Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

– 10 –
i adekwatność informacji oraz niezbędność i adekwatność danych osobowych
w stosunku do celu ich przetwarzania;
3)
tryb, sposób i warunki zastosowania tymczasowych środków zapobiegających
usunięciu ruchomości przed ich spisaniem, mając na względzie przedmiot
zabezpieczenia, szybkość postępowania, a także skuteczność tymczasowych
środków zapobiegających.”;
3)
uchyla się art. 644;
4)
w art. 655 § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Jeżeli po sporządzeniu spisu inwentarza zachodzi wątpliwość, czy zostały
w nim zamieszczone wszystkie przedmioty należące do spadku lub czy zamieszczone
w spisie inwentarza długi istnieją, sąd spadku z urzędu lub na wniosek spadkobiercy,
wykonawcy testamentu, wierzyciela spadku może nakazać spadkobiercy złożenie:
1)
oświadczenia, że żadnego przedmiotu spadkowego nie zataił ani nie usunął oraz że
nie podał do spisu inwentarza nieistniejących długów;
2)
wykazu przedmiotów spadkowych nieujawnionych w spisie inwentarza, jeżeli są
mu wiadome, z podaniem miejsca przechowania ruchomości i dokumentów
dotyczących praw majątkowych, jak również z wyjaśnieniem podstawy prawnej
tych praw;
3)
zapewnienia, że złożone oświadczenie lub wykaz są prawidłowe i zupełne.”;
5)
w art. 831 w § 1 w pkt 7 kropkę zastępuje się średnikiem i dodaje się pkt 8 w brzmieniu:
„8) sumy przyznane orzeczeniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, jeżeli
egzekwowana wierzytelność przysługuje Skarbowi Państwa.”.
Art. 3. W ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015, z późn. zm.)) w art. 8 w § 1 w pkt 17 kropkę
zastępuje się średnikiem i dodaje się pkt 18 w brzmieniu:
„18) sumy przyznane orzeczeniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, jeżeli
egzekwowana wierzytelność przysługuje Skarbowi Państwa.”.

3)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2012 r. poz. 1166, 1342 i 1529,
z 2013 r. poz. 1289 oraz z 2014 r. poz. 379, 567 i 897.
– 11 –
Art. 4. W ustawie z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz. U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1823, z późn. zm.) w art. 19 po ust. 4a dodaje się
ust. 4b w brzmieniu:
„4b. Konsul nie może przyjąć wykazu inwentarza spadku.”.
Art. 5. W ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(Dz. U. z 2014 r. poz. 1025) wprowadza się następujące zmiany:
1)
po art. 115 dodaje się art. 115a w brzmieniu:
„Art. 115a. 1. Jeżeli postanowienie o zabezpieczeniu spadku lub spisie inwentarza
wydane zostało z urzędu lub na wniosek osoby niemającej obowiązku uiszczenia
kosztów sądowych, sąd postanawia o ściągnięciu tych kosztów także z majątku
spadkowego.
2. W celu zaspokojenia należności z tytułu kosztów sądowych sąd może pobrać
odpowiednią sumę z pieniędzy spadkowych złożonych do depozytu sądowego lub
z rachunku bankowego. Sąd może również zarządzić sprzedaż odpowiedniej części
majątku spadkowego, oznaczając przy tym sposób sprzedaży. Dokonanie sprzedaży
zleca się komornikowi.”;
2)
po art. 121 dodaje się art. 121a w brzmieniu:
„Art. 121a. Należności sądowe podlegają umorzeniu na wniosek dłużnika w razie
stwierdzenia przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, że w postępowaniu, w którym
je zasądzono, naruszono wobec dłużnika Konwencję o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności, sporządzoną w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U.
z 1993 r. Nr 61, poz. 284 i 285, z późn. zm.) lub Protokoły dodatkowe do tej
Konwencji.”.
Art. 6. Przepisów ustawy, o której mowa w art. 1 niniejszej ustawy, w brzmieniu
nadanym tą ustawą, nie stosuje się do spadków otwartych przed dniem wejścia w życie
niniejszej ustawy.
Art. 7. Do postępowań w przedmiocie zabezpieczenia spadku i spisu inwentarza oraz
postępowań mających na celu wykonanie zabezpieczenia spadku i sporządzenia spisu

4)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1808,
z 2007 r. Nr 180, poz. 1280 i Nr 181, poz. 1287, z 2008 r. Nr 216, poz. 1367, z 2010 r. Nr 81,
poz. 531 i Nr 167, poz. 1131 oraz z 2012 r. poz. 161.
5)
Zmiany wymienionej Konwencji zostały ogłoszone w Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175, 176 i 177, z 1998 r.
Nr 147, poz. 962, z 2001 r. Nr 23, poz. 266, z 2003 r. Nr 42, poz. 364 oraz z 2010 r. Nr 90, poz. 587.
– 12 –
inwentarza wszczętych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy
dotychczasowe.
Art. 8. Ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.


























