Poselski projekt ustawy o szkodach łowieckich, ubezpieczeniach obowiązkowych od szkód łowieckich, Łowieckim Funduszu Odszkodowawczym oraz o zmianie niektórych ustaw

przepisów wykonawczych na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy w zakresie w jakim nie są
sprzeczne z ustawą, nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

Art. 43. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
19

Uzasadnienie

1. Potrzeba i cel uchwalenia ustawy o szkodach łowieckich, ubezpieczeniach
obowiązkowych od szkód łowieckich, Łowieckim Funduszu Odszkodowawczym oraz
o zmianie niektórych ustaw

Łowiectwo w Polsce jest jednym z elementów ochrony środowiska przyrodniczego, który
realizowany jest poprzez ochronę zwierząt łownych i gospodarowanie ich populacjami w zgodzie
z zasadami ekologii i zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej.
Jedną z podstaw funkcjonowania polskiego modelu łowiectwa jest to, że zwierzęta łowne w
stanie wolnym stanowią własność Skarbu Państwa i są dobrem ogólnonarodowym, czyli de facto
całego społeczeństwa. Własnością dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego staje się z
chwilą ich pozyskania w obwodzie łowieckim zgodnie z przepisami prawa, a w przypadku
terenów nie wchodzących w skład obwodów łowieckich stanowi dalej własność Skarbu Państwa.
Łowieckie gospodarowanie zwierzyną prowadzone jest w dzierżawionych lub zarządzanych
obwodach łowieckich. Podstawą tej gospodarki są roczne plany łowieckie, które sporządzane są
przez dzierżawców lub zarządców, opiniowane przez organy samorządu terytorialnego i
zatwierdzane przez Administrację Lasów Państwowych.
Zasady odpowiedzialności i wynagradzania szkód czynionych przez grupę zwierząt
łownych: dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny nie wynikają z ogólnych zasad prawa cywilnego,
lecz uregulowane są innymi aktami prawnymi, stanowiąc prawo szczególne określane jako lex
specialis derogat legi generali. Ustawodawca normując przepisy prawa szczególnego w zakresie
odpowiedzialności za skutki funkcjonowania populacji zwierząt dzikich, ograniczył zakres
przedmiotowy i podmiotowy odpowiedzialności do kilku gatunków zwierząt (dziki, łosie, jelenie,
daniele, sarny) oraz wskazania ewentualnych podmiotów przejmujących odpowiedzialność za
szkody, jak również przedstawienia procedur związanych z szacowaniem uszkodzeń i wypłatą
odszkodowań z tego tytułu.
Odpowiedzialność za szkody łowieckie w uprawach rolnych i płodach rolnych na
przełomie ostatnich dziesięcioleci ulegała dość znacznym modyfikacjom. Od wypłacania
odszkodowań tylko przez Skarb Państwa, poprzez model mieszany z różnym procentowym
udziałem Skarbu Państwa, aż do całkowitego przekazania tego obowiązku przez Skarb Państwa
20

na rzecz dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich. Obecnie problematyka ta regulowana
jest zapisami ustawowymi zawartymi w rozdziale 9 ustawy – Prawo łowieckie. W świetle tych
zapisów dzierżawcy lub zarządcy obwodów łowieckich obowiązani są do wynagradzania szkód
wyrządzonych:
1. w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny,
2. przy wykonywaniu polowania.
Akty wykonawcze wydane na podstawie upoważnienia ustawowego uzupełniają zakres tej
problematyki.
Obecne uwarunkowania prawne zawarte w ustawie z 13 października 1995 roku – Prawo
łowieckie sprawiają, że z całej procedury odpowiedzialności i szacowania szkód wyłączony
został w całości czynnik państwowy, pomimo prawnej własności zwierzyny w stanie wolnym,
czyli zwierzyny wyrządzającej szkody w uprawach rolnych i płodach rolnych. Sama rola Państwa
jako prawnego właściciela zwierzyny w procedurach likwidacji szkód ogranicza się niemal
wyłącznie do kwestii szczegółowego uregulowania sposobu postępowania przy szacowaniu
szkód oraz wypłaty odszkodowań, jak również problematyki ograniczania potencjalnie rodzących
się sporów i konfliktów na tym tle oraz dodatkowo do odpowiedzialności za szkody na terenach
niewchodzących w skład obwodów łowieckich.
Tego rodzaju konstrukcja prawna odbiega zupełnie od judykatury zawartej w kodeksie
cywilnym, gdzie forma odpowiedzialności za szkody definiowana jest na dwóch płaszczyznach.
Jedną z nich jest tzw. odpowiedzialność kontraktowa ex contracto, w której mamy do czynienia z
odpowiedzialnością z tytułu nie wywiązania się lub nienależytego wywiązania się z zawartej
umowy. Wówczas na stronie, która nie wywiązała się z zawartego zobowiązania ciąży
obowiązek zadośćuczynienia (naprawienia) powstałej szkody. Drugą formą odpowiedzialności
cywilnej jest odpowiedzialność deliktowa ex delicto, w której kwestie odpowiedzialności
uzależnione są od wykazania winy lub ewentualnie wykazania znacznego zaniedbania, a tym
samym spowodowania lub dopuszczenia do powstania szkody. Przy tego rodzaju reżimie
odpowiedzialności, musi istnieć związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem i sprawcą szkody a
samym faktem jej zaistnienia, jak również należy przede wszystkim wskazać sprawcę szkody.
W przypadku odpowiedzialności za szkody w uprawach i płodach rolnych żadna z
opisanych form odpowiedzialności nie znajduje zastosowania. Ta forma odpowiedzialności
definiowana jest jako odpowiedzialność obiektywna, co oznacza, iż jej przejęcie nie jest
21

