Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy

c) § 5 otrzymuje brzmienie:
„§ 5. Tymczasowo aresztowanego objętego ochroną na mocy ustawy z dnia
25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym można osadzić, za jego zgodą, w oddziale
lub celi, o których mowa w art. 88a § 3.
d) uchyla się § 6.”;
8) w art. 212b:
a) § 2 otrzymuje brzmienie:
„§ 2. Zachowanie tymczasowo aresztowanego stwarzającego poważne
zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa aresztu podlega
stałemu monitorowaniu. Monitorowanie prowadzi się w celach mieszkalnych wraz
z częścią przeznaczoną do celów sanitarno-higienicznych oraz w miejscach i
pomieszczeniach, o których mowa w § 1 pkt 1. Monitorowany obraz lub dźwięk
podlega utrwalaniu.”,
b) dodaje się § 3 w brzmieniu:
„§ 3. Art. 76 § 1 pkt 7 lit. b oraz art. 88b § 2 i 3 stosuje się odpowiednio.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie z upływem 14 dni od dnia ogłoszenia.


















UZASADNIENIE

Celem projektu jest dostosowanie prawa polskiego do wymagań wynikających z
wyroków wydanych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawach: Piechowicz
przeciwko Polsce (skarga nr 20071/07) oraz Horych przeciwko Polsce (skarga nr 13621/08).
W powołanych wyrokach Trybunał stwierdził naruszenie art. 3 Konwencji o ochronie
praw człowieka i podstawowych wolności z uwagi na okres trwania oraz surowość
nałożonych na skarżących środków związanych z zakwalifikowaniem ich do kategorii tzw.
„więźniów niebezpiecznych".
Art. 3 konwencji stanowi, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu
lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. W oparciu o ten przepis, zgodnie z
orzecznictwem Trybunału, państwo musi zapewnić danej osobie warunki osadzenia, które nie
naruszają godności ludzkiej oraz zadbać żeby sposób i metoda wykonywania takiego środka
nie naraziły jej na ból i niedogodności o natężeniu wykraczającym poza nieunikniony poziom
cierpienia związany z pozbawieniem wolności, a także, mając na względzie praktyczne
wymogi uwięzienia, żeby jej zdrowie i samopoczucie były odpowiednio chronione.
Trybunał stwierdził, że specjalne reżimy więzienne same w sobie nie są sprzeczne z
art. 3 Konwencji. Stosowanie przez państwo rygorów podwyższonej ochrony wobec
wybranych kategorii więźniów, mające na celu udaremnienie ucieczki, napaści lub zakłócania
spokoju społeczności więziennej, polegające na odseparowaniu osadzonych niebezpiecznych
od innych więźniów, może być uzasadnione względami porządku publicznego. Jednocześnie
jednak podniósł, że nie można uznać, że nieprzerwane, rutynowe i masowe stosowanie
pełnego zakresu środków z tym związanych jest konieczne w celu utrzymania
bezpieczeństwa zakładu i zgodne z art. 3 Konwencji, zaś osadzenie w celi izolacyjnej, które
jest formą "uwięzienia w więzieniu", powinno być stosowane jedynie w wyjątkowych
okolicznościach oraz jedynie jako środek tymczasowy, który powinien być przedłużany tylko
w sytuacji wyjątkowej — ze względu na nowe okoliczności lub dalsze istnienie
wcześniejszych przesłanek.
Trybunał wskazał także, że zgodnie z artykułem 212a § 3 Kodeksu karnego
wykonawczego, jeżeli tymczasowo aresztowany jest podejrzany o popełnienie przestępstwa
w zorganizowanej grupie, obligatoryjne jest zastosowanie reżimu osadzenia w wyznaczonym
oddziale lub celi w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę społeczeństwa i
bezpieczeństwo tego aresztu i w konsekwencji wszystkich środków bezpieczeństwa

