Poselski projekt ustawy o szczególnych zasadach restrukturyzacji walutowych kredytów mieszkaniowych w związku ze zmianą kursu walut obcych do waluty polskiej oraz o zmianie niektórych ustaw

UZASADNIENIE





I.
Potrzeba i cel przygotowania projektu ustawy

Kredyty walutowe znajdujące się w portfelach polskich banków zostały zaciągnięte głównie
w latach 2005 – 2008. W roku 2008 wartość udzielonych kredytów walutowych była ponad
dwukrotnie większa niż kredytów złotowych. Rozwojowi rynku kredytów walutowych
sprzyjały: popyt ze strony klientów oraz działania biznesowe banków - kredyty te posiadały
znacząco niższe stopy procentowe niż kredyty mieszkaniowe w złotych, a banki działające na
rynku polskim oraz posiadające właścicieli zagranicznych mogły pozyskać znaczące
finansowanie swej działalności na korzystnych warunkach od instytucji zagranicznych,
głównie od podmiotów właścicielskich lub podmiotów z grupy podmiotu właścicielskiego.
Sprawa kredytów walutowych, głównie kredytów zaciągniętych we frankach szwajcarskich
(CHF), a w szczególności kwestia możliwości ich spłaty, powraca w ostatnim czasie
cyklicznie. W przypadku kredytów we frankach szwajcarskich, pierwsze niepokojące sygnały
związane
z zadłużeniem w walutach pojawiły się wraz z kryzysem gospodarczym w roku 2008
i wzrostem kursu franka. Wpłynął na to wzrosty kursu CHF/PLN w 2009 r., a następnie w
2011 r. Połączenie efektu osłabienia złotego wobec franka szwajcarskiego, liberalnej polityki
kredytowej banków oraz obniżenia wartości rynkowej nieruchomości nabywanych w szczycie
koniunktury z lat 2008-2009 spowodowały, że przeliczone na złote zadłużenie, w przypadku
znaczącej liczby klientów przewyższa nie tylko cenę nieruchomości z dnia jej nabycia, ale
również rynkową wartości nieruchomości w dniu dzisiejszym.
Ponadto wynikiem podjętej w dniu 15 stycznia 2015 r. przez bank centralny Szwajcarii,
decyzji o zaprzestaniu obrony minimalnego kursu wymiany CHF/EUR na poziomie 1,20 było
gwałtowne umocnienie kursu franka szwajcarskiego względem walut głównych oraz silnym
osłabieniem złotego polskiego względem CHF. Sytuacja ta unaoczniła skalę ryzyka
walutowego dla kredytów mieszkaniowych, możliwość nieprzewidywalnego wzrostu
dalszego zadłużenia kredytobiorców w wymiarze złotowym oraz wzrost kosztu obsługi
kredytu ponad możliwości finansowe kredytobiorcy. Propozycja niniejszej ustawy ma na celu
umożliwienie kredytobiorcom przejścia z kredytu walutowego na kredyt złotowy oraz
dokonania symetrycznego podziału kosztów tej operacji pomiędzy kredytobiorcę i bank.
II. Stan prawny w dziedzinie, jaka ma być unormowana
Obecnie brak jest odrębnych uregulowań prawnych odnoszących się do omawianego
obszaru. Projekt zatem tworzy nowy stan prawny.
III. Projektowane przepisy
W art. 1 projektu określony został cel ustawy, którym jest restrukturyzacja walutowych
kredytów mieszkaniowych.
W art. 2 zawarto definicje podstawowych pojęć, którymi posługuje się ustawa.
Art. 3 wprowadza możliwość złożenia przez kredytobiorcę wniosku o restrukturyzację
walutowego kredytu mieszkaniowego na warunkach określonych w ustawie. Ustalone
zostały warunki, kwalifikujące do skorzystania z możliwości rozwiązań proponowanych
ustawą. Pierwszym z nich jest zaciągnięcie kredytu w celach związanych z nieruchomością,
która jest przez niego wykorzystywana do zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych.
Kredytobiorca nie może ponadto posiadać innego lokalu mieszkalnego ani domu
jednorodzinnego. Kolejnym kryterium jest powierzchnia nieruchomości, która nie może
przekraczać 75 m kw w przypadku lokalu mieszkalnego i 100 m kw w przypadku domu
jednorodzinnego. Warunek ten został wyłączony w ust. 3 w stosunku do tych
kredytobiorców, którzy na dzień złożenia wniosku o restrukturyzację wychowują troje lub
więcej dzieci. Ostatni z warunków ustala wartość wskaźnika LTV, po przekroczeniu której
