Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw

Rozdział 17
Wznowienie postępowania
Obecny przepis art. 240 § 1 pkt 7 ustawy – Ordynacja podatkowa powinien
wskazywać jako przesłankę wznowienia postępowania także wygaśnięcie decyzji,
stwierdzenie nieważności decyzji lub orzeczenia sądu, na podstawie której została
wydana decyzja ostateczna, jeśli wygaśnięcie decyzji, stwierdzenie nieważności decyzji
lub orzeczenia sądu ma wpływ na treść wydanej decyzji. Stwierdzenie nieważności ani
stwierdzenie wygaśnięcia nie może być bowiem kwalifikowane jako zmiana lub
uchylenie decyzji (zmiana lub uchylenie orzeczenia sądu). Proponowana zmiana
uzupełni istniejącą lukę.
Zgodnie z art. 245 § 1 pkt 3 lit. b Ordynacji podatkowej organ podatkowy, po
przeprowadzeniu postępowania określonego w art. 243 § 2, wydaje decyzję, w której
odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej w całości lub w części, jeżeli stwierdzi
istnienie przesłanek określonych w="about:blank#mip20462819#mip20462819" lecz wydanie nowej decyzji orzekającej
co do istoty sprawy nie mogłoby nastąpić z uwagi na upływ terminów przewidzianych
="about:blank#mip20461775#mip20461775"l="about:blank#mip20461790#mip20461790"nalogiczną treść ma przepis art. 247 § 2 Ordynacji podatkowej,
który ma zastosowanie w trybie stwierdzenia nieważności.
Terminy przedawnienia dotyczące osób trzecich powinny być również uwzględnione w
przedstawionych regulacjach, ponieważ mogą stanowić przeszkodę do wydania decyzji
orzekającej co do istoty. Stąd zasadne jest doprecyzowanie powyższych przepisów.
Rozdział 20
Wygaśnięcie decyzji
W celu usunięcia istniejących wątpliwości proponuje się zmianę w zakresie
kompetencji organu podatkowego do stwierdzenia wygaśnięcia decyzji. Zmiana ta
polega na przyznaniu kompetencji do stwierdzenia wygaśnięcia decyzji organowi, który
wydał decyzję w ostatniej instancji. Organem tym byłby organ pierwszej instancji, jeśli
jego decyzja stała się decyzją ostateczną, lub organ odwoławczy. W przypadku gdy
zachodziłaby potrzeba stwierdzenia wygaśnięcia decyzji organu odwoławczego i
poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji, organem kompetentnym do
stwierdzenia wygaśnięcia obu decyzji powinien być wyłącznie organ odwoławczy.
W tej sytuacji zasadne jest wprowadzenie możliwości stwierdzenia wygaśnięcia decyzji
organu odwoławczego i poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji w jednej
98
decyzji organu odwoławczego (art. 258 § 1 i 1a Ordynacji podatkowej). Przyjęcie
takiego trybu jest najbardziej ekonomiczne. Proponowane rozwiązanie jest czytelne,
kompletne i spójne systemowo.
Obecnie, jeśli podatnik zaprzestaje płacenia rat, egzekucja całego zobowiązania jest
możliwa dopiero po upływie terminu płatności ostatniej raty, a na bieżąco w zakresie
poszczególnych niezapłaconych rat. Dodatkowo, w przypadku pomocy de minimis,
oznacza to konieczność pracochłonnego korygowania przez organ podatkowy
sprawozdawczości o pomocy oraz zaświadczeń o udzielonej pomocy. Proponuje się
zatem w art. 259 § 1a Ordynacji podatkowej, aby w razie niedotrzymania terminu
płatności trzech kolejnych rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość
podatkowa, następowało z mocy prawa wygaśnięcie całej pozostałej decyzji o
rozłożeniu na raty w zakresie wszystkich niezapłaconych rat. Dodać należy, że jeżeli
sytuacja podatnika pogorszyła się w czasie wykonywania układu ratalnego, może on
wystąpić o jego zmianę na podstawie art. 253 Ordynacji podatkowej, np. poprzez
ustalenie bardziej dogodnych terminów płatności rat lub ich wysokości. Notoryczna
nierzetelność w wykonywaniu układu ratalnego wymaga wygaszenia decyzji, co
oznacza wymagalność zobowiązania.
