomości
z 10 lat do 5 lat,
b) umożliwienia objęcia umową leasingu prawa wieczystego użytkowania gruntów,
c) umożliwienia zmiany stron umowy leasingu w trakcie trwania podstawowego
okresu umowy leasingu,
d) ustalenia wartości przedmiotu ponownego leasingu według jego wartości
rynkowej.
Ad a.
W obowiązującym stanie prawnym jednym z wymogów dla uznania umowy za umowę
leasingu operacyjnego jest to, aby umowa dotycząca podlegających amortyzacji
nieruchomości była zawarta na okres co najmniej 10 lat. Przy czym na uwadze należy mieć
to, iż w ramach umów leasingu, finansujący ponosi generalnie ryzyko związane z potencjalną
niewypłacalnością korzystającego, a także z koniecznością zagospodarowania przedmiotu
umowy. W obecnych warunkach rynkowych wymagany minimalny okres umowy leasingu
nieruchomości jest zbyt długim okresem, co znacznie utrudnia po stronie finansującego
oszacowanie długoterminowego ryzyka związanego z finansowaniem zakupu nieruchomości.
11