Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Porozumienia między Unią Europejską a Republiką Islandii oraz Królestwem Norwegii w sprawie stosowania niektórych postanowień Konwencji z dnia 29 maja 2000 roku o pomocy prawnej w sprawach karnych pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej oraz Protokołu z 2001 roku do Konwencji, podpisanego w Brukseli dnia 19 grudnia 2003 roku

Porozumienie przewiduje także, że – bez uszczerbku dla jego postanowień – w sto-
sunkach między Republiką Islandii i Królestwem Norwegii oraz

w stosunkach wzajemnych między każdym z tych państw a Państwami Członkow-
skimi Unii Europejskiej stosuje się art. 1 (ust. 1-5), 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11 i 12 Proto-
kołu z 2001 roku do Konwencji z dnia 29 maja 2000 roku o pomocy prawnej w
sprawach karnych pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej (art. 1
ust. 2 Porozumienia).
Celem przyjęcia Protokołu była poprawa efektywności współpracy prawnej Państw
Członkowskich Unii Europejskiej w zakresie zwalczania przestępczości – w tym
zwłaszcza zorganizowanej i finansowej, a także procederu prania pieniędzy. Osią-
gnięciu tego celu służyć miały m.in. zastosowanie procedur ułatwiających wymianę
informacji w zakresie danych przechowywanych na rachunkach bankowych oraz
przepływów finansowych między nimi.
Protokół zobowiązał Państwa Członkowskie do wprowadzenia odpowiednich in-
strumentów prawnych umożliwiających realizację wniosków o pomoc prawną, w
zakresie danych dotyczących rachunków prowadzonych przez banki, mające swoją
siedzibę na terytorium państwa wezwanego.
Dla realizacji przedstawionego celu przepisy Protokołu określiły zakres współpracy
Państw Członkowskich w realizacji wniosków o pomoc prawną, dotyczących za-
równo udzielania informacji o rachunkach bankowych oraz podmiotach do nich
uprawnionych (art. 1), jak i danych o transakcjach dokonywanych z wykorzysta-
niem rachunków bankowych (art. 2).
Zatem dane, które zgodnie z postanowieniami Protokołu mają być przekazywane
państwom wzywającym, obejmują zarówno te o charakterze statycznym – wskaza-
ne w art. 1 (numer rachunku, jego rodzaj, bank, gdzie jest on prowadzony, dane po-
siadaczy rachunków i osób upoważnionych do rachunków itd.), jak i informacje o
charakterze dynamicznym – określone przez art. 2 (operacje dokonywane na ra-
chunkach, przepływy między rachunkami itd.).
Zgodnie z treścią Protokołu warunkiem żądania powyższych danych jest aktualne
prowadzenie postępowania karnego w sprawie, przez organy ścigania państwa
wzywającego.

