Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

Sąd Apelacyjny na posiedzeniach niejawnych wyłącznie do sądu I instancji. Wymaga wyjaśnienia, że względu na uwzględniona,
gdyż
taka
w Warszawie
treść art. 375 k.p.c przepis art. 3231 k.p.c. nie będzie mógł znaleźć zastosowania przed sądem II propozycja nie była objęta
instancji. Nie ulega przy tym wątpliwości, że rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym przez założeniami.
sąd II instancji jest w większości sprawy zdecydowanie łatwiejsze niż przed sądem I instancji.
Truizmem będzie stwierdzenie, że sąd II instancji orzeka w większości wypadków w oparciu o
materiał dowodowy zgromadzony w postępowaniu przed sądem I instancji. Sprawy, w których sąd
II instancji przeprowadza postępowanie dowodowe należą do mniejszości. Co więcej, uprawniona
niewątpliwie jest teza, że odsetek spraw, w których przed sądem II instancji przeprowadza się
postępowanie dowodowe jest zdecydowanie mniejszy niż przed sądem I instancji. Innymi słowy,
racje, które przemawiają za umożliwieniem rozpoznawania spraw sądowi I instancji na posiedzeniu
niejawnym, są jeszcze bardziej aktualne w postępowaniu przed sądem II instancji. Możliwość
rozpoznania sprawy przez sąd II instancji na posiedzeniu niejawnym pozwoli na znaczne
przyspieszenie postępowania na tym etapie, co skróci czas oczekiwania na prawomocne zakończenie
postępowania. Takie rozwiązanie funkcjonuje już resztą od 2006 r. w postępowaniu uproszczonym
(art. 50510 § 2 k.p.c). Możliwość wiążącego dla sądu domagania się przez strony wyznaczenia
rozprawy dostatecznie zabezpiecza konstytucyjne prawo do jawnego rozpoznania sprawy (art. 45
ust. 1 Konstytucji). Można zatem zaproponować następujące brzmienie art. 374 k.p.c, posiłkując się
sformułowaniami użytymi w projektowanym art. 3231 k.p.c: „Sąd drugiej instancji może rozpoznać
sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli uzna, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.
Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym nie jest dopuszczalne, jeżeli w apelacji lub w
odpowiedzi na apelację został złożony wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto
pozew, cofnięto apelację albo zachodzi nieważność postępowania. "
128 Art. 377
Modyfikacja treści art. 377 k.p.c. jest oczywiście trafna i pozwoli na skrócenie czasu trwania Uwaga
nie
może
być
Iustitia
rozpraw w wielu sprawach toczących się przed sądem II instancji. Wydaje się jednak, że projekt uwzględniona,
gdyż
taka
pomija analogiczny przepis obowiązujący w postępowaniu przed sądem I instancji, tj. art. 211 k.p.c. propozycja nie była objęta
Te same racje, które przemawiają za rezygnacją z referatu przed sądem II instancji, uzasadniają
odstąpienie do przedstawiania stanowisk stron w sądzie I instancji pod nieobecność stron.
założeniami..
16.
Wątpliwości budzi sformułowanie użyte w projektowanym § 21 art. 387 k.p.c., zakładające, że w
pewnych wypadkach przy oddaleniu apelacji „uzasadnienie wyroku zawiera jedynie wyjaśnienie
podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa”. Należy zwrócić uwagę, że w
orzecznictwie Sądu Najwyższego za utrwalony należy uznać pogląd, że w wypadku oddalenia
apelacji podstawą prawną rozstrzygnięcia sądu odwoławczego jest art. 385 k.p.c. i przytoczenie tego
przepisu jest (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1999 r., III CKN 1008/99 oraz z
dnia 23 listopada 2000 r., I PKN 113/00). Tym samym, w świetle treści projektowanego § 2
wystarczające będzie powołanie w uzasadnieniu wyroku II instancji jedynie treści art. 385 k.p.c. Nie
wydaje się, aby takie intencje przyświecały projektodawcy.
129 Art. 377
Za uzasadnioną uznać należy nowelizację art. 377 k.p.c. O ile jednak nie budzi wątpliwości Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny rezygnacja ze sprawozdania sędziego w przypadku niestawiennictwa stron, to niczym nie uwzględniona,
gdyż
jest
uzasadniona jest rezygnacja z tego sprawozdania w przypadku, kiedy strony są obecne.
67

