Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o repatriacji oraz niektórych innych ustaw

Większość osób zarejestrowanych w bazie ,,Rodak” nie zna języka polskiego, nawet na
poziomie umożliwiającym komunikowanie się, a ich kwalifikacje zawodowe często okazują
się niewystarczające dla samodzielnego zapewnienia źródeł utrzymania. Dla wielu
repatriantów przesiedlenie się do Polski oznacza zetknięcie z nowymi realiami, z którymi nie
zawsze potrafią sobie poradzić w praktyce. Dlatego proponuje się objąć repatriantów, w
okresie do 12 miesięcy od dnia przyjazdu do Polski, specjalnym programem adaptacyjnym.
Podstawowym celem programu jest usamodzielnienie się rodziny repatrianta. Pomoc ta
umożliwi bowiem repatriantom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są
w stanie pokonać sami oraz w większym zakresie wesprze proces integracji. Program będzie
realizować gminny ośrodek pomocy społecznej, który stosownie do potrzeb będzie
finansował koszty:
1) utrzymania, jeżeli repatriant znajduje się w szczególnie trudnej sytuacji materialnej,
2) związane z nauką języka polskiego,
3) tłumaczenia przysięgłego dokumentów zagranicznych,
4) podnoszenia ew. zmiany kwalifikacji zawodowych.
Zachowuje się przepisy w zakresie aktywizacji zawodowej repatrianta. Wyłącza się z nich
możliwość finansowania podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez samego repatrianta,
które obecnie będą finansowane w ramach programu adaptacyjnego. Dodatkowo uprawnienia
do skorzystania z aktywizacji zawodowej rozciąga się na małżonków repatrianta.
Dookreślony został krąg osób uprawnionych do otrzymania pomocy finansowej czy też
skorzystania z programu adaptacyjnego poprzez wprowadzenie zapisu wyłączającego osoby
uznane za repatrianta. Dotychczas powstawały wątpliwości, czy pomocą tą powinni być
również objęci uznani za repatrianta w trybie art. 16. W chwili uzyskania statusu repatrianta
osoby te od wielu lat przebywały w Polsce, gdzie przeniosły swoje centrum życiowe. Ze
względu na doraźny charakter tej pomocy, udzielanej w początkowym okresie po przybyciu
repatrianta do Polski, udzielanie powyższej pomocy osobom już zaadaptowanym w
społeczeństwie nie znajduje uzasadnienia. Doprecyzowano również warunki, w jakich
minister właściwy do spraw wewnętrznych może wydać decyzję w zakresie udzielenia
jednorazowej pomocy finansowej - otrzymanie poświadczenia obywatelstwa polskiego od
wojewody. Dotychczasowy 60-dniowy termin ustawowy, biegnący od chwili przekroczenia
przez repatrianta granicy Rzeczypospolitej Polskiej, bardzo często nie mógł być dotrzymany,
gdyż w procesie przyznania i wypłaty pomocy uczestniczy kilka organów (kierownik urzędu
stanu cywilnego, starosta, wojewoda, minister właściwy do spraw wewnętrznych). W

związku z tym, wprowadzenie nowego zapisu, który stanowi, że starosta zobowiązany jest do
wypłaty pomocy w ciągu 30 dni od dnia otrzymania ostatecznej decyzji Ministra Spraw
Wewnętrznych, pozwoli na wywiązywanie się z terminów ustawowych.
Zasadniczym celem proponowanych zmian jest realizacja przyrzeczeń wiz repatriacyjnych,
czyli zapewnienie wszystkim zarejestrowanym w bazie RODAK osobom warunków do
osiedlenia się w Polsce. Stąd propozycja, by całość działań na rzecz realizacji postanowień
znowelizowanej ustawy o repatriacji została ujęta w formie rządowego planu wieloletniego,
co przede wszystkim zapewni odpowiedni poziom środków finansowych na jego realizację
oraz integralność w podejściu do problematyki repatriacji.

