Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania

2. Rzeczywisty stan w dziedzinie stanowiącej przedmiot regulacji.
Zgodnie z art. 32 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nikt nie może być
dyskryminowany w życiu politycznym społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek
przyczyny. Potwierdzenie zakazu dyskryminacji w stosunkach pracy odzwierciedlają
przepisy Kodeksu pracy, natomiast w przypadku tzw. zatrudnienia niepracowniczego
powyższy aspekt regulowany jest przez ustawę o wdrożeniu niektórych przepisów Unii
Europejskiej w zakresie równego traktowania.
Problem dyskryminacji, w tym problem molestowania seksualnego w pracy jest znacznie
szerszy niż wskazują na to statystyki. Choć jest on obecny w powszechnej wiedzy,
to jednak oficjalnych skarg ofiar molestowania jest mało. Wynika to z faktu, że ofiary
naruszeń zasady równego traktowania, a w tym ofiary molestowania seksualnego nie są
odpowiednio chronione. W sytuacjach konfliktu to pracodawca w zdecydowanie większej
liczbie przypadków stoi na pozycji uprzywilejowanej. Dlatego też rzadko decydują się
na zgłoszenie problemu.
Ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego
traktowania znajduje zastosowanie w przypadku zatrudnienia niepracowniczego. Zatem
stosuje się ją między innymi w zakresie warunków podejmowania i wykonywania
działalności gospodarczej lub zawodowej, w tym w szczególności w ramach stosunku
pracy albo pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Ustawa ta określa przypadki naruszeń zasady równego traktowania w art. 8 poprzez
sformułowanie zamkniętego katalogu przesłanek dyskryminacyjnych. Przyjęła
ona uregulowania zawarte w dyrektywach Unii Europejskiej, które również w swej
regulacji zawierały katalog przesłanek o charakterze zamkniętym.
Ustawa również określa, że w przypadku naruszeń zasady równego traktowania , osobom,
których to naruszenie dotyczy, przysługuje roszczenie o odszkodowanie. Co jednak
istotne, ciężar dowodu, że zdarzenie dyskryminacji czy też molestowania nie miało
miejsca spoczywa na stronie, której zarzuca się naruszenie zasady równego traktowania.
Osoba poszkodowana musi jedynie uprawdopodobnić fakt naruszenia zasady równego
traktowania. W sprawach właściwy jest sąd cywilny i stosuje się przepisy kodeksu
cywilnego oraz kodeksu postępowania cywilnego.


5
Przepisy ustawy nie regulują wysokości odszkodowania. Ochrona osób zatrudnionych
na umowy cywilnoprawne i samozatrudniających się nie jest zatem tożsama jak ochrona
pracowników na gruncie kodeksu pracy.

Odnosząc się do regulacji zawartej w art. 199 k.k. na ogół przyjmuje się, że przepis ten,
dotyczy zachowań, które określane są jako: molestowanie seksualne. Nadużycie stosunku
zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, o których mowa w przepisie
art. 199 §1 kodeksu karnego, dotyczy najczęściej miejsca pracy. Stosunek zależności
sprawcy wobec pokrzywdzonego może mieć charakter trwały lub chwilowy, prawny
lub faktyczny. Wskazuje on na element władztwa ze strony sprawcy i podporządkowania
ze strony ofiary. W przypadkach dotyczących krytycznego położenia, sprawcą może
być każdy. Przedmiotem ochrony, w przypadku omawianego zakazu karnego,
jest wolność seksualna. odpowiedzialność na podstawie przepisu art. 199 kodeksu
karnego nie jest jednak możliwa, jeżeli na przykład: pracownik jest ofiarą słownych uwag
czy niemoralnych propozycji. Odpowiedzialność może nastąpić jedynie wówczas,
gdy osoba nadużywająca stosunku zależności doprowadzi do obcowania płciowego
lub innej czynności seksualnej.
3. Różnica między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym.
Projektem ustawy dokonuje się zmiany art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r.
o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania,
która wprowadza otwarty katalog przesłanek dyskryminacji. Posłużenie się zwrotem
„w szczególności” daje możliwość wskazania osobom, których to naruszenie dotyczy
również innych uzasadnionych zachowań – przesłanek nierównego traktowania.
Dotychczasowa regulacja implementująca rozwiązania zawarte w dyrektywach UE
(które nie zawierają otwartego katalogu przesłanek) przewidywała katalog przesłanek
o charakterze zamkniętym. Jednakże projektodawcy proponują, aby regulacje w tym
zakresie były analogiczne do rozwiązań zawartych w kodeksie pracy.
Należy również zauważyć, że obecnie obowiązujące regulacje prawne odnoszące się
do zasady równego traktowania w przeciwieństwie do przepisów Kodeksu pracy nie
regulują wysokości odszkodowania lub zadośćuczynienia. Proponowana jest więc
regulacja tożsama z regulacją zawartą w w art. 183d Kodeksu pracy, zgodnie z którą
osoba, wobec której naruszono zasadę równego traktowania ma prawo do odszkodowania

6
lub zadośćuczynienia w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę,
ustalane na podstawie odrębnych przepisów.