w Krakowie
Sprawozdanie sędziego sprawozdawcy ma istotne znaczenie w ramach realizacji ustności rozprawy, niezgodna z założeniami.
pozwala na weryfikację przez strony znajomości sprawy przez sąd i umożliwia stronom zajęcie
prawidłowego stanowiska procesowego.
130 Art. 377
Modyfikacja treści art. 377 k.p.c. jest oczywiście trafna i pozwoli na skrócenie czasu trwania Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny rozpraw
w
wielu
sprawach
toczących
się
przed
sądem
II
instancji. uwzględniona,
gdyż
taka
Wydaje się jednak, że projekt pomija a
w Warszawie
nalogiczny przepis obowiązujący w postępowaniu przed propozycja nie była objęta
sądem I instancji, tj. art. 211 k.p.c Te same racje, które przemawiają za rezygnacją z referatu przed
sądem
II
instancji,
uzasadniają założeniami.

odstąpienie do przedstawiania stanowisk stron w sądzie I instancji pod nieobecność stron.
131 Art. 387
Kontrowersyjny wydaje się natomiast nowy art.387 §2' ustawy Kodeks postępowania cywilnego, Uwaga
nie
może
być
BCC
który stanowi, że . Jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, ani nie uwzględniona,
gdyż
jest
zmienił ustaleń faktycznych sądu pierwszej instancji, a w apelacji nie zgłoszono zarzutów niezgodna z założeniami.
dotyczących tych ustaleń, uzasadnienie wyroku zawiera jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej
wyroku z przytoczeniem przepisem' prawa".
132 Art. 387
Logicznym jest odstąpieniem od uzasadnienia z urzędu gdy apelację oddalono bo to znaczy, że Uwaga
nie
może
być
ZBP
prawidłowe jest orzeczenie sądu I instancji. Jednak wyroki zmieniające orzeczenie powinny być uwzględniona,
gdyż
jest
uzasadniane ponieważ oprócz stron sąd pierwszej instancji powinien wiedzieć dlaczego jego niezgodna z założeniami.
stanowisko zostało zakwestionowane w wyniku apelacji.
133 Art. 387
Uzasadnienie wyroku ma być sporządzone w terminie dwóch tygodni. A np. już obecnie w terminie Uwaga (o ile można przypisać
ZBP
3 dni ma być nadana bte klauzula wykonalności. I co z tego skoro żaden sąd tych terminów nie jej taki charakter) nie może być

dotrzymuje - nie ma żadnej sankcji przysparzającej korzyści stronie a dyscyplinującej sędziego. uwzględniona,
gdyż
taka
Norma pozostanie w praktyce martwą.
propozycja nie była objęta
założeniami.
134 Art. 387
Zmieniany art. 387 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (art. 2 pkt 41 lit. a projektu) w zdaniu Uwaga
nie
może
być

drugim poszerza brak obowiązku sporządzenia uzasadnienia o przypadek „zmiany zaskarżonego uwzględniona, gdyż jest
wyroku". Rozwiązanie to wydaje się
PGSP
niezasadne bowiem w takim przypadku powstaje nowy wyrok niezgodna z założeniami.
inaczej rozstrzygający sprawę co do istoty w sposób prawomocny. Konieczne jest więc nie tylko

uzasadnienie nowego rozstrzygnięcia zgodnie z wymogami art. 328 § 2, ale także wskazanie
mankamentów rozstrzygnięcia pierwotnego.
W dodawanym w art. 387 § 21 Kodeksu postępowania cywilnego (art. 2 pkt 41 lit. b projektu) w
części dotyczącej zarzutów apelacji można by wymienić nie tylko „ustalenia faktyczne", ale również
„moc dowodową", jako konsekwencję pierwszej części poprzednika formułowanej implikacji.
68

