Poselski projekt ustawy o biegłych w postępowaniu sądowym oraz w innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustaw

8
W projektowanej ustawie została przyjęta zasada, że biegłym, w rozumieniu tej ustawy,
nie może zostać osoba prawomocnie skazana za przestępstwo lub przestępstwo
skarbowe albo osoba, przeciwko której jest prowadzone postępowanie o przestępstwo
ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe. Jeżeli jednak, już po
wpisaniu na listę biegłych, przeciwko biegłemu będzie prowadzone postępowanie o
przestępstwo, Minister Sprawiedliwości, do czasu prawomocnego wyroku w tej sprawie
będzie zawieszał takiego biegłego w czynnościach albo mógł zawiesić, w zależności od
wagi czynu, którego biegły się dopuścił. Niewątpliwie poważniejszymi przestępstwami
są czyny popełnione z winy umyślnej i w przypadku prowadzenia postępowania
przeciwko biegłemu w sprawie o przestępstwo umyślne Minister Sprawiedliwości
będzie obligatoryjnie zawieszał biegłego w czynnościach, a w konsekwencji, w
przypadku prawomocnego skazania – obligatoryjnie skreślał z listy biegłych. Natomiast
przy przestępstwach mniejszej wagi, popełnionych z winy nieumyślnej Minister
Sprawiedliwości będzie mógł (w zależności np. od charakteru czynu, jego skutków,
także dla prawidłowego wykonywania czynności biegłego w danej specjalności)
zawiesić biegłego w wykonywaniu czynności oraz, w konsekwencji, mógł też skreślić
biegłego z listy.
Odmowa wpisu na listę, zawieszenie biegłego w wykonywaniu czynności biegłego oraz
skreślenie z listy biegłych następowałoby w drodze decyzji administracyjnej,
podlegającej zaskarżeniu w trybie przepisów o postępowaniu administracyjnym (art. 20
ust. 1, art. 25 ust. 1 i 2 i art. 27 ust. 1 i 2).
W celu zapewnienia możliwości realizacji w
praktyce uprawnienia Ministra
Sprawiedliwości do zawieszenia biegłego w wykonywaniu czynności biegłego oraz
skreślenia biegłego z listy biegłych, w projekcie wprowadzono obowiązek sygnalizacji
o postępowaniach prowadzonych przeciwko osobom wykonującym czynności biegłego,
a także o okolicznościach wskazujących na nienależyte wykonywanie przez biegłego
czynności biegłego (art. 28 ust. 1 i 2).
W odniesieniu do instytucji naukowych i specjalistycznych projekt również przewiduje
prowadzenie przez Ministra Sprawiedliwości ogólnokrajowego wykazu instytucji
naukowych i specjalistycznych (art. 30 ust. 1). Wykaz ten, podobnie jak ogólnokrajowa
lista biegłych sądowych, byłby ogłaszany w formie obwieszczenia w dzienniku
urzędowym Ministra Sprawiedliwości do dnia 31 marca każdego roku kalendarzowego