Przepis art. 259 § 2 ustawy – Ordynacja podatkowa nie wymienia odsetek od
nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek. Tym samym nie uwzględnia, że w
art. 67a § 1 pkt 2 ww. ustawy wymienione są odrębnie odsetki od tych zaliczek. Stąd
mogą powstać wątpliwości, czy zasada wygaśnięcia z mocy prawa decyzji dotyczy
także decyzji o odroczeniu lub rozłożeniu na raty odsetek od zaliczek. Z tych przyczyn
zasadne jest odpowiednie doprecyzowanie umożliwiające wygaszanie decyzji o
odroczeniu lub rozłożeniu na raty odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na
podatek.
Stwierdzenie nadpłaty w zakresie żądania podatnika, ograniczonego do konkretnych
okoliczności faktycznych i dowodów potwierdzających ich zaistnienie, nie oznacza
akceptacji prawidłowości całego samoobliczenia podatku. Decyzje o stwierdzeniu
nadpłaty są decyzjami „cząstkowymi” i mogą funkcjonować w obrocie prawnym
równolegle bez ich formalnego wzruszania. Decyzja określająca wysokość
zobowiązania podatkowego wydana w toku postępowania wszczętego z urzędu,
ponieważ jest decyzją kompleksową i obejmuje wszystkie elementy stanu faktycznego,
również te, które były objęte wcześniejszymi decyzjami cząstkowymi, powinna zastąpić
99
decyzje cząstkowe. Właściwe po wydaniu z urzędu decyzji określającej będzie
wygaśnięcie z mocy prawa decyzji stwierdzających nadpłaty (art. 259a Ordynacji
podatkowej).
Rozdział 22
Kary porządkowe
Zdarza się, że strona, pragnąc uniknąć niekorzystnego rozstrzygnięcia, odmawia
przedstawienia niezbędnych dokumentów, których obowiązek posiadania wynika z
przepisów prawa. Przepisy Ordynacji podatkowej nie przewidują jednak żadnej sankcji
za bezzasadną odmowę lub nieprzedstawienie w wyznaczonym terminie przez stronę
dowodu będącego w jej posiadaniu. W praktyce ignorowanie wezwania poprzez
pasywne zachowanie wzywanego jest znacznie częstsze niż aktywna odmowa realizacji
wezwania. Obecny brak podstaw do sankcji za bezzasadną odmowę okazania lub
nieprzedstawienie w terminie określonego dowodu, którego obowiązek posiadania
wynika z przepisów prawa, utrudnia efektywne postępowanie dowodowe i zakończenie
postępowania. Wobec powyższego proponuje się wprowadzenie w art. 262 § 1 pkt 2a
Ordynacji podatkowej możliwości ukarania karą porządkową wzywanej strony lub jej
pełnomocnika za bezzasadną odmowę okazania lub bezzasadne nieprzedstawienie w
wyznaczonym terminie dowodów, których obowiązek posiadania wynika z przepisów
prawa, w tym ksiąg rachunkowych, dowodów księgowych będących podstawą zapisów
w tych księgach. Podmiot „faktycznie” nieposiadający dokumentów wymaganych
prawnie nie może być traktowany lepiej niż podmiot „faktycznie” posiadający te
dokumenty, ale uchylający się od ich przedstawienia. Kara porządkowa powinna
obejmować także osoby, którym podatnik zlecił prowadzenie lub przechowywanie
ksiąg rachunkowych lub dokumentów będących podstawą zapisów w tych księgach
(biura rachunkowe), jeśli osoby te bezzasadnie odmówią okazania lub nie przedstawią
w wyznaczonym terminie ksiąg rachunkowych lub dokumentów będących podstawą
zapisów w tych księgach (art. 262 § 3 pkt 2 Ordynacji podatkowej). Dodać należy, że
nieprowadzenie ksiąg wbrew obowiązkowi jest zagrożone karą grzywny do 240 stawek
dziennych (art. 60 § 1 k.k.s.), natomiast niewystawianie faktury lub rachunku za
wykonanie świadczenia, wbrew obowiązkowi, jest zagrożone karą grzywny do
180 stawek dziennych (art. 62 § 1 k.k.s). Powyższe zaniechania, ze względu na
zagrożenie karą grzywny na podstawie przepisów Kodeksu karnego skarbowego, nie
100
będą mogły stanowić przedmiotu ukarania karą porządkową. Kara porządkowa na
podstawie Ordynacji podatkowej będzie mogła być nałożona za nieokazanie
prowadzonej księgi lub wystawionej faktury lub rachunku. Natomiast Kodeks karny
skarbowy penalizuje nieprowadzenie ksiąg i niewystawianie faktury lub rachunku. Dla
wszystkich wymienionych przypadków kryterium nałożenia kary porządkowej będzie
bezzasadność zachowania osoby wzywanej do dokonania czynności: odmowy okazania
lub nieprzedstawienia w wyznaczonym terminie dowodów, których obowiązek
posiadania wynika z przepisów prawa. W przypadku nieprzedstawienia w
wyznaczonym terminie dowodów na bezzasadność takiego zachowania będzie
wskazywało przykładowo zignorowanie wezwania i brak jakiegokolwiek kontaktu z
organem albo podawanie pozornych przeszkód w terminowym wykonaniu tej
czynności. Dodać należy, że na podstawie art. 262 § 6 Ordynacji podatkowej organ
może nawet nałożoną już karę uchylić, jeżeli niewykonanie obowiązku uzna za
usprawiedliwione.
Rozszerzenie zakresu przedmiotowego wymierzenia kary
porządkowej do wymienionych wyżej dowodów podyktowane jest tym, że dowody te
mają najistotniejsze znaczenie w postępowaniu podatkowym, brak dostępu do nich
blokuje weryfikację
wykonywania obowiązków podatkowych. Przyjęcie
proponowanego rozwiązania umożliwi organom podatkowym dyscyplinowanie
podatników i biur rachunkowych w celu sprawnego prowadzenia i zakończenia
postępowania podatkowego. Gromadzenie materiału dowodowego jest podstawowym
zadaniem organów podatkowych w prowadzonych postępowaniach. Niejednokrotnie
dowody nie znajdują się w posiadaniu organu podatkowego. Zasadne jest również
doprecyzowanie, że jeżeli stroną jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna
niemająca osobowości prawnej, to w takich przypadkach organ podatkowy może ukarać
karą porządkową osobę upoważnioną do jej reprezentowania lub prowadzenia jej spraw
(art. 262 § 1a Ordynacji podatkowej). Skutkiem proponowanych zmian będzie
usprawnienie toku postępowania i przyspieszenie rozstrzygnięcia sprawy.
Rozdział 23
Koszty postępowania
Ekonomika działania wymaga stworzenia podstawy do odstąpienia od ustalenia, w
formie postanowienia, kosztów postępowania obciążających stronę w przypadku
stwierdzenia, że wydatki na postępowanie w sprawie ich ustalenia i koszty poboru w
101
trybie egzekucyjnym (koszty upomnienia i koszty egzekucji) mogą okazać się wyższe
niż ustalone koszty postępowania. Proponuje się w art. 269 § 2 Ordynacji podatkowej
nie ustalać kosztów postępowania, jeśli koszty te nie przekraczają czterokrotności
kosztów upomnienia.
Koszty podróży i inne należności strony, ustalone zgodnie z przepisami zawartymi w
dziale 2 tytułu III ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1025 oraz 2015 r. poz. 4), związane z osobistym
stawiennictwem strony, jeżeli postępowanie zostało wszczęte z urzędu albo gdy strona
została błędnie wezwana do stawienia się, są obecnie zwracane na żądanie zgłoszone w
organie podatkowym (art. 265 § 1 pkt 1 i 2 oraz art. 266 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej).
Powyższe koszty nie obejmują kosztów osobistego, nieobowiązkowego stawiennictwa
strony np. w trybie art. 200 § 1 Ordynacji podatkowej. Proponuje się, aby w
postępowaniu podatkowym prowadzonym przez organ wyznaczony do prowadzenia
konkretnego postępowania (projektowany art. 18c Ordynacji podatkowej) były ustalane
zgodnie z przepisami zawartymi w dziale 2 tytułu III ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych i zwracane koszty związane z osobistym stawiennictwem
(wezwanie) poza obszar województwa, w którym strona zamieszkuje lub przebywa,
albo jeżeli stawiennictwo było związane ze skorzystaniem przez stronę z prawa wglądu
do akt sprawy (zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym) – art. 265 § 2a
i art. 266 § 1 Ordynacji podatkowej.
Aktualnie wysokość opłaty za sporządzenie jednej strony odpisu lub kopii, o których
mowa w art. 178, jest ustalana przez organy podatkowe w formie aktów wewnętrznych.
W praktyce oznacza to, że wysokość tych opłat nie jest jednakowa. W celu
ujednolicenia opłat jednostkowych proponuje się ich określenie w rozporządzeniu
Ministra Finansów, mając na uwadze szacunkowe nakłady pracy z tym związane oraz
koszty wykorzystanych materiałów (art. 270b Ordynacji podatkowej).
DZIAŁ V
Czynności sprawdzające
Zasadniczym celem rozszerzenia zakresu czynności sprawdzających u podatnika jest
umożliwienie wyjaśnienia istniejących wątpliwości bez konieczności wszczynania
postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej. Procedura czynności
102