Rządowy projekt ustawy o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce

publiczne. Propozycje zmian dotyczą m.in. prawa podatkowego, zwłaszcza w odniesieniu do
instytucji kosztów uzyskania przychodów oraz neutralności podatku VAT dla podatnika.
W projekcie proponuje się także dalsze ograniczanie obowiązków informacyjnych,
co zdecydowanie ułatwi kontakty przedsiębiorców z organami administracji. Jest to również
wyraz zaufania państwa do przedsiębiorców. Zmniejszenie obciążeń w tym zakresie
ograniczy koszty dopełniania procedur administracyjnych, a tym samym koszty wykonywania
działalności gospodarczej w Polsce.
Projektowana regulacja wprowadza głównie rozwiązania upraszczające, zmiany
porządkujące, doprecyzowujące lub zmieniające przepisy, tak by nie naruszały systemu
rozwiązań już istniejących. Wnikliwa analiza przepisów i doświadczenie nabyte w ramach
prac nad dwiema wcześniejszymi ustawami o charakterze deregulacyjnym potwierdzają, że
tego rodzaju zmiany w przepisach, doprecyzowanie normy czy dopuszczenie większego
zaufania organów wobec przedsiębiorców może znacząco poprawić warunki funkcjonowania
przedsiębiorstw w gospodarce.
Projektowane zmiany dotyczą przede wszystkim:
1) ograniczenia zatorów płatniczych oraz poprawy płynności finansowej
przedsiębiorców,
2) ograniczenia obowiązków informacyjnych,
3) sprawnej administracji.

Omówienie proponowanych zmian
1. Zmiany w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (art. 10 projektu)
1) ograniczenie zatorów płatniczych oraz poprawa płynności finansowej
przedsiębiorców
W ramach obrotu gospodarczego powstają opóźnienia w regulowaniu zobowiązań między
kontrahentami. Na tę sytuację nakładają się często skutki nieregulowania należności
wynikających z rachunków i faktur dokumentujących poniesione wydatki, tworząc
„zatory płatnicze”. Problem ten najbardziej jest odczuwalny przede wszystkim przez
małych przedsiębiorców. Zjawisko to wpływa negatywnie na płynność finansową
przedsiębiorców. Efektem braku płynności może być brak środków na regulowanie
zobowiązań podatkowych, na czym z kolei traci budżet państwa i system ubezpieczeń
społecznych oraz zdrowotnych. Negatywnym skutkiem zatorów płatniczych może
2

również być przesunięcie części działalności gospodarczej do szarej strefy. Jednym
z instrumentów, które mogą przyczynić się do ograniczenia zjawiska zatorów
płatniczych, są proponowane w projekcie niniejszej ustawy zmiany w ustawie z dnia
11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (art. 10 projektu), zwanej dalej „ustawą
o VAT”, w zakresie kasowej metody rozliczeń. W art. 10 w pkt 1 projektu przewidziano
zmiany w zakresie metody kasowej, uregulowanej w art. 21 ustawy o VAT. W obecnym
stanie prawnym możliwość odprowadzenia podatku VAT dopiero w momencie, gdy
kontrahent zapłaci za towar lub usługę, jest dopuszczalna dla tzw. małych podatników.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o VAT w przypadku małych podatników, którzy wybrali
rozliczanie podatku VAT metodą kasową, obowiązek podatkowy powstaje z dniem
uregulowania całości lub części należności, nie później jednak niż 90. dnia, licząc od dnia
wydania towaru lub wykonania usługi. Obecnie zatem, mimo że mały podatnik rozlicza
VAT metodą kasową, brak płatności za dostarczony towar lub wykonaną usługę nie
eliminuje obowiązku zapłaty podatku VAT należnego z tytułu wystawionej faktury, mimo
braku zapłaty tej należności. Ograniczenie czasowe przewidziane w obecnym brzmieniu
art. 21 ust. 1 ustawy o VAT może być uciążliwe dla najmniejszych przedsiębiorców,
którzy zazwyczaj nie mają możliwości skorzystania z finansowania zewnętrznego dla
utrzymania płynności finansowej. Dlatego konieczność zapłaty podatku 90. dnia od
sprzedaży niezależnie od tego, czy mały podatnik otrzymał zapłatę, czy też nie, może
wpływać na ich płynność finansową. W związku z tym zasadne jest zniesienie
90-dniowego terminu w odniesieniu do małego podatnika rozliczającego się metodą
kasową, w przypadku gdy jego kontrahentem jest podatnik VAT czynny (projektowany
art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Natomiast w przypadku małego podatnika
rozliczającego się metodą kasową, którego kontrahentem jest podmiot inny niż podatnik
VAT czynny, termin 90-dniowy wynikający z ww. przepisu zostanie wydłużony do
180 dni (projektowany art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT). Pozostawienie (ale w znacząco
wydłużonym terminie) „ogranicznika” czasowego jest uzasadnione potrzebą zapewnienia
bezpieczeństwa budżetu państwa, gdyż w przypadku kontrahentów innych niż podatnicy
VAT czynni nie ma w systemie VAT bodźca (w postaci możliwości odliczenia podatku)
do uregulowania należności. Brak obowiązku zapłaty podatku po stronie podatnika,
w sytuacji dokonania sprzedaży na rzecz innego podatnika VAT czynnego, będzie
skorelowany – jak jest obecnie – z prawem do odliczenia tego podatku przez odbiorcę
faktury. W konsekwencji faktura, która nie zostanie uregulowana przez kontrahenta, nie
będzie stanowiła dla niego podstawy do odliczenia z niej podatku naliczonego. Z uwagi
3

