Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o organizmach genetycznie zmodyfikowanych oraz niektórych innych ustaw

W uwadze czwartej wskazano, że projekt ustawy nie przewiduje przechowywania
w rejestrach istotnych dla bezpieczeństwa środowiska informacji o awariach. Sposób
postępowania w przypadku wystąpienia awarii będą regulować przepisy ustawy
o zarządzaniu kryzysowym (w związku z tym minister właściwy do spraw środowiska
nie będzie mógł być organem udostępniającym informacje na temat awarii).
W uwadze piątej wskazano kilka błędów o charakterze technicznym (nieodpowiednia
numeracja jednostek redakcyjnych, odesłanie do uchylanego artykułu). Uwaga ta
została uwzględniona w całości.

8. Marszałek Województwa Małopolskiego – uwaga dotyczyła uchylonego art. 57 ust. 4
ustawy. Zaproponowano wprowadzenie ust. 4 w brzmieniu: „Przepisy ust. 1–3 stosuje
się odpowiednio do transgranicznego przemieszczania organizmów genetycznie
zmodyfikowanych”. Art. 57 ust. 4 został uchylony, ponieważ zawierał odesłanie do
art. 51, znajdującego się w uchylanym rozdziale 6 ustawy – „Wywóz za granicę
i tranzyt produktów GMO”. Uchylenie przepisów rozdziału 6 stało się niezbędne
w związku z koniecznością usunięcia różnego typu barier dyskryminujących towary
pozostałych państw członkowskich i utrudniających obrót wewnątrz Unii Europejskiej,
wynikającą z członkostwa Polski w UE.
Zaproponowana zmiana dotyczy „transgranicznego przemieszczania organizmów
genetycznie zmodyfikowanych”, które zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu
(WE) nr 1946/2003 należy rozumieć jako zamierzone lub niezamierzone
przemieszczanie GMO między jedną Stroną lub pomiotem innym niż Strona a inną
Stroną lub podmiotem niebędącym Stroną, wyłączając zamierzone przemieszczenia
między Stronami w UE (gdzie „Strona” oznacza jakikolwiek kraj lub regionalną
organizację integracji gospodarczej będącą Stroną Protokołu kartageńskiego
o bezpieczeństwie biologicznym do Konwencji o różnorodności biologicznej). A zatem
„transgraniczne przemieszczanie” obejmuje również zdarzenia poza terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej (np. w państwach trzecich niebędących Stronami przywozu),
gdzie nie obowiązują akty prawne Rzeczypospolitej Polskiej.
Niemniej jednak zasadne jest utrzymanie zasad odpowiedzialności za szkody powstałe
podczas przemieszczenia z jednego miejsca do drugiego miejsca, znajdującego się na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej produktów GMO poddanych procedurze tranzytu.
Stąd uwaga ta została uwzględniona, lecz w następującym brzmieniu:

26
„4. Przepisy ust. 1–3 stosuje się odpowiednio do przemieszczenia z jednego miejsca do
drugiego miejsca znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej produktów
GMO poddanych procedurze tranzytu.”.

9. Marszałek Województwa Mazowieckiego – uwaga dotyczyła niespójności między
art. 9a ust. 3 projektu w brzmieniu: „W zakresie, o którym mowa w ust. 2, właściwe
organy administracji rządowej, w zakresie swoich kompetencji, współdziałają
z ministrem, …” a fragmentem zawartym w uzasadnieniu do projektu, dotyczącym tej
kwestii: „Jednocześnie właściwe organy administracji rządowej i samorządowej będą
współdziałać z ministrem właściwym do spraw środowiska, w szczególności
udostępniając mu informacje niezbędne do realizacji jego zadań wynikających ze
wspomnianego rozporządzenia”. Uwaga została uwzględniona. Poprawiono
uzasadnienie, wykreślając wyrazy „i samorządowej”.

10. Radni Województwa Lubuskiego w swoim stanowisku wyrazili potrzebę
ustanowienia województwa lubuskiego strefą wolną od GMO, w szczególności od
upraw roślin transgenicznych oraz żywości genetycznie zmodyfikowanej. Opinia ta nie
została uwzględniona, ponieważ przedłożona ustawa nie reguluje kwestii upraw GMO
oraz żywności genetycznie zmodyfikowanej.

11. Rada Krajowa NSZZ Rolników Indywidualnych zaproponowała odrzucenie
w całości projektu ustawy, nie podając uzasadnienia. Uwagi nie uwzględniono.