kredytobiorca może złożyć wniosek o restrukturyzację walutowego kredytu mieszkaniowego
oraz ustala termin, po upływie którego kredytobiorca może skorzystać z propozycji
wskazanych
w ustawie. W art. 4 oraz art. 5 wskazano wartości oraz zasady określania zadłużenia, które
będzie podlegać przewalutowaniu na warunkach ustalonych w ustawie. Przede wszystkim
ustalone zostanie aktualne zadłużenie w walucie, jakie posiada kredytobiorca, przeliczone na
złote polskie po kursie kupna NBP dla danej waluty z dnia dokonania przewalutowania.
Kolejną wartością jest kwota zadłużenia, jakie posiadałby w dniu dzisiejszym kredytobiorca,
gdyby zaciągnął kredyt w dniu podpisania umowy o walutowy kredyt mieszkaniowy,
w złotych polskich. Następnie banki zobowiązane zostaną do wskazania łącznej wartości rat
kapitałowo- odsetkowych jakie dotychczas zapłacił kredytobiorca. Ostatnią wartością jest
suma rat kapitałowo - odsetkowych, jakie zobowiązany byłby spłacić kredytobiorca,
w przypadku zaciągnięcia kredytu w złotych polskich, w dniu zawarcia umowy walutowego
kredytu mieszkaniowego. Do wyliczenia powyższego stosuje się założenie,
że oprocentowanie ustalane jest w oparciu o stopę bazową WIBOR obowiązujący w dniu
poprzedzającym dzień zawarcia umowy oraz płatności kolejnych rat, z zachowaniem okresu
czasowego stopy bazowej właściwej dla stopy przyjętej w umowie o walutowy kredyt
mieszkaniowy (przykładowo jeżeli w umowie o walutowy kredyt mieszkaniowy jako stopę
bazową przyjęto LIBOR 3M, przy przeliczeniu stosuje się stopę WIBOR 3M). Drugi
element oprocentowania stanowi marża, którą przyjmuje się w tej samej wysokości, jaka
została ustalona w umowie o walutowy kredyt mieszkaniowy..
Zapisy art. 5 regulują składniki zobowiązania kredytobiorcy powstałe w wyniku
przeprowadzenia restrukturyzacji walutowego kredytu mieszkaniowego. Pierwszym
składnikiem będzie kwota stanowiąca równowartość kwoty kapitału kredytu, który na dzień
restrukturyzacji pozostałby do spłaty, gdyby kredytobiorca gdyby zawarł z bankiem umowę
o kredyt w złotych polskich. Tak wyliczona kwota oprocentowana będzie w oparciu o
stawkę bazową WIBOR3M i powiększona o marżę w wysokości określonej dotychczas w
walutowym kredycie mieszkaniowym. Ponadto ustalona zostanie różnica w kwocie kapitału
jaki na dzień obecny posiada kredytobiorca, przyjmując założenie, że kwota kapitału
zostałaby przeliczona na walutę polską po kursie kupna NBP z dnia poprzedzającego dzień
złożenia
wniosku
o restrukturyzację, a kwotą zadłużenia, jakie posiadałby kredytobiorca gdyby zawarł
z bankiem umowę o kredyt w złotych polskich. Połowa kwoty, o której mowa w zdaniu
poprzednim zostanie umorzona, natomiast pozostała część stanowi zadłużenie
kredytobiorcy, na które bank udziela preferencyjnego kredytu na okres pozostały do spłaty
kredytu mieszkaniowego. Oprocentowanie nieumorzonej części, nie może być wyższe niż
aktualna stopa referencyjna NBP
Ostatnią pozycją zadłużenia kredytobiorcy stanowią odsetki powstałe w wyniku ustalenia
kwoty faktycznie zapłaconych rat kapitałowo- odsetkowych a kwoty rat jakie zapłaciłby
kredytobiorca, w przypadku gdyby zawarł z bankiem umowę o kredyt w złotych polskich.
Na spłatę tego zadłużenia bank również udziela preferencyjnego kredytu na warunkach
określonych powyżej.
W art. 6 wprowadzono możliwość żądania przez kredytobiorcę informacji na temat
dokonanych przez bank wyliczeń kwot, o których mowa w art. 4.
W art. 7 projektu ustawy przewidziano stosowne zwolnienie podatkowe dla kredytobiorcy
dotyczące kwot wierzytelności podlegających umorzeniu a w art. 8 postanowienia
przewidujące uznanie umorzonej przez bank kwoty zadłużenia z tytułu kredytu
niezabezpieczonego hipotecznie za koszt uzyskania przychodów banku.
W art. 9 wskazano, że przepisy ustawy mają zastosowanie do umów zawartych przed dniem
jej wejścia w życie.