24-08-dg
UZASADNIENIE

I. Cele i podstawowe założenia ustawy
1. Głównym celem projektu jest zmiana przepisów o odpowiedzialności spadkobierców
za długi spadkowe polegająca na wprowadzeniu zasady odpowiedzialności
z tzw. dobrodziejstwem inwentarza (tj. do wysokości wartości aktywów spadkowych),
w miejsce obowiązującej obecnie zasady odpowiedzialności nieograniczonej.
Rozwiązanie przewidziane w obowiązujących obecnie przepisach nie chroni należycie
spadkobierców przed niespodziewaną odpowiedzialnością za długi spadkowe
przewyższające wartość aktywów spadkowych.
2. Jednocześnie projekt uwzględnia to, aby powyższa zmiana nie stała się źródłem
nadmiernych, niepotrzebnych kosztów ponoszonych przez spadkobierców, a zarazem
nie odbiła się niekorzystnie na wierzycielach spadkowych. W przypadku
odpowiedzialności spadkobierców z dobrodziejstwem inwentarza podstawowe
znaczenie ma rzetelne ustalenie stanu majątku spadkowego. W świetle obowiązujących
przepisów stan majątku spadkowego ustala odpłatnie komornik sądowy (ewentualnie
urząd skarbowy). W ten sposób naraża się spadkobierców na koszty, w tym obejmujące
konieczność wyceny aktywów spadkowych z udziałem biegłych rzeczoznawców.
Koszty te mogą sięgać nawet kilku tysięcy złotych. Należy zatem wprowadzić
rozwiązanie, które by te nadmierne koszty ograniczyło.
Celom tym służy przewidziana w projekcie instytucja ,,prywatnego” wykazu
inwentarza.
3. Oczywiście nie byłoby pożądane, gdyby inwentaryzacja majątku spadkowego
w ogóle nie była przeprowadzana, czy też była przeprowadzana długo po otwarciu
spadku. W tym ostatnim przypadku jej rzetelność byłaby trudna do osiągnięcia.
W przypadku ograniczonej odpowiedzialności spadkobierców kwestią kluczową dla
wierzycieli spadkowych jest ich należyte zaspokajanie, tak aby limit odpowiedzialności
(wartość aktywów spadkowych) nie został wyczerpany przez zaspokojenie tylko
niektórych z nich. W związku z tym należy, z jednej strony, nałożyć na spadkobierców,
którzy chcieliby korzystać z dobrodziejstwa inwentarza, obowiązek dochowania
należytej staranności przy ustalaniu stanu spadku. Z drugiej strony, należy wprowadzić
mechanizm pozwalający wierzycielom przynajmniej dowiedzieć się o tym, że ich
interesy mogą być, w związku z ograniczoną odpowiedzialnością spadkobierców,
zagrożone.
4. Regulacja odpowiedzialności za długi spadkowe wymaga uwzględnienia
i sprawiedliwego zrównoważania przeciwstawnych racji i interesów wierzycieli
spadkowych oraz spadkobierców. Przedstawiony projekt wypełnia to zadanie.
5. Celem projektu jest także zmiana przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1996 r.
– Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.), zwanej
dalej: ,,k.p.c.”, dotyczących postępowania w przedmiocie zabezpieczenia spadku i spisu
inwentarza. Podyktowana jest ona koniecznością wyłączenia możliwości powierzania
wykonywania postanowienia o zabezpieczeniu spadku oraz postanowienia
o sporządzeniu spisu inwentarza naczelnikom urzędów skarbowych, a także
dostosowania, zawartego w art. 639 k.p.c., upoważnienia do wydania przez Ministra
Sprawiedliwości rozporządzenia w sprawie szczegółowego trybu postępowania
w sprawach o zabezpieczenie spadku i spisu inwentarza do wymagań wynikających
z art. 92 ust. 1 Konstytucji. Z tego też względu niezbędne jest przeniesienie szeregu
uregulowań zawartych obecnie w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia
1 października 1991 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy
zabezpieczaniu spadku i sporządzaniu spisu inwentarza (Dz. U. Nr 92, poz. 411) do
Kodeksu postępowania cywilnego wobec ich ustawowego charakteru. Dotyczy to
w szczególności kwestii nadzoru sądu nad organami wykonującymi czynności
zabezpieczania spadku i sporządzania spisu inwentarza, w tym skargi na czynność
komornika, oraz przepisów o postępowaniu w przedmiocie zabezpieczenia spadku
i sporządzenia spisu inwentarza.
Przedmiotowy projekt dokonuje nowelizacji ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych polegającej na wprowadzeniu do tej ustawy regulacji dotyczących kosztów
sądowych związanych z wykonywaniem postanowienia o zabezpieczeniu spadku lub
spisie inwentarza. De lege lata materia ta jest uregulowana we wspomnianym
rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 1 października 1991 r.
6. Projekt nowelizuje art. 87 k.p.c. Przedmiotowa zmiana umożliwia dalszym wstępnym
strony (dziadkom, pradziadkom) pełnienie funkcji pełnomocnika w postępowaniu
cywilnym. Na gruncie obowiązującego prawa pełnomocnikiem strony może być
adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik
2