na powiązanie w projektowanym art. 21 ust. 1 ustawy o VAT obowiązku podatkowego
u małego podatnika wyłącznie z dokonywanymi przez niego dostawami towarów
i świadczonymi przez niego usługami (obecnie obowiązek ten jest skorelowany ze
wszystkimi czynnościami dokonywanymi przez małego podatnika, co czyni całą regulację
w pewnym stopniu nieczytelną i nie ma bezpośredniego uzasadnienia w dyrektywie
2006/112/WE) istnieje potrzeba zmodyfikowania obecnego brzmienia ust. 6 w art. 21.
Zgodnie z proponowanym brzmieniem tego przepisu kasowa metoda rozliczania nie
będzie miała zastosowania – tak jak obecnie – do niżej wymienionych przypadków:
a) dostawy towarów za pośrednictwem automatów,
b) świadczenia usług telekomunikacyjnych za pomocą żetonów, kart telefonicznych
i innych jednostek uprawniających do korzystania z tych usług w systemie
przedpłaconym,
c) otrzymania dotacji, subwencji oraz innych dopłat o podobnym charakterze,

d) wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów oraz przemieszczeń towarów do
magazynów konsygnacyjnych.
We wszystkich ww. przypadkach, wyłączonych z kasowego rozliczania, obowiązek będzie
powstawał na zasadach ogólnych. Powyższa zmiana nie modyfikuje w żaden sposób obecnie
obowiązującej zasady rozliczania przez małego podatnika wewnątrzwspólnotowego nabycia
i importu towarów, dostawy, dla której podatnikiem jest nabywca, oraz importu usług.
W tych przypadkach obowiązek podatkowy będzie powstawał również na zasadach ogólnych.
Przy okazji zaprojektowanych zmian merytorycznych zaproponowano zmiany porządkowe
w ust. 2 art. 21. W ust. 2 zaproponowano, aby metoda kasowa objęła tylko czynności
wykonane w okresie jej stosowania. Metoda ta nie miałaby zatem zastosowania do wszystkich
czynności wykonanych przed tym okresem, co jest logiczne i spójne, zwłaszcza
z obowiązkami nabywcy towarów i usług od małego podatnika stosującego metodę kasową
związanymi z odliczaniem podatku. W konsekwencji wprowadzonych modyfikacji zasadne
jest uchylenie, jako zbędnego, ust. 5 w art. 21. Zaprojektowana zmiana porządkowa w tym
przepisie zapewni, w ocenie projektodawcy, lepszą czytelność przepisu w przypadku
rozpoczęcia rozliczania podatku metodą kasową oraz jego zakończenia, bez wprowadzania
merytorycznej zmiany w jego treści. Nadal bowiem, jak obecnie, kasowa metoda rozliczeń
dotyczyć będzie wyłącznie czynności, które zostały wykonane w okresie, w którym podatnik
stosuje metodę kasową.
4

