Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw

UZASADNIENIE
Zgodnie z art. 84 § 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach
nieletnich (Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178), rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne są
tworzone, w drodze zarządzenia, przez Ministra Sprawiedliwości. Organizację i zakres działania
tych ośrodków określa również, w drodze rozporządzenia, Minister Sprawiedliwości (art. 84 § 3
ustawy).
Z przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 sierpnia 2001 r.
w sprawie organizacji i zakresu działania rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych (Dz.
U. Nr 97, poz. 1063) wynika, iż ośrodki działają przy sądzie okręgowym, zaś obszarem działania
ośrodka jest obszar właściwości sądu okręgowego, przy którym ośrodek został utworzony (§ 2 ust. 1
i § 4 ust. 1 rozporządzenia).
Pracowników rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych nie można jednak uznać za
pracowników sądów, o których mowa w dziale IV rozdział 5 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo
o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 427, z późn. zm.).
Proponowana w projektowanej ustawie zmiana statusu i usytuowania rodzinnych ośrodków
diagnostyczno-konsultacyjnych wynika z potrzeby ich wykorzystania nie tylko

w celu diagnozowania nieletnich i ich środowiska rodzinnego, poradnictwa i opieki specjalistycznej
nad
nieletnimi,
diagnozowania
i
poradnictwa
w
zakresie
przeciwdziałania
i zapobiegania demoralizacji, ale również w celu wydawania opinii dla sądów powszechnych w
przypadku rozwodów oraz kwestii spornych dotyczących kontaktów z dziećmi, jak również w
sprawach cywilnych i karnych. Przyjęcie tego zapisu pozwoli na usankcjonowanie wieloletniej
praktyki wydawania przez ośrodki opinii w zróżnicowanych kategoriach spraw.
Ponadto proponowane zmiany służą porządkowaniu stanu prawnego i wyjaśniają pojawiające
się wątpliwości dotyczące statusu prawnego tak pracowników rodzinnych ośrodków konsultacyjno-
diagnostycznych jak i pozycji tych jednostek w strukturze sądownictwa.
Zgodnie z projektowanymi przepisami rodzinny ośrodek diagnostyczno-konsultacyjny będzie
organem pomocniczym sądu okręgowego. Rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne, w drodze
zarządzenia, będzie tworzył i znosił Minister Sprawiedliwości. Minister Sprawiedliwości będzie
również określał siedziby, a także podział terytorialny zakresów działania ośrodków działających na
obszarze jednego okręgu i sprawował nad nimi nadzór.



Obszarem działania rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego będzie obszar
właściwości danego sądu okręgowego.
Ośrodkiem będzie kierował kierownik wyłaniany w drodze konkursu przeprowadzanego przez
prezesa właściwego sądu okręgowego. Ustawa szczegółowo określa, jakie wymagania będzie musiał
spełniać kandydat na kierownika ośrodka. Szczegółowy sposób i tryb przeprowadzania konkursu
zostanie określony, w drodze rozporządzenia, przez Ministra Sprawiedliwości.
Projektuje się, że kierownik ośrodka będzie organizował i kontrolował pracę ośrodka oraz
bezpośrednio uczestniczył w realizacji zadań diagnostyczno-opiniodawczych, poradnictwie i
konsultacjach zgodnie z posiadaną specjalizacją zawodową. Będzie również dokonywał ocen
okresowych specjalistów zatrudnionych w ośrodku. Oceny okresowej kierownika ośrodka będzie
natomiast dokonywał Minister Sprawiedliwości.
Rodzinny
ośrodek
diagnostyczno-konsultacyjny
będzie
prowadził
działalność
w zakresie:
1)
diagnozowania nieletnich i ich środowiska rodzinnego, poradnictwa i opieki
specjalistycznej nad nieletnimi, a także diagnozowania i poradnictwa w zakresie przeciwdziałania i
zapobiegania demoralizacji nieletnich dla celów postępowania w sprawach nieletnich;
2)
diagnozowania małoletnich i ich środowiska rodzinnego, poradnictwa i opieki
specjalistycznej nad małoletnimi w celu zapewnienia wydawania opinii dla sądów powszechnych w
przypadku rozwodów i separacji i kwestii spornych dotyczących kontaktów z dziećmi;
3)
diagnozowania małoletnich i ich środowiska rodzinnego, poradnictwa i opieki
specjalistycznej nad małoletnimi w celu zapewnienia wydawania opinii dla potrzeb spraw
opiekuńczych (spraw nieprocesowych małoletnich „Nsm”) dotyczących władzy rodzicielskiej i
zmian orzeczeń wydawanych w tym przedmiocie.
Do zadań rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego będzie należało:
1)
przeprowadzanie badań psychologicznych, pedagogicznych lub lekarskich oraz
wydawanie na ich podstawie opinii na zlecenie sądu lub prokuratora;
2)
prowadzenie mediacji w sprawach nieletnich i sprawach z zakresu prawa rodzinnego i
opiekuńczego na zlecenie sądu;
3)
prowadzenie poradnictwa specjalistycznego dla małoletnich, nieletnich i ich rodzin;