4. Podmiotowy i przedmiotowy zakres ustawy.
Przepisy ustawy o zmianie ustawy o repatriacji będą oddziaływać na następujące podmioty:
1)
cudzoziemców posiadających polskie pochodzenie,
2)
organy prowadzące postępowania na podstawie ustawy:
a)
konsulów i wojewodów – w zakresie:
-
prowadzenia postępowań o stwierdzenie polskiego pochodzenia, w tym wydawania
stosownych decyzji,
- prowadzenia postępowań o uznanie za repatrianta.
b)
ministra właściwego do spraw wewnętrznych - w zakresie:
-
prowadzenia postępowań w zakresie wydawania zgody na wydanie wizy
repatriacyjnej,
-
wydawanie decyzji w zakresie przyznania jednorazowej pomocy finansowej,
-
prowadzenia postępowań odwoławczych w sprawach stwierdzenia polskiego
pochodzenia
- prowadzenia postępowań odwoławczych w sprawach o uznanie za repatrianta,
-
prowadzenia w systemie informatycznym rejestru spraw o wydanie wizy
repatriacyjnej oraz rejestr lokali mieszkalnych i źródeł utrzymania.
-
udostępniania danych z rejestru konsulom, wojewodom, Szefowi Urzędu do Spraw
Cudzoziemców oraz Komendantowi Głównemu Straży Granicznej,
c)
Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców w zakresie prowadzenia postępowań o
wydanie zgody na osiedlenie się dla małżonka repatrianta oraz małoletnich dzieci
pozostających pod władzą rodzicielską repatrianta lub jego małżonka, które nie mają zgody
na nabycie obywatelstwa polskiego w trybie repatriacji,

d)
sądy – w zakresie rozpatrywania skarg na ostateczne decyzje ministra właściwego do
spraw wewnętrznych,
e)
Komendanta Głównego Straży Granicznej, Komendanta Głównego Policji, Szefa
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, w zakresie udzielania informacji czy wobec
cudzoziemca zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 31 ust. 3 Konstytucji.
f)
Wojewodów w zakresie:
- podpisywania porozumień z samorządami zapewniającymi warunki do osiedlenia się
repatriantom oraz porozumień w zakresie realizacji programów adaptacyjnych dla
repatriantów
- podpisywania porozumień z organizacjami pozarządowymi realizującymi programy
adaptacyjne dla repatriantów
- przekazywania środków finansowych starostom, gminom i organizacjom pozarządowym na
realizację zadań ustawowych
g)
starostów w zakresie:
-
prowadzenia postępowań w sprawie zwrotu repatriantom określonych kosztów oraz
wypłat pomocy finansowej dla repatriantów
-
realizacji aktywizacji zawodowej repatriantów
3) gminy przyjmujące na swoim terenie repatriantów w zakresie:
- podejmowania uchwał w sprawie zaproszenia repatriantów
- realizacji programów adaptacyjnych

5. Skutki wprowadzenia zmian w obowiązującej ustawie o repatriacji
Zmiana zasad wsparcia finansowego przez budżet państwa podmiotów oferujących
repatriantom warunki do osiedlenia się powinna skutkować zwiększeniem tempa akcji
repatriacyjnej. Dofinansowanie wszystkich gmin, które podejmą uchwały w zakresie
zaproszenia repatriantów, skróci okres oczekiwania na repatriacje do Polski. Statystyczna
rodzina repatrianta składa się z dwóch osób dorosłych i dwójki dzieci. W oparciu o
dotychczasowe doświadczenia szacujemy, że liczba repatriowanych w pierwszym roku
obowiązywania nowej ustawy osób nie przekroczy 200, by ulegać stopniowemu zwiększeniu
w kolejnych latach do poziomu 400 osób rocznie w trzecim roku i kolejnych latach.
Wprowadzenie ostatecznej daty dla składania wniosków o wydanie wizy repatriacyjnej, przy
jednoczesnym wzroście liczby zaproszeń pochodzących od gmin, będzie skutkowało
zamknięciem w kilkuletniej perspektywie akcji repatriacyjnej.

Jednocześnie należy założyć, że stworzenie warunków dla napływu ludności z tytułu
stwierdzania polskiego pochodzenia, zwłaszcza osiedlanie się osób młodych pozwoli
częściowo niwelować niekorzystne procesy demograficzne, obserwowane w Polsce. Należy
bowiem, zakładać, że uzyskaniem stwierdzenia polskiego pochodzenia będą zainteresowane
osoby młode, przedsiębiorcze, pragnące związać swoją przyszłość z Polską poprzez
rozwinięcie własnej działalności gospodarczej lub podjęcie pracy.

