Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

Należy podkreślić, że w odniesieniu do przepisów dotychczas obowiązujących,
w ustawie nie przewiduje się zasadniczych zmian w zakresie warunków i sposobu
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w szkołach publicznych. Zmiany
w stosunku do obecnego stanu prawnego polegają na:
− jednoznacznym określeniu obowiązku udostępniania uczniowi i jego rodzicom
sprawdzonych i ocenionych pisemnych prac ucznia (w szkole policealnej
– uczniowi, a w szkole dla dorosłych – słuchaczowi);
− określeniu, że w klasach I–III szkoły podstawowej oceny bieżące mogą być ocenami
opisowymi (dotychczas oceny bieżące w tych klasach były ustalane według skali
i formach określonych w statucie szkoły). Forma opisowa w postaci
przekazywanych uczniowi opinii zawierających informacje o tym, co uczeń zrobił
dobrze, co i jak powinien poprawić i jak ma się dalej uczyć, pozwala efektywniej
wykorzystywać informacje płynące z oceny oraz pozytywnie wpływa na
funkcjonowanie ucznia w szkole i jego motywację do nauki. Ocena powinna
informować ucznia i jego rodziców o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych,
a także pomóc uczniowi pokonać trudności w nauce poprzez wskazanie błędów
i sposobów radzenia sobie z nimi;
− wprowadzeniu możliwości ustalania opisowych ocen: bieżących oraz
klasyfikacyjnych (śródrocznych i rocznych) również na wyższych etapach edukacji
– począwszy od klasy IV szkoły podstawowej. Możliwość ta będzie dotyczyła
wszystkich lub wybranych zajęć edukacyjnych. W przypadku szkół, które stosują
opisową ocenę, roczne oceny klasyfikacyjne są zawsze dodatkowo ustalane w skali
stopni szkolnych, określonej w przepisach wydanych przez ministra właściwego do
spraw oświaty i wychowania.
Do ustawy przeniesiono również zasadę jawności ocen (również dostęp do ocenianych
prac pisemnych i dokumentacji dotyczącej egzaminu klasyfikacyjnego, egzaminu
poprawkowego, sprawdzianu przeprowadzanego w związku ze zgłoszonymi
zastrzeżeniami, jak również innej dokumentacji dotyczącej oceniania ucznia)
uzyskanych przez ucznia dla niego i jego rodziców, z tym że w przypadku szkół
policealnych – dla ucznia, a w szkołach dla dorosłych – dla słuchacza. Oznacza to, że
informacja dotycząca postępów i trudności w nauce oraz ocen uzyskiwanych przez
uczniów, w tym uczniów pełnoletnich w szkołach dla dzieci i młodzieży, z wyjątkiem
szkół policealnych, tak jak obecnie, będzie dostępna dla ich rodziców.
7
Co do zasady, uczniami szkół dla dzieci i młodzieży są osoby niepełnoletnie (część
młodzieży osiąga pełnoletność w ostatnich klasach szkół ponadgimnazjalnych). Z tego
względu w projekcie ustawy, w dodawanym rozdziale 3a określającym ogólne zasady
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, przyjęto, że w szkołach dla dzieci
i młodzieży oceny ucznia są jawne także dla rodziców uczniów pełnoletnich. Zasadne
jest zapewnienie rodzicom prawa do informacji nt. ocen dziecka w trakcie całego etapu
edukacyjnego, mimo że pod koniec tego etapu dziecko osiąga pełnoletność. Końcowy
etap edukacyjny jest bardzo istotny dla przyszłości dziecka. Rozstrzygają się wówczas
sprawy, które decydują o dalszych losach życiowych osoby wchodzącej w dorosłe
życie. Szczególnie ważne jest wówczas wsparcie ze strony rodziców polegające między
innymi na zaangażowaniu w sprawy szkolne dziecka. Aby można było mówić
o realnym wsparciu należy zapewnić rodzicom prawo do informacji na temat osiągnięć,
postępów i trudności w nauce dziecka.
W rozdziale 3a ustawy uregulowana została także kwestia oceniania, klasyfikowania
i promowania w szkołach dla dorosłych. W odniesieniu do przepisów dotychczas
obowiązujących projekt ustawy nie przewiduje zasadniczych zmian w zakresie
oceniania słuchaczy w szkołach dla dorosłych.