4)
współdziałanie z placówkami wykonującymi orzeczenia sądu, instytucjami
i organizacjami zajmującymi się problematyką ochrony i umacniania rodziny.
W rodzinnym ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym będą zatrudniani specjaliści:
psychologowie i pedagodzy oraz lekarze. Ustawa określa wymagania, jakie będą musieli spełniać
specjaliści zatrudnieni w ośrodkach.
Nabór specjalistów do pracy w ośrodku będzie następował w drodze konkursu, mającym na
celu
wyłonienie
specjalisty
o
najwyższych
kwalifikacjach,
predyspozycjach
i zdolnościach ogólnych, niezbędnych do wykonywania obowiązków w ośrodku.
Specjaliście zatrudnionemu w ośrodku będzie przysługiwało wynagrodzenie zasadnicze, w
sprawach nieuregulowanych ustawą będą miały zastosowanie przepisy ustawy z dnia
18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury. Warunki wynagradzania za pracę
i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla specjalistów zatrudnionych
w ośrodkach zostaną określone w drodze rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, wydawanego w
porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy określi.
Dotychczasowi pracownicy administracji i obsługi zatrudnieni w ośrodkach z dniem wejścia w
życie ustawy staną się pracownikami właściwych sądów okręgowych, a co za tym idzie będą
podlegali ustawie o pracownikach sądów i prokuratury.
Organizacja rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych, wymogi dotyczące osób
zatrudnionych w ośrodku, tryb oraz wzór wydawania opinii, wymogi techniczne dotyczące
wyposażenia gabinetów specjalistów, sposób przeprowadzania badań psychologicznych,
pedagogicznych lub lekarskich niezbędnych dla wydawania tych opinii, wykaz dokumentacji
prowadzonej przez ośrodek oraz sposób jej przetwarzania, jak również sposób sprawowania nadzoru
nad ośrodkiem zostanie określony, w drodze rozporządzenia, przez Ministra Sprawiedliwości.
Konsekwencją projektowanych wyżej zmian jest usunięcie rodzinnych ośrodków
diagnostyczno-konsultacyjnych z obszaru regulacji ustawy z dnia 26 października 1982 r.
o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178, z późn. zm.).
W wyniku włączenia pracowników rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych w
szeregi
pracowników
sądów
stała
się
konieczna
również
zmiana
ustawy
z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.)
polegająca na całkowitym wyłączeniu wskazanych pracowników z obszaru jej regulacji.