9
(art. 30 ust. 2). Od wniosku o wpis do wykazu instytucji naukowych i specjalistycznych
będzie pobierana opłata w wysokości określonej przez Ministra Sprawiedliwości w
rozporządzeniu wykonawczym (art. 38 ust. 2).
Zgodnie z projektowaną ustawą, w celu uzyskania wpisu do wykazu instytucje naukowe
i specjalistyczne będą musiały spełniać wymogi gwarantujące odpowiedni poziom
wydawanych opinii. W szczególności jednostki takie będą musiały posiadać zaplecze
kadrowe, organizacyjne, techniczne i laboratoryjno-badawcze pozwalające na
samodzielne organizowanie opinii zleconych przez organ prowadzący postępowanie
(art. 31). Chodzi o wyeliminowanie występujących w praktyce sytuacji, gdy instytucje
naukowe i specjalistyczne podejmują się opracowania opinii – nie mając możliwości ich
wykonania, co wiąże się z koniecznością powoływania biegłych spoza tej jednostki i
przedłuża czas wydania opinii oraz powiększa jej koszty.
Wykonanie opinii niesamodzielnie będzie jedną z fakultatywnych przesłanek skreślenia
instytucji naukowej lub specjalistycznej z wykazu instytucji naukowych i
specjalistycznych (art. 42 ust. 3).
Podobnie jak w przypadku biegłych, przewidziany w projektowanej ustawie tryb
postępowania w przedmiocie wpisu do wykazu umożliwia realną kontrolę podmiotów
ubiegających się o taki wpis, a następnie wpisanych do wykazu (art. 32-40).
Przede wszystkim dla Komisji Kwalifikacyjnej, działającej także w odniesieniu do
instytucji naukowych i specjalistycznych, wprowadza się uprawnienie do dokonania, za
zgodą wnioskodawcy, sprawdzenia warunków technicznych i organizacyjnych oraz
wyposażenia laboratoryjno-badawczego, zaś wnioskodawca jest obowiązany udostępnić
urządzenia techniczne oraz sprzęt wyposażenia, a także dane o tych urządzeniach i tym
sprzęcie, niezbędne do przeprowadzenia sprawdzenia (art. 32 ust. 2). Brak zgody na
sprawdzenie albo, mimo wyrażenia zgody, uchylanie się od niego stanowi przesłankę
obligatoryjnej odmowy wpisu instytucji naukowej lub specjalistycznej do wykazu
instytucji naukowych i specjalistycznych (art. 40 ust. 3 pkt 2).
Pośród fakultatywnych przesłanek zawieszenia w całości lub w części uprawnienia
instytucji naukowej lub specjalistycznej do sporządzania i wydawania opinii w
postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy oraz fakultatywnych przesłanek
skreślenia z wykazu tych instytucji są także przesłanki wskazujące na nienależyte

10
sporządzanie i wydawanie opinii, jak też nieuzasadniona odmowa jej wydania (art. 41
ust. 2 pkt 4 i ust. 3).
Pozostałe przesłanki zawieszenia oraz skreślenia w odniesieniu do instytucji naukowej
lub specjalistycznej wynikają z różnic między biegłym a instytucją naukową lub
specjalistyczną. Przykładowo zawieszenie można ograniczyć do określonej dziedziny
lub specjalności albo osoby, o której mowa w art. 31 pkt 2 (art. 41 ust. 1 pkt 1-5, ust. 2
pkt 1-4 i art. 42 ust. 1 pkt 1-7 oraz ust. 2 i 3).
Odmowa wpisu do wykazu, zawieszenie uprawnień instytucji naukowej lub
specjalistycznej do sporządzania i wydawania opinii oraz skreślenie instytucji naukowej
lub specjalistycznej z wykazu będzie następowało w drodze decyzji administracyjnej
(art. 40-42).
Podobnie jak przy biegłych, w projektowanym art. 43 wprowadza się, odpowiednio,
instytucję sygnalizacji.
W rozdziale 4 projekt reguluje zasady wykonywania czynności przez biegłego oraz
zasady sporządzania i wydawania opinii przez instytucje naukowe i specjalistyczne.
Biegły oraz osoba upoważniona do wydania opinii w imieniu instytucji naukowej i
specjalistycznej byłyby zobowiązane do wykonywania czynności ze szczególną
starannością i bezstronnością, doskonalenia kwalifikacji w zakresie swojej specjalności
oraz znajomości przepisów prawa regulujących zasady udziału biegłego w konkretnym
postępowaniu (art. 44 ust. 1 pkt 1-3).
Projektowana ustawa nakłada też na biegłych oraz instytucje naukowe lub
specjalistyczne wpisanych, odpowiednio, na listę biegłych oraz do wykazu instytucji
naukowych i specjalistycznych obowiązek prowadzenia dokumentacji dotyczącej
wydawanych opinii (art. 45). Jest to uzasadnione tym, że osoby ubiegające się o wpis na
listę biegłych oraz biegli ubiegający się o wpis na kolejne 5 lat mają obowiązek
dołączyć do wniosku o wpis dokumenty, które mogą mieć wpływ na ocenę ich
kwalifikacji oraz dorobku zawodowego.
Osoby takie mogłyby odmówić wydania opinii tylko wtedy, gdy zachodzą przyczyny
uzasadniające odmowę, określone w przepisach ustawy, która reguluje dane
postępowanie (art. 46).