6. Skutki finansowe projektowanej ustawy oraz źródła ich pokrycia
Wydatki z tytułu realizacji postanowień ustawy o repatriacji będą w dalszym ciągu
pokrywane z rezerwy celowej budżetu państwa „Pomoc dla repatriantów”. Aby jednak
usprawnić proces repatriacji, budżet państwa będzie musiał stopniowo podnieść kwotę tej
rezerwy.
Obecny model repatriacji generuje stosunkowo niewielkie koszty dla budżetu państwa (w
2011 r. – 6 741 000 zł, w 2012 r. 6 910 064 zł; w 2013 r. 8 052 799 zł) - na czteroosobową
rodzinę, która korzysta ze wszystkich form pomocy finansowej, budżet państwa ponosi
koszty w wysokości ok. 299 840 zł. Model ten nie zapewnia jednak szybkiej repatriacji
zainteresowanym. Repatriantów przyjeżdża stosunkowo niewielu (w roku 2011 - 229 osób, w
roku 2012 – 139 osób, w roku 2013 – 190 osób), rośnie liczba osób legitymujących się
promesą wizy repatriacyjnej, a gminy niechętnie korzystają z możliwości uzyskania dotacji
na zapewnienie repatriantom warunków do osiedlenia się. Zakłada się, że wprowadzenie
przez nowelizację ustawy o repatriacji nowych rozwiązań będzie skutkowało stopniowym
wzrostem liczby zaproszeń formułowanych przez gminy, a w konsekwencji liczby samych
repatriantów. Szacuje się, że w pierwszym roku obowiązywania znowelizowanych przepisów
do Polski przesiedli się 200 osób, w drugim 300 osób, a w kolejnych latach liczba
przybywających repatriantów ustabilizuje się na poziomie 400 osób. Nowy system
dofinansowania gmin, w którym dotacje otrzymają również gminy zapraszające rodziny
wskazane z nazwiska oraz rozbudowany katalog celów, na które można spożytkować
uzyskaną dotację powinien przyczynić się do wzrostu zainteresowania gmin repatriacją i do
zwiększenia liczby zaproszeń. Szacuje się, że w pierwszym roku napłynie do 50 zaproszeń
pochodzących od gmin, z których skorzysta ok. 200 osób. W kolejnych latach liczba
zaproszeń będzie wzrastać. Projekt ustawy zachowuje dotychczasowy sposób naliczania
dotacji dla gminy zapraszającej repatriantów. Przewiduje się, że z tego tytułu z budżetu

państwa do gmin przekazane zostaną środki finansowe w następującej wysokości: w
pierwszym roku ok. 8 964 000 zł. a w kolejnych latach ok. 13 446 000 zł.

Wzrost liczby przybywających repatriantów wpłynie również na zwiększenie wydatków z
budżetu państwa na pokrycie kosztów jednorazowej pomocy finansowej przyznawanej i
wypłacanej repatriantom i członkom ich najbliższej rodziny w pierwszym okresie po
przyjeździe do Polski. Przedmiotowa pomoc finansowa wynosi ok. 8.000 zł. na osobę co
stanowić będzie dla budżetu państwa koszt w wysokości: w pierwszym roku – 1 600 000 zł.,
w drugim – 2 400 000 zł., a w kolejnych latach 3 200 000 zł.
Pozostałe formy pomocy, mające na celu realizację indywidualnych programów
adaptacyjnych repatriantów, mają charakter uznaniowy, uwzględniający aktualną sytuację
rodziny. Założono, iż program adaptacyjny powinien być realizowany w miejscu osiedlenia
przez wyspecjalizowaną komórkę jaką jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w okresie
do 12 miesięcy od przyjazdu. W jego ramach przewiduje się trzy formy pomocy:
1)
świadczenie pieniężne
2)
zwrot poniesionych kosztów
3)
aktywizacji zawodowej
W okresie pierwszych 6 miesięcy kwota pomocy stanowić będzie równowartość minimalnego
wynagrodzenia ustalanego na podstawie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę na
każdego dorosłego członka rodziny oraz 50% tej kwoty na każdego małoletniego (w 2014 r.
minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło 1750 zł.). W kolejnych 6 miesiącach kwota
pomocy wypłacana jest w wysokości 60% jej pierwotnej wartości. W związku z tym wydatki
budżetu państwa ponoszone na ten cel kształtować będą się w następujący sposób:
- w pierwszym roku: [(100 osób dorosłych x 1.750 zł. x 6 m-cy) + (100 małoletnich x 875 zł.
x 6 m-cy)] + [(100 osób dorosłych x 1050 zł. x 6 m-cy) + (100 małoletnich x 525 zł. x
6 m-cy)] = 2.520 000 zł.
- w drugim roku: [(150 osób dorosłych x 1.750 zł. x 6 m-cy) + (150 małoletnich x 875 zł. x 6
m-cy)] + [(150 osób dorosłych x 1050 zł. x 6 m-cy) + (150 małoletnich x 525 zł. x
6 m-cy)] = 3.780 000 zł.
- w trzecim roku i latach kolejnych: [(200 osób dorosłych x 1.750 zł. x 6 m-cy) + (200
małoletnich x 875 zł. x 6 m-cy)] + [(200 osób dorosłych x 1050 zł. x 6 m-cy) + (200
małoletnich x 525 zł. x 6 m-cy)] = 5 040 000 zł.
Nowelizacja ustawy zachowuje dotychczasowe prawo repatrianta do częściowego zwrotu
kosztów poniesionych na remont lokalu mieszkalnego w miejscu osiedlenia się z tym, że o