Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

3
Dodatkowo w dziedzinie ubezpieczeń społecznych zasadę sprawiedliwości społecznej
należałoby też powiązać z postulatem zachowania słusznych (sprawiedliwych) proporcji między
wysokością składek i czasem ich opłacania a powstaniem prawa do świadczenia oraz jego
wysokością.
2.3. Zważywszy to wszystko, a ponadto mając na względzie ugruntowane orzecznictwo
odnoszące się do zasady równości i warunków, jakie powinny być spełnione, aby odstępstwo
od równego traktowania podmiotów podobnych było dopuszczalne, Trybunał Konstytucyjny
doszedł do wniosku, iż owa przesłanka z art. 9 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS
w postaci stałego miejsca zamieszkania na obecnym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie
pozostaje w racjonalnym związku z ratio legis przepisów o rencie rodzinnej. „Renta rodzinna
w naszym systemie prawnym jest świadczeniem niejako «zastępczym», «wtórnym» w stosunku
do prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, które miał zmarły żywiciel
(…). Uprawniony członek rodziny nabywa wprawdzie samodzielnie prawa do renty rodzinnej,
jako odrębne świadczenie, ale nabywa to prawo w miejsce prawa do świadczenia, które
przysługiwałoby zmarłemu. Prawo do renty rodzinnej jest prawem pochodnym, jednakże jego
podstawową funkcją jest zapewnienie środków utrzymania krewnym i powinowatym, którzy
nie są w stanie samodzielnie się utrzymać. Ten alimentacyjny cel renty rodzinnej powinien
być uwzględniany w procesie interpretacji i oceny uregulowań dotyczących tego świadczenia.”
Trybunał Konstytucyjny podkreślił również, że ustrojodawca wyraźnie, na poziomie
konstytucyjnym, poręczył wolność wyboru miejsca pracy (art. 65 ust. 1), a także wolność
przemieszczania się (art. 52 ust. 2). Swoboda przemieszczania się pracowników w obrębie
Unii Europejskiej jest poza tym jedną z zasad konstrukcyjnych prawa wspólnotowego. Tak
więc i w tym aspekcie odwoływanie się do domicylu jako wymogu ograniczającego uzyskanie
wypracowanych przez pracownika uprawnień należy uznać za anachroniczne.
2.4. Wyrok z dnia 5 lipca 2010 r. wywołał skutki prawne z dniem ogłoszenia –
Trybunał nie zdecydował się na odsunięcie w czasie terminu utraty mocy obowiązującej normy
wskazanej w sentencji wyroku.

3. Cele i zakres projektowanej ustawy

W swej wypowiedzi Trybunał Konstytucyjny zaakcentował, że przesłanka domicylu
jest wykorzystywana przez ustawę o emeryturach i rentach z FUS jako przesłanka negatywna,
przesądzająca o odmowie przyznania emerytury lub renty w znacznie szerszym zakresie niż
tylko renta rodzinna i tylko wobec kręgu podmiotów, o których mowa w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c.

4
Wątpliwości w kwestii zgodności tej przesłanki z ratio legis ustawy o emeryturach i rentach
z FUS (art. 2 Konstytucji), jak również co do wprowadzenia tej przesłanki w obronie innych
wartości konstytucyjnych oraz proporcjonalności analizowanego ograniczenia (zwłaszcza w
sytuacji, gdy art. 67 Konstytucji gwarantuje obywatelom prawo do zabezpieczenia społecznego
w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę bądź inwalidztwo oraz po osiągnięciu
wieku emerytalnego), wymagają – zdaniem Trybunału – pogłębionej refleksji ustawodawcy
zwykłego.
Wobec tego proponuje się, aby nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS
polegała na zniesieniu kryterium domicylu tak w odniesieniu do osób powołujących się na
zatrudnienie w warunkach określonych w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit c, jak i w przypadku pozostałych
sytuacji, do których zastosowanie znajdują przepisy art. 9 ust. 1 i 2. Niewątpliwie bowiem
zarzuty zgłoszone pod adresem normy prawnej poddanej kognicji Trybunału Konstytucyjnego
w sprawie P 31/09 byłyby adekwatne także dla oceny innych norm dekodowanych z tychże
przepisów oraz art. 6 ust. 1 pkt 9, art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a, art. 6 ust. 2 pkt 2 lit. a i b i art. 7 pkt 8
ustawy o emeryturach i rentach z FUS, czyli w istocie przepisów do których odsyła art. 9 ust.
1 i 2.
Propozycja zawarta w projekcie sprowadza się zatem do nadania nowego brzmienia
art. 9 zmienianej ustawy. Przepis ten miałby rozstrzygać wyłącznie o tym, że okresów w nim
wskazanych nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do świadczeń w wypadku, gdy z ich tytułu
wypłacane jest świadczenie rentowe z instytucji zagranicznej inne niż renta z ubezpieczenia
dodatkowego. Treść normatywna projektowanego art. 9 będzie więc de facto ograniczona do
regulacji zawartej w dotychczasowym art. 9 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS
W brzmieniu art. 9 uwzględniono propozycję redakcyjną zawartą w opinii Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego.

4. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy

Ustawa może spowodować skutki finansowe dla budżetu państwa. W opinii rządu do
tożsamego projektu, z jakim wystąpił Senat poprzedniej kadencji (druk senacki nr 993, druk
sejmowy nr 3900), przywołane zostały szacunki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, z których
wynikało, że uwzględnienie okresu zatrudnienia za granicą, po zaliczeniu którego uprawnieni
nabędą prawo do świadczeń emerytalno-rentowych bez konieczności spełnienia warunku stałego
zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, spowodowałoby – na każde 100 świadczeń
przyznanych w danym roku kalendarzowym – wydatki rzędu około 2 mln zł. Aczkolwiek

5
w przedmiotowym stanowisku Rady Ministrów pojawiło się zastrzeżenie, że wyeliminowanie
kryterium domicylu nie miałoby żadnego wpływu na prawa osób zamieszkałych w państwach
członkowskich Unii Europejskiej czy też państwach spoza Unii, należących do Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, tj. Islandii, Norwegii, Lichtensteinu, a ponadto również na prawa
osób zamieszkałych w Szwajcarii i państwach, z którymi Polskę łączą bilateralne umowy
o zabezpieczeniu społecznym (USA, Kanada, Korea Południowa, Macedonia, Chorwacja,
Serbia, Czarnogóra, Bośnia i Hercegowinia). W stosunku do tych osób bowiem – z racji
uchylenia klauzul terytorialnych na mocy rozporządzeń wspólnotowych oraz wspomnianych
umów międzynarodowych – stosuje się już obecnie zasadę „zrównania terytoriów”.

5. Konsultacje

Projekt ustawy został skonsultowany z Ministrem Pracy i Polityki Społecznej, Sądem
Najwyższym, Krajową Radą Sądownictwa, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, a także
Rzecznikiem Ubezpieczonych.
Wymienione wyżej podmioty nie zgłosiły zastrzeżeń do projektu, jedynie w opinii
przesłanej przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego została zamieszczona uwaga odnośnie
do redakcji art. 9. W trakcie pierwszego czytania przedstawiciel Pierwszego Prezesa Sądu
Najwyższego wypowiedział się na temat senackiej propozycji wykonania wyroku Trybunału
Konstytucyjnego, przedstawiając propozycję poprawki, którą zmodyfikował w stosunku do
sugestii przedstawionej w opinii pisemnej. Komisje podzieliły zaprezentowany punkt widzenia.


6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej

Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.




Warszawa, 25 maja 2012 r.

BAS-WAPEiM-1200/12


Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (przedstawiciel wnioskodawców: senator Grażyna Anna
Sztark)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 roku –
Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r., poz. 32, ze zmianami)
sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy zmierza do nadania nowego brzmienia art. 9 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zmianami; dalej: ustawa).
Zmiana ma na celu wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa
do wyroku z dnia 5 listopada 2010 r. wydanego przez Trybunał Konstytucyjny
w sprawie o sygn. akt P 31/09, stwierdzającego niezgodność z Konstytucją
przepisu art. 9 ust. 1 ustawy w zakresie przesłanki stałego miejsca zamieszkania
na obecnym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, w części odsyłającej do art. 6
ust. 2 pkt 1 lit. c w zw. z art. 65 tej ustawy. Z art. 9, w nowym, brzmieniu
usunięto przesłankę stałego miejsca zamieszkania. Przepis ten, zgodnie z
projektem ustawy, rozstrzyga jedynie o tym, że okresów w nim wskazanych nie
uwzględnia się przy ustalaniu prawa do świadczeń w wypadku, gdy z ich tytułu
wypłacane jest świadczenie rentowe z instytucji zagranicznej inne niż renta z
ubezpieczenia dodatkowego.
Zgodnie z art. 2 projektu, ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od
dnia ogłoszenia.


2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
Materia, której dotyczy projekt, nie jest objęta zakresem regulacji prawa
Unii Europejskiej.

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Projekt nie reguluje kwestii objętych prawem Unii Europejskiej.

4. Konkluzje
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie jest objęty prawem UE.


Szef Kancelarii Sejmu


Lech Czapla

2