12. Gbe Polska – zwrócono uwagę na konieczność przygotowania kompleksowej
regulacji prawnej, która wdrażałaby wszystkie akty prawa UE, regulujące zagadnienia
dotyczące organizmów genetycznie zmodyfikowanych i usuwała naruszenia zgłoszone
przez Komisję Europejską. Należy nadmienić, że rząd opracował w 2009 r. projekt
ustawy – Prawo o organizmach genetycznie zmodyfikowanych, zawierający m.in.
regulacje w zakresie zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska, wprowadzania
GMO do obrotu, upraw roślin transgenicznych i udziału społeczeństwa w procesie
podejmowania decyzji dotyczących GMM i GMO. Projekt ten nie został jednak
uchwalony przez Sejm poprzedniej kadencji. W związku z koniecznością szybkiego
dostosowania przepisów dotyczących zamkniętego użycia GMM do wymogów
dyrektywy 2009/41/WE (trwa postępowanie w sprawie C-281/11 Komisja Europejska
przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej dotyczące naruszenia polegającego na braku lub

27
nieprawidłowej transpozycji przepisów dyrektywy 2009/41/WE) zdecydowano
o nowelizacji obowiązującej ustawy o GMO. Inne naruszenia dotyczą aktów prawnych,
które pozostają w gestii ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (ustawa o nasiennictwie
oraz ustawa o paszach). Ich usunięcie powinno zostać dokonane przez zmiany w tych
ustawach.

13. Liga Ochrony Przyrody – podniesiono problem odpowiedzialności wnioskodawców
oraz jednostek samorządowych w przypadku wystąpienia awarii. Przedłożony projekt
zawiera zdaniem LOP zbyt ogólne regulacje w tym obszarze. Należy zauważyć, że
przedłożony projekt wprowadza szereg zmian w zakresie postępowania na wypadek
awarii, w porównaniu z obowiązującą ustawą o organizmach genetycznie
zmodyfikowanych. Niektóre z tych zmian wynikają wprost z implementacji prawa UE
(np. art. 20c ust. 2 projektu). Procedura dotycząca postępowania na wypadek awarii jest
opisana szczegółowo, z uwzględnieniem roli ministra właściwego do spraw środowiska
i dokonującego zamkniętego użycia GMM (art. 15t i art. 15u projektu). Uwaga druga
dotyczy okresu, na który będą wydawane zezwolenia na prowadzenie zakładu inżynierii
genetycznej. Podjęcie prac zamkniętego użycia GMO lub GMM będzie możliwe po
uzyskaniu zezwolenia na prowadzenie zakładu inżynierii genetycznej, w którym będą
prowadzone te prace, oraz zgody ministra właściwego do spraw środowiska na
zamknięte użycie konkretnych mikroorganizmów lub organizmów, wykorzystywanych
w trakcie prac. Przez zakład inżynierii genetycznej rozumie się, zgodnie z definicją
ustawową, pomieszczenia, budynki, laboratoria lub ich zespoły przystosowane
i przeznaczone do dokonywania zamkniętego użycia GMM lub GMO innych niż GMM.
Obiekty te są niezbędne do podjęcia prac z GMM lub GMO, lecz zarazem nie podlegają
częstym i gruntownym zmianom. Istotna jest zatem wnikliwa analiza informacji
przedłożonych we wniosku, przed podjęciem decyzji o wydaniu zezwolenia (łącznie
z kontrolą obiektów), oraz stałe monitorowanie stanu tych obiektów. Zaproponowano
wydawanie zezwoleń na prowadzenie zakładu inżynierii genetycznej na czas
nieokreślony, aby nie wprowadzać nadmiernych i nieuzasadnionych obciążeń
biurokratycznych tam, gdzie nie jest to niezbędne (gdzie miałoby np. rzeczywisty
wpływ na podniesienie poziomu bezpieczeństwa). Zakłady inżynierii genetycznej będą
kontrolowane m.in. przez Państwową Inspekcję Pracy, w celu konfrontacji danych
zawartych we wnioskach o wydanie zezwolenia na prowadzenie zakładu inżynierii
genetycznej ze stanem rzeczywistym. Każda zmiana, która mogłaby mieć potencjalny

28
wpływ na bezpieczeństwo dla zdrowia ludzkiego lub środowiska, będzie musiała być
zgłoszona przez wnioskodawcę ministrowi właściwemu do spraw środowiska.
W razie niewywiązywania się przez wnioskodawcę z obowiązków określonych
w zezwoleniu minister właściwy do spraw środowiska będzie mógł wydać decyzję
o uchyleniu zezwolenia na prowadzenie zakładu inżynierii genetycznej. Decyzja taka
będzie podlegać natychmiastowemu wykonaniu. Z tych powodów postulowane
wprowadzenie 5-letniego okresu obowiązywania zezwoleń na prowadzenie zakładu
inżynierii genetycznej nie wydaje się zasadne.
Uwaga trzecia zawiera pytanie dotyczące odpowiedzialności za szkody wynikające
z awarii. We wniosku na prowadzenie prac z GMM oraz w zezwoleniu na prowadzenie
zakładu inżynierii genetycznej, przystosowanego do prac z GMM, które mogłyby
spowodować szkody w środowisku, przewidziano możliwość ustanowienia
zabezpieczenia możliwych roszczeń z tytułu wyrządzenia szkody. Wysokość ustalonego
zabezpieczenia powinna zapewniać pokrycie ewentualnych roszczeń. Tym samym
koszty naprawy skutków ewentualnej awarii będzie ponosić dokonujący zamkniętego
użycia GMM lub GMO.