11
Istotnym przepisem gwarancyjnym jest projektowany art. 47, który dla biegłego, osoby
wykonującej czynności biegłego (biegłego ad hoc) oraz osoby określonej w art. 31 pkt
2, przy wykonywaniu czynności biegłego, przewiduje ochronę prawną przysługującą
funkcjonariuszowi publicznemu.
Projekt określa ogólne zasady ustalania wynagrodzenia za wydane opinie (art. 48 i 49),
w szczególności biegłemu, biegłemu ad hoc oraz instytucji naukowej lub
specjalistycznej, oprócz wynagrodzenia za pracę, będzie przysługiwał zwrot
udokumentowanych kosztów zużytych materiałów i innych wydatków niezbędnych do
wydania opinii.
Szczegółowe zasady wynagrodzenia określi, w drodze stosownego rozporządzenia,
Minister Sprawiedliwości (art. 49 ust. 3).
Przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia organ je przyznający będzie zobowiązany do
uwzględnienia m.in. stopnia złożoności opinii oraz warunków, w jakich była ona
opracowana. W razie wadliwego, nierzetelnego opracowania opinii lub wydania jej ze
znacznym, nieusprawiedliwionym opóźnieniem – wynagrodzenie mogłoby ulec
stosownemu obniżeniu, z możliwością odmowy jego przyznania w przypadkach
rażących (art. 51 ust. 2).
Dla uniknięcia problemów związanych z wypłacaniem należności za opracowane
opinie, projekt nakłada na biegłych oraz instytucje naukowe lub specjalistyczne
obowiązek zgłoszenia żądania jej przyznania w terminie 7 dni od zakończenia pracy
nad opinią bądź 3 dni po zakończeniu czynności, do udziału w której podmioty te
zostały wezwane (art. 50).
W rozdziale 5 wprowadzono zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy
przejściowe i końcowe.
W odpowiednich przepisach Kodeksu postępowania cywilnego oraz Kodeksu
postępowania karnego zmieniono treść roty przyrzeczenia biegłego (art. 52 i art. 54 pkt
1). Przy okazji, w art. 290 i 291 K.p.c. (odpowiednio też w art. 307 § 3 K.p.c.)
wprowadzono wyrażenie „instytucja naukowa i specjalistyczna”, doprowadzając do
zsynchronizowania w tym zakresie procedury karnej i cywilnej (art. 52 pkt 2 i 3).
W art. 58 ust. 1 projekt przewiduje, że osoby posiadające uprawnienia biegłych na
podstawie odrębnych przepisów mogłyby wykonywać nadal czynności biegłych do

12
czasu uzyskania wpisu na listę biegłych, jeżeli w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia
projektowanej ustawy w życie złożą wniosek o wpis na listę biegłych, natomiast ust. 2
tego przepisu stanowi, że biegły powołany w konkretnym postępowaniu będzie
wykonywał czynności biegłego do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
Wejście w życie projektowanej ustawy przewidziano po upływie 9 miesięcy od dnia jej
ogłoszenia, z wyjątkiem art. 18, który wejdzie w życie, jak się zakłada, po upływie 3
miesięcy od dnia ogłoszenia. Wcześniejsze wejście w życie art. 18 projektu uzasadnione
jest koniecznością utworzenia i ukonstytuowania się Komisji Kwalifikacyjnej.


Skutki dla budżetu państwa
Wstępne szacunki wydatków związanych z wejściem w życie projektowanej ustawy
przedstawiają się następująco:
1) wydatki związane z doręczeniem w formie przesyłki poleconej decyzji dotyczącej
wpisu lub odmowy wpisu na listę biegłych oraz wpisu do wykazu lub odmowy wpisu
do wykazu instytucji naukowych i specjalistycznych – 23 423 zł;
2) wydatki związane z wynagrodzeniami członków Komisji Kwalifikacyjnej oraz
zapraszanych konsultantów – 206 208 zł;
3) wydatki
związane z kosztami podróży, zakwaterowania i diety – 271 867 zł;
4) wydatki
związane z uzupełnieniem wniosków – 6 075 zł;
5)
wydatki na materiały związane z pracą Komisji Kwalifikacyjnej

– 75 000 zł;
6) wydatki
związane z delegowaniem członków Komisji Kwalifikacyjnej do sprawdzenia
warunków technicznych i organizacyjnych oraz wyposażania laboratoryjno-badawczego
instytucji naukowych i specjalistycznych – 28 175 zł;
7)
przygotowanie miejsc pracy dla członków Komisji Kwalifikacyjnej

– 112 000 zł;
8) wydatki
związane z przeprowadzaniem przez Policję wywiadów środowiskowych – nie
więcej niż 1 400 000 zł, w tym wydatki na wynagrodzenia nie więcej niż 800 000 zł.