Z uwagi na zmianę zasad rozpoznawania obowiązku podatkowego u małego podatnika
uzasadnione jest również stosowne zmodyfikowanie zasad dokonywanych przez niego
odliczeń podatku naliczonego. Nowe brzmienie ust. 16 w art. 86 zakłada możliwość
odliczenia podatku naliczonego od dokonywanych przez niego zakupów towarów i usług
w rozliczeniu za kwartał, w którym uregulowali całą należność wynikającą z faktury (w tym
zakresie nie dokonano zmian w stosunku do stanu obecnego). Korzystną dla przedsiębiorców
zmianą w stosunku do stanu obecnego jest umożliwienie odliczenia podatku naliczonego
z faktury w części zapłaconej. Ponadto podatek naliczony wynikający z dokumentu celnego
będzie odliczany na zasadach ogólnych, tj. w okresie rozliczeniowym, w którym podatnik
otrzymał taki dokument. Zmiany w art. 86 ust. 17 mają charakter redakcyjny – nadal więc, tak
jak obecnie, ograniczenia wynikające z art. 86 ust. 16 nie będą miały zastosowania do kwoty
podatku naliczonego, wynikającej z faktur otrzymanych przed okresem, od którego podatnik
rozlicza się metodą kasową. Przepis art. 86 ust. 18 reguluje zasady odliczania podatku
naliczonego w sytuacji utraty przez podatnika możliwości korzystania z metody kasowej lub
rezygnacji z niej. Wprowadzone modyfikacje w brzmieniu tego przepisu związane są
z wprowadzeniem odliczania dla małych podatników od dokumentów celnych na zasadach
ogólnych oraz uzupełnieniem tego przepisu o możliwość odliczania podatku z faktur w części
zapłaconych.
Zmiana zasad powstawania obowiązku podatkowego w przypadku czynności dokonywanych
przez małych podatników wymaga wprowadzenia regulacji przejściowych. Zgodnie zatem
z art. 20 projektu czynności dokonane przed dniem 1 stycznia 2013 r. mali podatnicy będą
rozliczać na dotychczasowych zasadach. Nowe zasady będą więc obowiązywać małych
podatników dopiero w stosunku do czynności dokonywanych od tego dnia (ust. 1).
W związku ze zmianą zasad odliczania podatku naliczonego wynikającego z dokumentów
celnych (od dnia 1 stycznia 2013 r. odliczanie według zasad ogólnych) dokumenty celne
otrzymane przez małego podatnika do końca 2012 r. będą odliczane na „starych” zasadach
(ust. 2). Wszystkie zawiadomienia o wyborze metody kasowej, złożone przed dniem
1 stycznia 2013 r., zachowają swoją moc dla celów stosowania „nowej” metody kasowej
(ust. 3), przy czym, jeżeli podatnik nie chce korzystać z rozliczania kasowego według nowych
zasad, może z tej metody zrezygnować od dnia 1 stycznia 2013 r., pod warunkiem że
zawiadomi o tej decyzji naczelnika urzędu skarbowego do dnia 15 stycznia 2013 r. (ust. 4).
Podatnicy, którzy dotychczas nie korzystali z kasowej metody rozliczeń, a chcą ją wybrać od
5

dnia 1 stycznia 2013 r. – z uwagi na korzystne w niej regulacje – muszą zawiadomić o tym
zamiarze naczelnika urzędu skarbowego również do dnia 15 stycznia 2013 r. (ust. 5).

2) ułatwienia w skorzystaniu z ulgi na złe długi w zakresie VAT (art. 10 pkt 3 i 4
projektu)
W obecnym stanie prawnym podatnik, który rozliczył podatek VAT od należności, której
faktycznie nie otrzymał, może dokonać odpowiedniej korekty po upływie 180 dni od terminu
płatności i przy spełnieniu szeregu dodatkowych warunków. Celem upowszechnienia
możliwości skorzystania przez wierzyciela, który nie otrzymał swojej należności, z tzw. ulgi
na złe długi, proponuje się skrócenie terminu na dokonanie korekty oraz wprowadzenie
szeregu odbiurokratyzowujących zmian, umożliwiających dodatkowo skorzystanie z tej
instytucji niejako w sposób „automatyczny”. Zmiany zaproponowane w ust. 1 i 1a w art. 89a
ustawy o VAT pozwolą na zmniejszenie podstawy opodatkowania oraz związanego z nią
podatku należnego z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju
w przypadku niezapłaconych wierzytelności (które nie zostały także zbyte), od których
terminu płatności upłynęło 150 dni. Jeżeli wierzytelność nie zostanie zapłacona w części,
uprawnienie do skorygowania będzie przysługiwało wierzycielowi w części niezapłaconej.
Należy podkreślić, że zaproponowany termin 150 dni będzie w kolejnych latach skracany,
jeżeli tylko analiza funkcjonowania tego systemu wykaże, że skala korekt nie spowoduje
dysfunkcji pracy urzędów skarbowych, tzn. dalsze skrócenie tego terminu nie objęłoby więcej
niż 20% przeterminowanych faktur oraz liczba faktur objętych korektą nie przekroczyłaby
10 mln. Z uwagi na zmodyfikowanie ww. ustępów zasadne stało się usunięcie z obecnego
ust. 2 art. 89a ustawy o VAT, jako zbędnych, dwóch warunków dokonania korekty:
a) obowiązku uprzedniego wykazania niezapłaconych wierzytelności w deklaracji jako
obrotu opodatkowanego wraz z podatkiem należnym (dotychczasowy pkt 2) – warunek
ten i tak wynika z ogólnych zasad, gdyż można skorygować podstawę opodatkowania
i podatek należny, jeżeli były one w ogóle ujawnione, oraz
b) niezbycia wierzytelności (dotychczasowy pkt 4).
Równocześnie celem zabezpieczenia interesów budżetu państwa konieczne jest
wprowadzenie dodatkowego warunku dokonania korekty. Mianowicie na dzień
poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której ma być dokonana korekta,
dłużnik nie może pozostawać w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie
6