Tak jak dotychczas we wszystkich typach szkół dla dorosłych podstawą klasyfikowania
słuchaczy są wyniki egzaminów semestralnych przeprowadzanych ze wszystkich
obowiązkowych zajęć edukacyjnych przewidzianych w szkolnym planie nauczania na
dany semestr. Zachowania słuchaczy nie ocenia się. Promocję przeprowadza się dwa
razy w ciągu roku szkolnego, po każdym semestrze. Do egzaminu semestralnego
dopuszcza się słuchacza po spełnieniu warunków określonych w art. 44w ust. 2, tj. jeśli
uczęszczał na poszczególne obowiązkowe zajęcia edukacyjne, przewidziane w danym
semestrze, w wymiarze co najmniej 50% czasu przeznaczonego na każde z tych zajęć,
oraz otrzymał z tych zajęć oceny uznane za pozytywne według skali określonej
w statucie szkoły. Słuchacz, który z przyczyn usprawiedliwionych sytuacją życiową lub
zdrowotną nie przystąpił do egzaminu semestralnego w terminie, zdaje ten egzamin
w terminie dodatkowym, wyznaczonym przez dyrektora szkoły. Utrzymana została
możliwość zdawania jednego lub dwóch egzaminów poprawkowych, jeśli słuchacz
uzyskał z jednego lub dwóch egzaminów semestralnych ocenę negatywną, według skali
określonej w przepisach wydanych na podstawie art. 44zb. Terminy, tryb i formę
8
przeprowadzania egzaminów semestralnych, w tym egzaminu semestralnego w terminie
dodatkowym i egzaminu semestralnego poprawkowego, oraz sposób ustalania oceny
klasyfikacyjnej z obowiązkowych zajęć edukacyjnych, z których przeprowadza się
egzamin, określi rozporządzenie ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.
Utrzymana została także zasada, że słuchacz, który nie uzyskał promocji, zostaje
skreślony z listy słuchaczy. Doprecyzowano tryb skreślenia – następuje ono w drodze
decyzji dyrektora szkoły. Ponadto, tak jak dotychczas, na pisemny wniosek słuchacza,
uzasadniony sytuacją życiową lub zdrowotną, dyrektor szkoły może wyrazić zgodę na
powtarzanie semestru. Słuchacz może powtarzać semestr jeden raz w okresie
kształcenia w danej szkole. Wniosek, o którym mowa w art. 44z ust. 3, słuchacz składa
do dyrektora szkoły nie później niż w ciągu 7 dni od daty podjęcia przez radę
pedagogiczną uchwały w sprawie klasyfikacji i promocji słuchaczy.
Istotną zmianą jest uregulowanie kwestii braku promocji słuchacza niepełnoletniego,
przyjętego na podstawie przepisów art. 16 ust. 6c pkt 1 ustawy o systemie oświaty.
Wobec takiego słuchacza obowiązują przepisy takie jak w szkołach dla dzieci
i młodzieży. Oznacza to, że słuchacz niepełnoletni, który nie otrzymał promocji na
semestr programowo wyższy lub nie przystąpił odpowiednio do sprawdzianu lub
egzaminu gimnazjalnego, nie zostaje skreślony z listy słuchaczy i powtarza semestr.
W ten sposób zagwarantowane zostało prawo osoby niepełnoletniej do realizacji
obowiązku szkolnego i obowiązku nauki. Zasada jawności ocen uzyskanych przez tego
słuchacza obejmuje także jego rodziców.
W akcie wykonawczym do ustawy zostaną ponadto określone rodzaje obowiązkowych
zajęć edukacyjnych, z realizacji których uczeń może być zwolniony, przypadki,
w których to zwolnienie może nastąpić, rodzaje dokumentów będących podstawą
zwolnienia oraz tryb i okres zwolnienia, biorąc pod uwagę stan zdrowia ucznia,
posiadane przez niego kwalifikacje i doświadczenie zawodowe lub zrealizowanie tych
zajęć na wcześniejszym etapie edukacyjnym, w tym np. zwolnienie słuchacza szkoły
policealnej dla dorosłych z obowiązku odbycia praktycznej nauki zawodu w całości lub
w części.
Tę część rozdziału 3a kończą przepisy określające upoważnienie dla ministra
właściwego do spraw oświaty i wychowania do określenia, w drodze rozporządzenia,
9
szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów
w szkołach publicznych.