135 Art. 387
Zdecydowanie nie uzasadniona jest proponowana treść art. 387 k.p.c. Po pierwsze zauważam, że z Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny treści tego przepisu wynika, iż regułą jest uzasadnianie przez sąd II instancji wyroku z urzędu, a uwzględniona, gdyż jest
przy projektowanej zmianie reguła staje się wyjątkiem, jeżeli dotyczy nieznacznego odsetka spraw.
w Krakowie
niezgodna z założeniami.
Z kolei projektowany wyjątek (sprawy, w których apelację oddalono lub zmieniono zaskarżony
wyrok) dotyczy przeważającej liczby spraw. Po drugie w razie zmiany zaskarżonego wyroku i
niezłożenia przez stronę wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, nie będzie możliwości
zweryfikowania przyczyn i podstaw takiego orzeczenia. Podkreślam, że treść wyroku wraz z
uzasadnieniem służy nie tylko stronie, lecz ma także znaczenie dla innego sądu.
136 Art. 387
Kontrowersyjna jest również treść art. 387 k.p.c. Po pierwsze, z treści tego przepisu wynika, że Uwaga
nie
może
być
KRS
regułą jest uzasadnianie przez sąd II instancji wyroku z urzędu. Przy projektowanej zmianie reguła uwzględniona,
gdyż
jest
ta staje się wyjątkiem (sprawy, w których apelację oddalono lub zmieniono zaskarżony wyrok niezgodna z założeniami.
obejmują przeważającą ilość rozpoznawanych środków odwoławczych). Po drugie, w razie zmiany
zaskarżonego wyroku i niezłożenia przez stronę wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku nie
będzie możliwości zweryfikowania przyczyn i podstaw takiego orzeczenia. Dodatkowo podkreślenia
wymaga, że treść wyroku wraz z uzasadnieniem służy nie tylko stronie, lecz ma także znaczenie dla
innego sądu (choćby z przyczyn, o których mowa w art. 365 k.p.c.), jak również z punktu widzenia
praworządności.
Odnosząc się do treści omawianego przepisu Rada ponownie zwraca uwagę, że nieprawidłową
praktykę stosowania przepisów należy korygować w pierwszej kolejności przez zmianę
orzecznictwa a nie przez zmianę przepisów.
137 Art. 387 § 21
Wydaje się celowe takie ujęcie przepisu art. 387 § 21 projektu, że uzasadnienie Sądu drugiej Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny instancji zawiera jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisu prawa:
uwzględniona,
gdyż
jest
w Łodzi
- ,gdy tenże Sąd nie zmienił ustaleń" faktycznych Sądu pierwszej instancji;
niezgodna z założeniami.
- nie przeprowadził postępowania dowodowego;
- gdy podniesione zarzuty dotyczące ustaleń faktycznych okazały się niezasadne.
W tym ostatnim wypadku Sąd drugiej instancji ustosunkuje się-także do tych zarzutów bez potrzeby
dokonywania ponownych ustaleń faktycznych, które wszak w całości zaakceptował.
138 Art. 39822
Dalszej racjonalizacji zasad postępowania ze skargą na orzeczenie referendarza służyłaby zmiana Uwaga
nie
może
być
Ogólnopolskie
art. 39822, polegająca na dodaniu § 41 w brzmieniu: „Skargę na postanowienie referendarza w uwzględniona,
gdyż
taka
przedmiocie kosztów sądowych lub kosztów procesu oraz na postanowienie o odmowie
Stowarzyszenie
propozycja nie była objęta
ustanowienia adwokata lub radcy prawnego wnosi się do referendarza sądowego, który stosuje
Referendarzy
odpowiednio art. 395." Obecnie nie ma możliwości dokonania autokorekty orzeczenia referendarza, założeniami.
Sądowych
nawet w tych sprawach, w których sąd orzeka jako organ drugiej instancji. Przepisy zarówno
(dalej: „OSRS”) obowiązujące jak i projektowane w opiniowanym projekcie zezwalają bowiem tylko sądowi na
odpowiednie stosowanie przepisów o zażaleniu. Brak natomiast podstaw do odpowiedniego
zastosowania przepisów art. 395 Kpc przez organ pierwszej instancji czyli referendarza. Według
powyższej propozycji Stowarzyszenia referendarz mógłby zmienić swoje postanowienie w
69