IV.
Ocena skutków regulacji

1. Wpływ na sytuację finansową banków
Analiza skutków finansowych przedmiotowej ustawy dla banków, według szacunków
UKNF i banków wskazuję, że proponowane rozwiązanie wiąże się z obciążeniem wyników
banków, jednak przy ich rozłożeniu w czasie oraz odpowiedniej zyskowności sektora
bankowego w przyszłych okresach, powinny zostać przez sektor zaabsorbowane. W
pojedynczych przypadkach, w zależności od struktury portfela kredytowego banków oraz
terminu skorzystania przez kredytobiorców z uprawnień przyznanych ustawą
proponowanego rozwiązania może oznaczać dla niektórych banków, przejściowo, ujemny
wynik finansowy.
Proponowane rozwiązanie może również oddziaływać na dochody budżetowe poprzez
potencjalne zmniejszenie wpływów z tytułu podatku CIT od banków, co jednak w opinii
projektodawców, będzie skompensowane poprzez zminimalizowanie ryzyka wystąpienia
negatywnych zjawisk systemowych w przypadku materializacji ryzyka związanego z
utrzymywanymi przez banki portfelami walutowych kredytów mieszkaniowych.
Zakładając, że w ramach określonych w ustawie warunków do restrukturyzacji kwalifikują
się wszystkie umowy kredytowe, oszacowanie wielkości portfela objętego proponowanym
rozwiązaniem przedstawiałaby się następująco.
Struktura kredytów kwalifikujących się do przewalutowania w kolejnych latach (wartości
skumulowane).
Lata
Liczba
Wartość
Udział
w Udział
w
kredytów
kredytów
liczbie
wartości
(sztuki)
(tys. zł)
ogółem
ogólem
1 rok
20 771
11 085 840
4,3%
8,4%
2 rok
44 854
21 801 857
9,3%
16,6%
3 rok
59 154
27 666 964
12,2%
21%

Portfel kredytów, który przy założeniach ustawy miałby zostać przewalutowany stanowi:
-
12,2% łącznej ilości kredytów w CHF, tj. 59,2 tys. kredytów;
-
21,0% łącznej wartości portfela kredytów w CHF, tj. 27,7 mld zł.
Uwzględnienie portfela pozostałych walut nie wpływa istotnie na wynik oszacowania (0,9
mld zł kredytów mieszkaniowych w EUR, które mogły by spełniać kryteria do
przewalutowania).
Według analiz własnych banków koszty przewalutowania 20% portfela kredytów w CHF
wynoszą ok. 8,9 mld zł. Czynnikiem zmniejszającym stratę banków są, wynikające z
metodologii przewalutowania, dopłaty wnoszone przez klientów (1,3 mld zł). W związku z
zastosowaniem rozwiązania uzależniającego moment złożenia wniosku o restrukturyzację od
poziomu LtV, koszt ten powinien zostać rozłożony w czasie, co umożliwia bankom
zaabsorbowanie strat z tego tytułu.
2. Wpływ na budżet państwa i finanse publiczne
Wejście w życie ustawy nie będzie miało wpływu na budżet państwa i finanse publiczne.
3. Wpływ na rynek pracy
Wejście w życie ustawy nie będzie miało wpływu na rynek pracy.
4. Zgodność z prawem Unii Europejskiej
Projekt ustawy nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.