wymienionych w artykule 212b k.k.w., chyba że szczególne okoliczności przemawiają
przeciwko temu. Prawne sformułowanie przepisu oraz odstępstw od niego, w opinii
Trybunału, może skutkować na ogół zbyt częstym stosowaniem takiego reżimu. Do
podobnych wniosków doszedł Europejski Komitet ds. Przeciwdziałania Torturom oraz
Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT) w raporcie z 2009 roku,
który podkreślał, że procedura nadania osadzonemu statusu „N" nie gwarantuje, że status ten
jest stosowany jedynie wobec osób, które stanowią w sposób nieprzerwany poważne
zagrożenie w warunkach osadzenia z resztą populacji zakładu. Ponadto, mając na uwadze
brak jakichkolwiek przepisów regulujących związek między nadaniem statusu a
rzeczywistym zachowaniem osoby w zakładzie penitencjarnym, ramy prawne reżimu „N"
wydają się zbyt sztywne i nie uwzględniają w sposób wystarczający indywidualnych
okoliczności danego więźnia.
Na koniec, Trybunał dodał, że z uwagi na surowe i sztywne przepisy w zakresie
stosowania specjalnego reżimu oraz niejasno określone "szczególne okoliczności"
uzasadniające jego przerwanie przewidziane w artykule 212 a § 3 Kodeksu karnego
wykonawczego, władze, przedłużając okres stosowania tego rygoru, nie były istotnie
zobowiązane do uwzględnienia zmian w indywidualnej sytuacji skarżącego. W obu
powołanych orzeczeniach Trybunał uznał, że do pogwałcenia art. 3 Konwencji doszło przede
wszystkim w wyniku następujących faktów:
1) skazany zbyt długo przebywał w celi izolacyjnej (2 lata i 9 miesięcy w sprawie
Piechowicza, jeszcze dłużej w sprawie Horycha) przy czym w ocenie Trybunału bez
większego znaczenia był tu fakt, że skazany w tym czasie miał liczne widzenia z członkami
rodziny i prawnikami; Trybunał uznał, że polskie władze nie dostarczyły skazanemu
stosownej stymulacji, nie wdrożyły programu skłaniającego więźniów do podejmowania
aktywności poza celą, nie umożliwiły udziału w treningach, warsztatach, kursach i sportach, a
nawet odmówiły posiadania w celi gier komputerowych, ekwipunku sportowego i
odtwarzacza CD z płytami do nauki języków obcych.
2) skazany przy każdym wyjściu z celi był poddawany kontroli osobistej, co w ocenie
Trybunału było zbędne i stanowiło poniżające traktowanie,
3) przedłużanie rygoru podwyższonej ochrony było automatyczne; sam fakt, że
skazany zajmował wysoką pozycję w strukturach zorganizowanej przestępczości zdaniem
Trybunału nie uzasadnia bezterminowego stosowania tego rygoru.
Projektowane zmiany w prawie karnym wynikające z powołanych orzeczeń mają na