uzależnione zarówno od wzajemnych umów, jak również nie wynika z ewentualnej winy lub
zaniedbania dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego na terenie, którego zwierzęta
wyrządziły szkodę. Tak skonstruowana konstrukcja prawna, sprawia, iż opisana forma
odpowiedzialności jest swoistą modyfikacją koncepcji odpowiedzialności definiowanej w ujęciu
cywilistycznym, zawężoną zarówno przedmiotowo, jak i podmiotowo w ten sposób, aby jej
zakres dostosować do specyfiki szkód wyrządzanych przez zwierzynę w uprawach i płodach
rolnych. Zawężenie podmiotowe prowadzi do sytuacji, w której całość odpowiedzialności za
szkody w uprawach rolniczych scedowana jest na podmioty prowadzące gospodarkę łowiecką w
administracyjnie wydzielonych terenach tj. w obwodach łowieckich, które są przez te podmioty
dzierżawione lub zarządzane. Samej dzierżawy obwodów łowieckich lub oddania ich w zarząd
nie należy jednak utożsamiać z dzierżawą gruntów, które położone są w obrębie obwodu. Jest to
dzierżawa prawa do prowadzenia gospodarki łowieckiej, w tym prawa do polowania na tych
terenach na zwierzęta, które z mocy prawa są własnością Skarbu Państwa, a nie właściciela
gruntu. Tego rodzaju uwarunkowania prawne sprawiają, że nie ma większego znaczenia, jaki
podmiot jest prawnym właścicielem terenu, na którym prowadzone są zabiegi gospodarki
łowieckiej, a także, a może przede wszystkim nie jest potrzebna formalna zgoda prawnego
właściciela terenu na prowadzenie tego rodzaju zabiegów. Jednocześnie w żaden sposób nie
narusza to ewentualnych postanowień wynikających z ograniczenia prawa własności zawartego
w art. 64 ust. 3 Konstytucji RP. Przedmiotowe zawężenie odpowiedzialności za szkody w
uprawach i płodach rolnych związane jest z ustawowym zapisem art. 46 ustawy – Prawo
łowieckie, z którego wynika, że dzierżawcy lub zarządcy obwodów łowieckich ponoszą
odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez pięć enumeratywnie wymienionych gatunków
zwierzyny tj. dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny. W przypadku szkód wyrządzonych przez inne
gatunki zwierząt łownych żaden akt prawny nie wskazuje ewentualnych podmiotów
odpowiedzialnych za ich wynagradzanie. Jednocześnie prawodawstwo łowieckie, w
uzasadnionych przypadkach dopuszcza możliwość zdefiniowania prawnego statusu gatunku jako
zwierzęcia łownego, objętego całorocznym okresem ochronnym. Znamienitym tego przykładem
jest kilkunastoletnie moratorium, którym objęty został łoś. W tego rodzaju sytuacjach ustawa –
Prawo łowieckie wprost definiuje, iż za szkody wyrządzone przez gatunki łowne objęte
całorocznym okresem ochronnym, odpowiedzialność ponosi prawny właściciel zwierzyny w
stanie wolnym, czyli Skarb Państwa.
22

Po okresie prawie 20 lat regulowania bardzo ważnego zagadnienia szkód łowieckich
dokonywanych przez zwierzęta łowne: dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny w rozdziale 9 ustawy
Prawo łowieckie i wynikających z niej doświadczeń należało stworzyć odrębną ustawę, która tą
problematykę rozwiązała by całościowo i dostosowała do zmieniającej się dynamicznie sytuacji.
W ostatnich latach obserwowany jest dość dynamiczny wzrost wypłacanych kwot odszkodowań
z tytułu szkód dokonywanych przez zwierzęta łowne: dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny w
uprawach rolnych i płodach rolnych przez dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich, jak
również przez Skarb Państwa. Przez okres ostatnich 10 lat kwota wypłaconych odszkodowań
przez dzierżawców obwodów łowieckich z tytułu szkód łowieckich zwiększyła się ponad
dwukrotnie.

Dane dotyczące powierzchni zredukowanej upraw rolnych uszkodzonych przez zwierzynę
oraz wypłaconych odszkodowań.
Powierzchnia
Kwota wypłaconych
Kwota wypłaconych
zredukowana upraw w
odszkodowań w
Łowiecki
odszkodowań we
obwodach
obwodach
rok gospodarcz
wszystkich obwodach
dzierżawionych i
dzierżawionych i
y
łowieckich - dane GUS
zarządzanych przez
zarządzanych przez
(w tys. zł)
PZŁ w ha
PZŁ (w tys. zł)
2009/2010
27433,00
40345,00
49513,90
2010/2011
29440,00
46850,00
57376,20
2011/2012
27406,00
46722,00
56998,03
2012/2013
26200,00
57212,00
68510,40
2013/2014
30475,00
63660,00
75278,00
Średnia:
28190,80
50957,8
61535,31

Koszty związane z likwidacją szkód to nie tylko koszty wypłaconych odszkodowań. W skład
tych kosztów wchodzą również dojazdy (niejednokrotnie odległe) szacujących na uszkodzone
uprawy, jak również społeczny czas poświęcony na te czynności. Średni czas szacowania jednej
szkody łowieckiej w skali kraju kształtuje się na poziomie 2.45 godz., zaś średnia odległość
23