Ostatnia część rozdziału 3a ustawy dotyczy oceniania, klasyfikowania i promowania
uczniów w szkołach artystycznych.
Przepisy dotyczące szkół artystycznych w obszarze merytorycznym nie wprowadzają
zasadniczych zmian względem obecnych regulacji, a jedynie doprecyzowują ocenianie,
klasyfikowanie i promowanie uczniów w szkołach artystycznych na poziomie ustawy.
Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie uczniów w szkole artystycznej odbywa się
zgodnie z zasadami określonymi w przepisach art. 44zd–44zp oraz przepisami
wydanymi na podstawie art. 44zq.
W art. 44zd–44zp projektowanej nowelizacji ustawy o systemie oświaty wyodrębniono
generalne zasady oceniania i klasyfikowania stosowane w szkołach artystycznych,
w tym w szkołach artystycznych realizujących także kształcenie w zakresie
ogólnokształcącym,
odpowiednio
poziomu
podstawowego,
gimnazjalnego
i ponadgimnazjalnego.
Art. 44zd stanowi, że ocenianiu w szkole artystycznej realizującej kształcenie
artystyczne i kształcenie ogólne podlegają: osiągnięcia edukacyjne ucznia w zakresie
zajęć edukacyjnych ogólnokształcących, osiągnięcia edukacyjne ucznia w zakresie
zajęć edukacyjnych artystycznych oraz zachowanie ucznia.
Natomiast ocenianiu w szkole artystycznej realizującej wyłącznie kształcenie
artystyczne podlegają osiągnięcia edukacyjne ucznia w zakresie zajęć edukacyjnych
artystycznych.
Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli
poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku
do wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach
szkolnictwa artystycznego oraz wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych
w szkole artystycznej programów nauczania, natomiast w przypadku szkoły
artystycznej realizującej kształcenie ogólne – także wymagań określonych w podstawie
programowej kształcenia ogólnego oraz wymagań edukacyjnych wynikających
z realizowanych w szkole artystycznej programów nauczania.
10
W zakresie klasyfikacji art. 44ze stanowi, że uczeń szkoły artystycznej podlega
klasyfikacji śródrocznej i rocznej, a w artystycznej szkole policealnej i pomaturalnej
– semestralnej oraz końcowej.
Klasyfikacja śródroczna polega na okresowym podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych
ucznia z zajęć edukacyjnych, a w szkole artystycznej realizującej kształcenie ogólne
– również zachowania ucznia, oraz ustaleniu odpowiednio śródrocznych ocen
klasyfikacyjnych z tych zajęć edukacyjnych i śródrocznej oceny klasyfikacyjnej
zachowania. Klasyfikację śródroczną przeprowadza się co najmniej raz w ciągu roku
szkolnego, w terminie określonym w statucie szkoły artystycznej.
Klasyfikacja roczna polega na podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych ucznia z zajęć
edukacyjnych, a w szkole artystycznej realizującej kształcenie ogólne – również
zachowania ucznia, w danym roku szkolnym oraz ustaleniu odpowiednio rocznych ocen
klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych i rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania,
z tym że w przypadku szkoły artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie
klas I–III szkoły podstawowej ustala się:
– jedną roczną ocenę klasyfikacyjną z obowiązkowych ogólnokształcących zajęć
edukacyjnych,
– jedną roczną ocenę klasyfikacyjną z dodatkowych ogólnokształcących zajęć
edukacyjnych oraz
– roczne oceny klasyfikacyjne z poszczególnych zajęć edukacyjnych artystycznych,
według skali i w formie określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 44zq.
Klasyfikacja semestralna w artystycznej szkole policealnej i pomaturalnej polega na
podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych ucznia z zajęć edukacyjnych w danym
semestrze oraz ustaleniu semestralnych ocen klasyfikacyjnych z tych zajęć.
Na klasyfikację końcową składają się:
– roczne, a w artystycznej szkole policealnej i pomaturalnej – semestralne, oceny
klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych, ustalone odpowiednio w klasie programowo
najwyższej lub semestrze programowo najwyższym, oraz
– roczne, a w artystycznej szkole policealnej i pomaturalnej – semestralne, oceny
klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych, których realizacja zakończyła się odpowiednio
w klasach programowo niższych lub semestrach programowo niższych w szkole
artystycznej danego typu, oraz
11