Jednocześnie wskazano, iż pracownik rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego,
który w dniu wejścia w życie ustawy przebywa na urlopie dla poratowania zdrowia udzielonym na
podstawie art. 73 ustawy – Karta Nauczyciela, ma prawo do dokończenia tego urlopu. Pozostałe
uprawnienia wynikające ze wskazanej ustawy wygasają z dniem wejścia w życie projektowanej
ustawy.
Osoby, które w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy były zatrudnione na stanowisku
kierownika rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego pozostają na swoich stanowiskach
do upływu terminu, na który ich umowy o pracę zostały zawarte. Nie wyłącza to możliwości
wcześniejszego rozwiązania takiej umowy. Pracownicy administracji i obsługi zatrudnieni w
rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych staną się z dniem wejścia w życie ustawy
pracownikami właściwego sądu okręgowego. Pracownicy ci zwolnieni będą z obowiązku odbycia
stażu
urzędniczego,
o którym mowa w art. 2 pkt 7 ustawy o pracownikach sądów i prokuratury.
Psychologowie, pedagodzy i lekarze zatrudnieni w rodzinnym ośrodku diagnostyczno-
konsultacyjnym w dniu wejścia w życie ustawy stają się pracownikami jednostki pomocniczej sądu.
Zarówno do pracowników administracji i obsługi, jak i do specjalistów zatrudnionych
w ośrodkach, będą miały zastosowanie odpowiednio przepisy art. 231 KP.
Ustawa przewiduje, że specjaliście zatrudnionemu w rodzinnym ośrodku diagnostyczno-
konsultacyjnym w dniu wejścia w życie ustawy wynagrodzenie za pracę będzie przysługiwało w
dotychczasowej
wysokości.
W
skład
wynagrodzenia
za
pracę,
o którym mowa wyżej, wejdzie wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatki: motywacyjny oraz za
warunki pracy. Zrezygnowano z włączenia do wynagrodzenia dodatku za wysługę lat, ponieważ
będzie
on
przysługiwał
specjalistom
na
zasadach
określonych
w ustawie o pracownikach sądów i prokuratury. Z uwagi na fakt, iż projektowana ustawa całkowicie
wyłącza stosowanie wobec pracowników ośrodków ustawy – Karta Nauczyciela, zrezygnowano
również z uwzględnienia w wysokości wynagrodzenia dodatku dla opiekuna stażu, o którym mowa
w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 kwietnia 2008 r. w sprawie
warunków wynagradzania za prace i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla
pracowników niebędących nauczycielami, zatrudnionych w szkołach i placówkach oświatowych
prowadzonych przez organu administracji rządowej oraz w niektórych innych jednostkach
organizacyjnych. Zrezygnowano z dodatku funkcyjnego, ponieważ dodatek taki otrzymują tylko
kierownicy ośrodków i nie powinno się im go wliczać do zasadniczego wynagrodzenia za pracę.



Wynagrodzenie, o którym mowa wyżej, stanowi średnie miesięczne wynagrodzenie
przysługujące specjaliście w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r.
W celu realizacji ustawy dodano w niej również upoważnienie dla ministra właściwego do
spraw finansów publicznych do przeniesienia w drodze rozporządzenia, wydawanego
w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości, planowanych wydatków budżetowych, w tym
wynagrodzeń, między działami i rozdziałami części 215 budżetu państwa „Sądy powszechne”, w
zakresie dotyczącym wykonania projektowanej ustawy, z zachowaniem przeznaczenia środków
publicznych wynikającego z ustawy budżetowej.
Zmiany przewidziane w projekcie prowadzą do wydania nowych zgodnie z następującymi
założeniami:
1)
rozporządzenie wykonawcze do art. 157d § 5 ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych
Rozporządzenie określać będzie w sposób szczegółowy sposób i tryb przeprowadzania
konkursu na kierownika rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego. W rozporządzeniu
określony będzie sposób powoływania i skład komisji konkursowej, poszczególne etapy
przeprowadzanego konkursu, sposób informowania kandydatów o ich przebiegu i zakończeniu.
2)
rozporządzenie wykonawcze do art. 157j § 5 ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych
Rozporządzenie określać będzie w sposób szczegółowy sposób i tryb przeprowadzania naboru
specjalistów do rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego. W rozporządzeniu określony
będzie sposób powoływania i skład komisji konkursowej, poszczególne etapy przeprowadzanego
konkursu, sposób informowania kandydatów o ich przebiegu i zakończeniu.
3)
rozporządzenie wykonawcze do art. 157k § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych
W rozporządzeniu określone będą szczegółowe zasady wynagradzania za pracę specjalistów i
kierownika rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego oraz warunki przyznawania innych
związanych z praca świadczeń.
4)
rozporządzenie wykonawcze do art. 157l § 7 ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych