Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Straży Granicznej

– 3 –
metod i form wykonywania zadań SG w zakresie nieobjętym innymi przepisami wydanymi
na podstawie ustawy oraz przepisami prawa UE.
SG może na podstawie art. 9e–9g podejmować tzw. ofensywne czynności operacyjno-
rozpoznawcze, tj. kontrolę operacyjną, zakup kontrolowany i przesyłkę niejawnie
nadzorowaną, w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń
określonych w art. 1 ust. 2 pkt 4 i ust. 2a.
SG może pobierać, gromadzić i wykorzystywać w celach wykrywczych
i identyfikacyjnych odciski linii papilarnych, zdjęcia oraz dane osobowe, korzystać
z informacji dotyczących umów (ubezpieczenia, bankowych lub innych) – osób podejrzanych
o popełnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego oraz osób o nieustalonej
tożsamości lub usiłujących ją ukryć.
Szczegółowy katalog uprawnień funkcjonariuszy SG, wykonujących zadania służbowe,
znajduje się w art. 11 ustawy. Funkcjonariusze podczas wykonywania czynności służbowych
mają obowiązek respektowania godności oraz przestrzegania wolności i praw człowieka
i obywatela (art. 9 ust. 5).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny
(Dz. U. Nr 88, poz. 554, z późn. zm.), w rozdziale II (Przepisy karne) w art. 8 stanowi, że kto
powoduje oddanie osoby w stan niewolnictwa lub utrzymuje ją w tym stanie albo uprawia
handel niewolnikami, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Wynika z tego, że Rzeczpospolita Polska penalizuje jako zbrodnię oddanie innej osoby w stan
niewolnictwa, uprawianie handlu niewolnikami, a także utrzymywanie osoby w stanie
niewolnictwa.
Do ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553,
z późn. zm.), nowelizacją z 20 maja 2010 r., wprowadzono w art. 115 § 22 definicję handlu
ludźmi i definicję niewolnictwa.
Handlem ludźmi jest werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie,
przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem: 1) przemocy lub groźby
bezprawnej, 2) uprowadzenia, 3) podstępu, 4) wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu
lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, 5) nadużycia stosunku
zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności, 6) udzielenia albo
przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub
– 4 –
nadzór nad inną osobą – w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności
w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub
usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach
wykorzystania poniżających godność człowieka albo w celu pozyskania komórek, tkanek lub
narządów wbrew przepisom ustawy. Jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego,
stanowi ono handel ludźmi nawet, gdy nie zostały użyte metody lub środki wymienione
w pkt 1–6.
W art. 115 § 23 Kodeksu karnego umieszczono definicję niewolnictwa, która stanowi,
że niewolnictwo jest stanem zależności, w którym człowiek jest traktowany jak przedmiot
własności.
Przepis art. 189a Kodeksu karnego stanowi, że osoba dopuszczająca się handlu ludźmi
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat, a kto czyni przygotowania
do popełnienia tego przestępstwa, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do
5 lat.
Uzupełnienie Kodeksu karnego o przestępstwo handlu ludźmi i definicję niewolnictwa
było efektem obowiązywania karnomaterialnych przepisów ratyfikowanego przez Polskę
12 listopada 2001 r. Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego z dnia
17 lipca 1998 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708; umowa ta weszła w życie 1 lipca 2002 r.).
Wynikało ono również z konieczności respektowania (z uzasadnienia do projektu nowelizacji
Kodeksu karnego):
–
Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości
zorganizowanej, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia
15 listopada 2000 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 18, poz. 158),
–
ratyfikowanego przez Polskę w dniu 18 sierpnia 2003 r. Protokołu o zapobieganiu,
zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi,
zwanego powszechnie protokołem z Palermo (Dz. U. z 2005 r. Nr 18, poz. 160),
–
Decyzji ramowej Rady Unii Europejskiej 2002/629/WSiSW z dnia 19 lipca 2002 r.
w sprawie zwalczania handlu ludźmi (Dz. Urz. WE L 203 z dnia 1 sierpnia 2002 r.),
–
Konwencji Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi, sporządzonej
w Warszawie dnia 16 maja 2005 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 20, poz. 107), zwanej
„Konwencją Warszawską”.

– 5 –
3. Rozwiązania zawarte w projekcie ustawy
W niniejszym projekcie zaproponowano znowelizowanie ustawy o Straży Granicznej,
które polega na rozszerzeniu właściwości rzeczowej tej formacji o ściganie przestępstw
handlu ludźmi oraz oddania innej osoby w stan niewolnictwa, uprawiania handlu
niewolnikami, a także utrzymywania osoby w stanie niewolnictwa, poprzez dodanie ich do
katalogu zawartego w art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy o Straży Granicznej.
Zmiany objęły również art. 9e i art. 9f, które zdaniem projektodawcy powinny zostać
uzupełnione o wyżej wymienione przestępstwa. Postanowienia art. 9e i art. 9f ustawy
o Straży Granicznej będą określać ramy pracy operacyjnej i będą wykorzystywane jako
podstawa prawna działań polegających na rozpoznawaniu, wykrywaniu i ściganiu sprawców
przestępstw handlu ludźmi oraz oddania innej osoby w stan niewolnictwa, uprawiania handlu
niewolnikami, a także utrzymywania osoby w stanie niewolnictwa.
Zdaniem projektodawcy, wprowadzenie zmiany jedynie w art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy
o Straży Granicznej może spowodować, że na SG zostanie nałożone nowe zadanie związane
z rozpoznawaniem, zapobieganiem i wykrywaniem przestępstw handlu ludźmi oraz
ściganiem ich sprawców – bez wyposażenia formacji w odpowiednie narzędzia
umożliwiające skuteczną walkę z taką przestępczością.
Zmiana przepisów art. 9e i art. 9f pozwoli na zarządzenie:
–
kontroli operacyjnej,
–
czynności operacyjno-rozpoznawczych polegających na złożeniu propozycji albo na
dokonaniu w sposób niejawny nabycia, zbycia lub przejęcia przedmiotów pochodzących
z przestępstwa, ulegających przepadkowi albo których wytwarzanie, posiadanie,
przewożenie lub którymi obrót są zabronione, przyjęcia lub wręczenia korzyści
majątkowej, a także obietnicy udzielenia lub przyjęcia tej korzyści.
Nowelizacja art. 9e ma bezpośredni wpływ na poszerzenie możliwości stosowania
czynności operacyjnych określonych w art. 9g, który przyznaje funkcjonariuszom SG prawo
niejawnego nadzorowania wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu
przedmiotami przestępstwa w celu udokumentowania przestępstw, o których mowa w art. 9e
ust. 1.
W przepisie o wejściu w życie (art. 2) proponuje się standardowy 14-dniowy termin
vacatio legis. Formułując przepis wzięto pod uwagę to, że jak najszybsze wejście w życie
– 6 –
przedmiotowej nowelizacji leży w interesie szeroko pojętego wymiaru sprawiedliwości,
samej SG, jak i osób pokrzywdzonych przestępstwami objętymi projektem.

4. Konsultacje
Projekt został przesłany w celu zaopiniowania:
–
ministrom: Finansów,
Spraw Wewnętrznych, Sprawiedliwości oraz Spraw
Zagranicznych,
–
Rzecznikowi
Praw Obywatelskich,
Prokuratorowi Generalnemu, Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Krajowej Radzie
Sądownictwa, Krajowej Radzie Prokuratury, Urzędowi do Spraw Cudzoziemców,
Sądowi Najwyższemu, Naczelnej Radzie Adwokackiej, Krajowej Radzie Radców
Prawnych oraz Komendantowi Głównemu Straży Granicznej,
–
Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Stowarzyszeniu Sędziów Polskich IUSTITIA,
Stowarzyszeniu Sędziów Themis, Stowarzyszeniu Prokuratorów RP, Fundacji
Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu – La Strada, Fundacji ITAKA – Centrum
Poszukiwań Ludzi Zaginionych oraz Fundacji Dzieci Niczyje.
W wyniku przeprowadzonych konsultacji Senat uzyskał opinie Ministra
Sprawiedliwości oraz Ministra Spraw Wewnętrznych wspierające i aprobujące potrzebę
wniesienia do Sejmu uchwalonej inicjatywy ustawodawczej. Uwzględniając argumenty
Ministra Sprawiedliwości, Senat zrezygnował z dodania zastrzeżenia, że przestępstwa handlu
ludźmi oraz oddania innej osoby w stan niewolnictwa, uprawiania handlu niewolnikami,
a także utrzymywania osoby w stanie niewolnictwa będą należały do właściwości SG, tylko
w przypadku gdy będą pozostawać w związku z przekraczaniem granicy państwowej.
Większość z podmiotów opiniujących projekt ustawy nie zgłaszała do niego uwag;
opinii przeciwnych projektowi nie było.

5. Skutki projektowanej ustawy
Projektowana ustawa nie spowoduje skutków finansowych dla budżetu państwa lub
jednostek samorządu terytorialnego.

6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Przedmiotowy projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.

Warszawa, 26 marca 2013 r.
BAS-WAPEiM-611/13
Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o Straży Granicznej (przedstawiciel
wnioskodawcy: senator Aleksander August Pociej)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r., poz. 32
ze zm.) sporządza się następującą opinię:


1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy zakłada zmianę art. 1, art. 9e oraz art. 9f w ustawie z dnia
12 października 1990 r. o Straży Granicznej (t.j., Dz. U. Nr 116, poz. 675, ze
zmianami).
Projekt przewiduje dodanie do zakresu zadań Straży Granicznej zadań
dotyczących rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania oraz ścigania
sprawców przestępstwa handlu ludźmi, określonego w art. 189a ustawy z dnia
6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny oraz przestępstwa handlu niewolnikami,
uregulowanego w art. 8 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Przepisy
wprowadzające kodeks karny.
Proponowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia
ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy
Kwestie stanowiące przedmiot projektu ustawy uregulowano
w następujących aktach:
a) dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/36/UE z dnia
5 kwietnia 2011 r. w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego
procederu oraz ochrony ofiar, zastępującej decyzję ramową Rady
2002/629/WSiSW (Dz. Urz. UE L 101 z dnia 15.4.2011 r., s. 1; dalej: dyrektywa
2011/36/UE);
b) decyzji Rady 2006/618/WE z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie zawarcia
w imieniu Wspólnoty Europejskiej Protokołu o zapobieganiu, zwalczaniu oraz
karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi, uzupełniającego
Konwencję
Narodów
Zjednoczonych
przeciwko
międzynarodowej
przestępczości zorganizowanej, dotyczącej tych postanowień protokołu, które są