14. Komitet Mikrobiologii PAN – Uniwersytet Gdański – w uchwale zaapelowano
o zawieszenie prac z uwagi na fakt, że projekt przez zaproponowane w nim restrykcyjne
regulacje najprawdopodobniej doprowadziłby do zahamowania praz naukowych
i badawczo-rozwojowych, m.in. w zakresie takich dyscyplin jak mikrobiologia,
genetyka oraz biotechnologia. Projekt nie wprowadza dodatkowych obciążeń dla
wnioskodawców i użytkowników w zakresie zamkniętego użycia GMM lub GMO,
w porównaniu z obowiązującą ustawą. Przedłożony do konsultacji projekt
doprecyzowuje te przepisy dotyczące regulowanej materii, które na gruncie ustawy
z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych budziły
wątpliwości interpretacyjne, oraz dokonuje pełnej transpozycji do polskiego porządku
prawnego dyrektywy 2009/41/WE. Z tego powodu nie uwzględniono uwagi.

15. Instytut Biotechnologii i Antybiotyków – w opinii wyrażono pogląd, że projekt
zawiera wiele dobrych rozwiązań, ale również takie, które mogą wstrzymać
innowacyjność i ograniczyć konkurencyjność krajowej biogospodarki. Opinii tej nie
uwzględniono, ponieważ projekt nie wprowadza dodatkowych obciążeń dla

29
wnioskodawców i użytkowników w zakresie zamkniętego użycia GMM lub GMO,
w porównaniu z obowiązującą ustawą.

16. Wojewoda Mazowiecki – wskazano na konieczność nadzoru nad transportem,
przeładunkiem oraz przechowywaniem produktów leczniczych składających się
z organizmu genetycznie zmodyfikowanego lub zawierających organizm genetycznie
zmodyfikowany, w szczególności w aptekach i punktach aptecznych. Proponowane
w projekcie ustawy regulacje nakazują kontrolowanie warunków transportu,
przeładunku oraz przechowywania takich produktów na każdym etapie od producenta
do pacjenta, również w aptekach i punktach aptecznych. Druga uwaga dotyczyła
zmiany definicji „awarii” przez usunięcie wyrazu „znaczne”, co znacznie rozszerzyłoby
pojęcie awarii. W proponowanym brzmieniu „awaria” oznaczałaby każde
niezamierzone uwolnienie GMM do środowiska. Taka definicja byłaby jednak
niezgodna z definicją zawartą w dyrektywie 2009/41/WE. Termin „awaria”
w rozumieniu dyrektywy 2009/41/WE oznacza każdy przypadek obejmujący znaczne
oraz niezamierzone uwolnienie GMM w trakcie ich ograniczonego stosowania, który
mógłby stanowić natychmiastowe lub opóźnione niebezpieczeństwo dla zdrowia
ludzkiego lub środowiska. Uwagi tej nie uwzględniono. Uwaga trzecia wskazuje na
nieścisłość brzmienia art. 3 pkt 7a oraz art. 15o ust. 1. Art. 15o ust. 1 projektu nakazuje
m.in. wnioskodawcy opracowanie planu postępowania na wypadek awarii przed
wniesieniem wniosku o wydanie zgody na zamknięte użycie GMM, zaliczonych do
III lub IV kategorii zagrożenia. Artykuł ten zawiera odesłanie do art. 3 pkt 7 lit. b,
w którym znajduje się definicja wnioskodawcy. W rozumieniu projektu wnioskodawca
to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca
osobowości prawnej, składająca wniosek o wydanie określonej zgody lub zezwolenia.
Jednakże tylko wnioskodawcy starający się o zgodę na prace z GMM zaklasyfikowane
do III lub IV kategorii zagrożenia są zobligowani do opracowania planu postępowania
na wypadek awarii. Nie ma sprzeczności w sformułowaniach obu przepisów, stąd nie
uwzględniono tej uwagi. W uwadze czwartej zaproponowano, aby obowiązek
opracowania planu na wypadek awarii obowiązywał również wnioskodawcę
i użytkownika GMO. Należy jednak zauważyć, że zgodnie z definicją, awaria oznacza
każdy przypadek obejmujący znaczne oraz niezamierzone uwolnienie do środowiska
GMM, nie GMO. A zatem o awarii mówimy wówczas, kiedy do środowiska zostaje
uwolniony w sposób niezamierzony mikroorganizm genetycznie zmodyfikowany, który

30