przypadku uznania skargi za oczywiście uzasadnioną. W przeciwnym razie zarządzałby doręczenie
odpisów skargi pozostałym stronom, względnie podejmował czynności na podstawie art. 130 § 1, a
następnie przekazywał sprawę sędziemu. Identycznej poprawki wymagałby art. 7673a.
139 Art. 471
Proponujemy następujące brzmienie przepisu:
Uwaga
nie
może
być
OSRS
„Czynności określone w rozdziale niniejszym oraz inne czynności w toku postępowaniu uwzględniona,
gdyż
taka
upominawczego może wykonywać referendarz sądowy." Poprawka ta ma na celu rozwianie propozycja nie była objęta
wszelkich mogących się pojawiać wątpliwości interpretacyjnych co do np. tego czy uchylenie
nakazu zapłaty jest czynnością w postępowaniu upominawczym (jako opisane w rozdziale założeniami.
"postępowanie upominawcze") czy też już poza tym postępowaniem (jako podejmowane po Treść przepisu art. 4971 § 3
następczym stwierdzeniu braku podstaw do wydania nakazu zapłaty). Dzięki powyższej poprawce k.p.c. nie powinna budzić
nie będzie też wątpliwości, że dopóki sprawa pozostaje zakwalifikowana przez przewodniczącego wątpliwości.
wydziału bądź referenta jako tocząca się w postępowaniu upominawczym, referendarz sądowy jest
umocowany do przekazania sprawy według właściwości, odrzucenia pozwu czy zawieszenia
postępowania. Według brzmienia opiniowanego projektu referendarz nie będzie uprawniony do
podjęcia "odpowiednich czynności", o których mowa w art. 5021 Kpc, tj. zawieszenia postępowania
w przypadku niewskazania przez powoda adresu pozwanego oraz umorzenia postępowania na
podstawie art. 182 § 1 Kpc. Są to bowiem czynności podejmowane już po zakończeniu etapu
postępowania upominawczego (po uchyleniu nakazu zapłaty).
Na marginesie można dodać, że nic nie stoi na przeszkodzie aby powierzyć referendarzowi
sądowemu także orzekanie w przedmiocie odrzucenia pozwu w innych postępowaniach niż
upominawcze. Takiemu celowi służyłoby dodanie § 4 do art. 199 w brzmieniu: „§ 4. Do czasu
doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, postanowienie może wydać referendarz sądowy.".
140 Art. 472
Zbędnie wprowadza się podział na jednostki redakcyjne aktu normatywnego niższego rzędu w Uwaga uwzględniona
Iustitia
postaci paragrafów w sytuacji, w której w samej treści przepisu nowelizującego wyraźnie wskazuje
się (poprzez użycie zwrotu: art. 472 otrzymuje brzmienie”), że po nowelizacji art. 472 nie będzie już
dzielony na dwa paragrafy – na co dodatkowo wskazuje to, że dotychczasowa treść art. 472 § 2
zawiera się w treści art. 1391, do którego ów przepis odsyła. Należy usunąć tę niedoróbkę
legislacyjną usuwając oznaczenie: „§ 1”.
70

141 Art. 472
Ponadto, z punktu widzenia poprawnej legislacji niefortunną formę przybrał projektowany art. 472 § Uwaga uwzględniona.