Proponuje się, aby w przypadku naruszenia zasady równego traktowania
poszkodowanemu przysługiwało nie tylko odszkodowanie, lecz również zadośćuczynienie
pieniężne lub zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny,
lub też żądanie, ażeby osoba która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności
potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności żeby złożyła oświadczenie
w odpowiedniej treści i formie. Dotychczas osobom, w stosunku do których nastąpiło
naruszenie zasady równego traktowania mogły dochodzić roszczeń (dodanych niniejszym
projektem) jedynie na drodze postępowania cywilnego, gdzie obowiązywała zasada
ciężaru dowodu z przepisu art. 6 kodeksu cywilnego. Rozszerzenie katalogu roszczeń
stworzy możliwość dochodzenia dodatkowych roszczeń na gruncie tzw. ustawy
równościowej, w której obowiązuje zasada odwrócenia ciężaru dowodu, przejęta z art. 10
dyrektywy Rady 2000/78/WE oraz w art. 8 dyrektywy Rady 2000/43/WE. Uzasadnia
to fakt, że osoby wobec których naruszono zasadę równego traktowania zasługują
na szczególną ochronę, ponieważ udowodnienie omawianych naruszeń jest wysoce
utrudnione lub niemożliwe.

Do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie
projektowanej ustawy zastosowanie miałaby mieć projektowana ustawa.

Proponowane zmiany w materii prawa karnego, mają w swym założeniu wprowadzić
karalność szerszego spektrum zachowań na tle seksualnym lub odnoszącym się do płci.
Projektodawcy proponują rozszerzenie przepisu art. 199 kodeksu karnego poprzez
dodanie §5, stanowiącego o tym, że nadużywając stosunek zależności lub wykorzystując
krytyczne położenie swoim zachowaniem o charakterze seksualnym lub zachowaniem
odnoszącym się do płci drugiej osoby, a które to zachowanie ma na celu doprowadzenie
lub doprowadza do naruszenia godności innej osoby, w szczególności poprzez stworzenie
zastraszającej, wrogiej, poniżającej atmosfery – osoba ta popełnia czyn zabroniony pod
groźbą kary pozbawienia wolności do lat 3. Poprzez powyższą zmianę nastąpi
wprowadzenie do kodeksu karnego odpowiedzialności za zachowania o charakterze
seksualnym lub zachowań odnoszących się bezpośrednio do płci, podejmowanych przez
sprawcę molestowania seksualnego, co w konsekwencji wpłynie na zapewnienie

7
pełniejszej ochrony osób pokrzywdzonych takimi zrachowaniami w obszarze prawa
karnego.
4. Przewidywane skutki prawne, gospodarcze i społeczne.
Wprowadzenie projektowanych zmian prawnych będzie pozytywnie oddziaływać
na sytuację osób, których dotyczy naruszenie zasady równego traktowania oraz osób
pokrzywdzonych na skutek molestowania seksualnego. Zmiana obowiązującego prawa
powinna być zatem traktowana jako regulacja przyczyniająca się do poprawienia ochrony
w sferze równego traktowania, jak i ochrony przed molestowaniem seksualnym. Nowa
regulacja będzie ingerowała również w stany faktyczne, które już nastąpiły, bowiem
do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia projektowanej ustawy
będą miały zastosowanie nowe uregulowania prawne, co należy traktować jako właściwe
działanie prawa odnośnie do zdarzeń mających miejsce w przeszłości.
Stosowanie regulacji zawartych w projektowanej ustawie wywoła również pozytywne
skutki w sferze społecznej, bowiem pozwoli na pełniejsze wykorzystywanie instrumentów
prawnych służących ochronie praw pracowników. Przyczyni się również do poprawy
ochrony osób przed molestowaniem seksualnym.
Skutki zachowań naruszających zasadę równego traktowania, jak też zachowań
na tle seksualnym przekładają się bezpośrednio na efektywność funkcjonowania
przedsiębiorstw, a w dalszej perspektywie rodzą również następstwa o charakterze
materialnym tj. koszty leczenia ofiar czy wypłaty świadczeń z pomocy społecznej, które
dotyczą całego społeczeństwa. Należy zatem zauważyć, że projektowane zmiany
pozytywnie wpłyną na poczucie bezpieczeństwa pracy i warunki pracy, a w konsekwencji
na zwiększenie potencjału zawodowego i intelektualnego pracowników. Niewątpliwie,
rezultatem będzie możliwość pełniejszego wykorzystywania potencjału pracowników,
co wpłynie na podniesienie konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość.
5. Przewidywane skutki finansowe projektu.
W ocenie projektodawców niniejszy projekt nie przyniesie negatywnych skutków
finansowych dla budżetu państwa.



8
6. Założenia podstawowych aktów wykonawczych.
Projekt przedmiotowej ustawy nie przewiduje konieczności wydania aktów
wykonawczych.
7. Zgodność projektu z prawem Unii Europejskiej.
Przedmiot projektowanej regulacji nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej
i nie podlega procedurze notyfikacji w rozumieniu przepisów dotyczących notyfikacji
norm i aktów prawnych.
8. Informacje o przeprowadzonych konsultacjach.
Wnioskodawcy nie przeprowadzili konsultacji. Wymóg przeprowadzenia konsultacji
przed zgłoszeniem projektu nie dotyczy bowiem projektów poselskich,
co wynika a contrario z ostatniego zdania przepisu art. 34 ust. 2 regulaminu Sejmu.

9