celu nie tyle ingerencję w rygory określone w art. 88b i art. 212b k.k.w., ile stworzenie
prawnej możliwości stopniowego łagodzenia tych rygorów, chociażby w części, zwłaszcza po
wydaniu wyroku skazującego. Wiąże się to z opracowaniem kryteriów, pozwalających na
ocenę potrzeby dalszego stosowania ograniczeń przewidzianych w tych przepisach, w tym
zwłaszcza kontroli osobistej.
Zmiany w art. 76 § 1 pkt 7 k.k.w. wynikają częściowo ze zmian w numeracji,
zmierzają też do bardziej precyzyjnego oddania treści przepisu. W obecnym brzmieniu,
komisja penitencjarna kwalifikuje skazanego, o którym mowa w art. 88 § 4, jako
wymagającego osadzenia w zakładzie karnym typu zamkniętego w warunkach
zapewniających ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo zakładu, oraz wymienionego w art.
88 § 3, jako wymagającego osadzenia w tym zakładzie w wyznaczonym oddziale lub celi;
przepis nakłada też na komisję obowiązek dokonywania, co najmniej raz na 3 miesiące,
weryfikacji tych decyzji. W brzmieniu proponowanym komisja będzie decydować, czy
skazany stwarza poważne zagrożenie społeczne albo zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu,
oraz czy skazany za przestępstwo popełnione w zorganizowanej grupie wymaga osadzenia w
zakładzie karnym typu zamkniętego. Zarówno w obecnym stanie prawnym, jak zgodnie z
brzmieniem art. 88 § 3 pkt 1 w projektowanej wersji, nie będzie to obligatoryjne w każdym
wypadku.
Zmiana w art. 88 k.k.w. ma charakter redakcyjny i precyzujący. W jednym przepisie
tj. w § 3 wskazano wszystkie wypadki, kiedy skazany jest obligatoryjnie kierowany do
zakładu karnego typu zamkniętego. Wiąże się to z uchyleniem § 4 – 5b.
Art. 88a k.k.w. w projektowanej wersji wprowadza zmiany merytoryczne w stosunku
do obecnego stanu prawnego. Przede wszystkim, projektowana wersja jest znacznie bardziej
klarowna od aktualnej, której brzmienie sugeruje błędnie, że § 1 i § 2 dotyczą dwóch
odrębnych kategorii skazanych, co jest skutkiem niefortunnego użycia w § 2 sformułowania:
„Przepis § 1 stosuje się…”. Z projektowanej wersji jednoznacznie wynika, że art. 88a dotyczy
zbiorczo wszystkich skazanych, których można uznać za stwarzających zagrożenie.
Projektowane brzmienie eliminuje też drugie błędne sformułowanie, zawarte w § 2 pkt
1. Ze sformułowania tego wynika, że za „więźnia niebezpiecznego” można uznać skazanego,
który popełnił dowolne przestępstwo — co jest swoistą prawną tautologią, ponieważ każdy
skazany przebywa w zakładzie karnym z tego właśnie powodu, że popełnił przestępstwo,
przepis ten nie wprowadzał zatem żadnej istotnej treści normatywnej, stanowiąc co najwyżej,
wskutek użycia wyrażenia „w szczególności”, wskazówkę dla komisji penitencjarnej.

Kolejna zmiana znalazła się w § 2, który wprowadza przesłanki uznania skazanego za
stwarzającego zagrożenie. Przesłanek takich nie zawiera obecny art. 88a k.k.w., co należy
uznać za lukę.
Zmiany w art. 88b k.k.w. polegają na dodaniu § 2 i § 3. Są to zmiany o charakterze
merytorycznym. W § 2 wprowadzono możliwość złagodzenia przez komisję penitencjarną
rygorów wynikających z § 1 poprzez odstąpienie od stosowania jednego lub więcej z nich;
rygory te, jeżeli okaże się to uzasadnione, można będzie jednak przywrócić. W § 3, mającym
charakter gwarancyjny, wprowadza się obowiązek wskazania przesłanek uzasadniających
kwalifikację skazanego jak stwarzającego zagrożenie. Obowiązek ten ma charakter
dodatkowy w stosunku do obowiązku wynikającego z art. 76 § 1 pkt 7 lit. c.
Zmiany w pozostałych przepisach mają charakter dostosowawczy i wynikają ze zmian
w numeracji przepisów, wprowadzanej projektem.


Podmioty, na które będzie oddziaływała ustawa

Wejście w życie projektowanej ustawy spowoduje skutki dla administracji zakładów
karnych oraz dla skazanych, który przebywają lub będą przebywać w wyznaczonym oddziale
lub celi zakładu karnego typu zamkniętego, w warunkach zapewniających wzmożoną
ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo zakładu — czyli dla tzw. „więźniów
niebezpiecznych”.


Ocena skutków gospodarczych i finansowych

Projektowana ustawa nie wywoła skutków gospodarczych, finansowych, jak również
skutków w zakresie rozwoju przedsiębiorczości, rynku pracy ani gospodarki regionalnej.

Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.