1 k.p.c. W ocenie Fundacji powyższy przepis powinien uzyskać brzmienie: „Przepis art. 1391 stosuje
Helsińska
się odpowiednio do żądania przedstawienia niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy akt osobowych i
innych dokumentów albo „Do żądania przedstawienia niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy akt
Fundacja Praw
Człowieka
osobowych i innych dokumentów przepis art. 1391 stosuje się odpowiednio.".

142 Art. 505
Uwaga uwzględniona.
Autorzy nowelizacji po raz kolejny zdają się nie dostrzegać powyższej sprzeczności pomiędzy
Art. 5057
wykładnią językową i celowościową przepisu art. 505 37 § 1 k.p.c, w szczególności właśnie
Art. 50534
dotyczącej złożenia dowodów. Z brzmienia przepisu nie wynika bowiem, aby brak ten mógł być
Art. 50537
traktowany jako brak formalny pozwu, co wynika z art. 50532 k.p.c, zgodnie z którym, dowodów do
Sąd Apelacyjny pozwu w e.p.u. się nie dołącza ale opisuje, nie można więc, w jej ocenie, zastosować innego rygoru
w Gdańsku
niż rygor pominięcia dowodu lub oddalenia wniosku dowodowego. Brak jednoznacznego
uregulowania tej kwestii w ustawie prowadzić będzie jednak do rozbieżnej praktyki sądów, gdyż
wydaje się, że można w tym zakresie, zwłaszcza w przypadkach przekazania sprawy na podstawie
art. 50533 k.p.c, ostrożnie dopuścić rygor z art. 130 § 2 k.p.c. Naruszy również, zagwarantowane w
art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, prawo stron do sprawiedliwego procesu, skoro w identycznych
sprawach i to w kwestiach czysto formalnych, będą się spotykać z rozbieżną praktyką sądów.
Krytycznie ocenione zostało też wprowadzenie podwójnego rygoru dla opłaty uzupełniającej od
pozwu po przekazaniu sprawy do sądu właściwości ogólnej w przypadkach przewidzianych w art.
505 i 505 34 k.p.c Zwróciła uwagę opiniująca, że ideą naczelną elektronicznego postępowania
upominawczego była szybkość i sprawność postępowania, stąd m.in. wprowadzenie jednolitego
rygoru umorzenia postępowania i jednolitego terminu dwutygodniowego do uzupełnienia braków
pism. Projektowana regulacja, biorąc pod uwagę ilość spraw, jaka w dalszym ciągu wpływa do
sądów z e.p.u., spowoduje znaczne skomplikowanie procesu usuwania braków pozwów po e.p.u.,
zwłaszcza składanych przez tzw. powodów masowych i zdecydowanie negatywnie odbije się na
sprawności postępowania. Racjonalnym byłoby pozostawienie rozwiązania obowiązującego od 7
lipca 2013r. tj. jednego terminu i jednego rygoru dla uzupełnienia opłaty od pozwu. Wskazać
również należy na możliwe problemy praktyczne spowodowane rozwiązaniem przyjętym w
projektowanym art. 505 7 § 2 k.p.c, dotyczące uzupełnienia braków sprzeciwu od nakazu zapłaty w
elektronicznym postępowaniu upominawczym pod rygorem jego odrzucenia. Dotychczas
obowiązujący przepis wskazywał jasno, że uzupełnienie braków sprzeciwu następuje po przekazaniu
sprawy do sądu właściwości ogólnej i uzupełnieniu braków pozwu (Jeżeli powód uzupełni pozew
zgodnie z wymogami § 1, przewodniczący wzywa pozwanego do uzupełnienia sprzeciwu w sposób
odpowiedni dla postępowania, w którym sprawa będzie rozpoznana - w terminie dwutygodniowym
od daty doręczenia wezwania"). W projektowanym art. 50537 § 2 k.p.c. wskazano jedynie, że
uzupełnienie umocowania ma nastąpić „w przypadku wniesienia sprzeciwu". Nie wynika więc
71