14
Państwo to powinno wykazać, że żądana informacja ma istotne znaczenie z punktu
widzenia prowadzonego postępowania, wyjaśnić, na jakiej podstawie domniemywa,
że bank mający swoją siedzibę w państwie wezwanym posiada żądane dane, oraz
załączyć wszystkie informacje mogące ułatwić wykonanie wniosku.
Państwu wezwanemu pozostawia się możliwość uzależnienia wykonania wniosku
od spełnienia przesłanek wymaganych do dokonania przeszukania i zatrzymania
rzeczy, zgodnie z jego prawem wewnętrznym.
W zakresie danych statycznych państwo wezwane ma obowiązek wykonania wnio-
sku o pomoc prawną, jeżeli postępowanie karne prowadzone w państwie wzywają-
cym obejmuje:
– przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności lub aresztu, w wymiarze co
najmniej czterech lat w państwie wzywającym i co najmniej dwóch lat w pań-
stwie wezwanym,
– przestępstwa określone w art. 2 Konwencji z dnia 26 lipca 1995 r.
w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji – Konwencja o
Europolu16) (terroryzm, handel narkotykami, handel materiałami
rozszczepialnymi i substancjami radioaktywnymi, przemyt ludzi przez granicę,
handel ludźmi, przestępstwa drogowe, przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu,
wolności lub mieniu popełnione w związku z działalnością terrorystyczną,
pranie pieniędzy dokonane w związku z tymi przestępstwami lub
przestępstwami podobnymi) lub w Załączniku do tej Konwencji (zabójstwo,
ciężkie uszkodzenie ciała, nielegalny handel organami i tkankami ludzkimi,
kidnaping, bezprawne pozbawienie wolności i wzięcie zakładnika, rasizm
i ksenofobia, rozbój popełniony w zorganizowanej grupie, nielegalny handel
dobrami kultury, w tym antykami i dziełami sztuki, oszustwo, reketering i inne
wymuszenie, podrabianie produktów – piractwo, fałszowanie dokumentów
urzędowych i handel nimi, fałszowanie pieniędzy i innych środków
płatniczych, przestępstwa komputerowe, korupcja, nielegalny handel bronią,
amunicją i materiałami wybuchowymi, nielegalny handel zagrożonymi
gatunkami zwierząt, roślin i ich odmian, przestępstwa przeciwko środowisku,
nielegalny handel substancjami hormonalnymi i innymi promotorami wzrostu),

15
– przestępstwa nieobjęte Konwencją o Europolu, a ujęte w Konwencji

o Ochronie Interesów Finansowych Wspólnot Europejskich

z dnia 26 lipca 1995 r.17), Protokole do niej z dnia 27 września 1996 r.18) lub
Drugim Protokole z dnia 19 czerwca 1997 r.19) (m.in. oszustwo, fałszowanie
dokumentów, korupcja, pranie pieniędzy, inne przestępstwa objęte listą
Konwencji o Europolu).

W zakresie danych o charakterze dynamicznym państwa-strony zostały zobligowa-
ne do zapewnienia realizacji wniosków o pomoc prawną, dotyczących uzyskania od
banków danych o operacjach dokonywanych na wskazanych rachunkach banko-
wych w określonych we wniosku ramach czasowych. Obowiązek ten dotyczy także
wszelkich informacji związanych z rachunkami bankowymi, z których złożono
dyspozycje i dokonano operacji, oraz z tymi, na które je dokonano. W przeciwień-
stwie do art. 1, art. 2 nie zawiera żadnych ograniczeń przedmiotowych i odnosi się
do postępowań o jakiekolwiek przestępstwo. Protokół nałożył również na państwa-
strony
(w art. 3) obowiązek zapewnienia możliwości prowadzenia bieżącego monitoringu
transakcji bankowych na wniosek państwa wzywającego. Wniosek w tym zakresie
powinien wskazywać okres, w jakim monitoring ma być prowadzony, oraz rachun-
ki, które należy poddać obserwacji. Państwo wzywające powinno być na bieżąco
informowane o przebiegu czynności. Monitorowanie odbywa się na podstawie de-
cyzji właściwego organu państwa wezwanego oraz na podstawie jego procedur kra-
jowych.
Art. 4 Protokołu zobowiązuje Państwa Członkowskie do zapewnienia poufności
przeprowadzanych czynności sprawdzających, dotyczących rachunków bankowych
i operacji na nich dokonywanych.
Z kolei art. 5 ustanowił obowiązek wzajemnego informowania się Państw Człon-
kowskich o możliwości rozszerzenia zakresu wniosku o pomoc prawną, zaś art. 6
zezwala na realizację dodatkowych wniosków o pomoc prawną. W zakresie takich
wniosków o przekazanie danych dotyczących rachunków bankowych przewidziano
znaczne odformalizowanie procedury.

16
Na mocy postanowienia art. 7 Protokół zabrania powoływania się na tajemnicę
bankową (ustanowioną na podstawie regulacji krajowych państw-stron) jako pod-
stawę odmowy wykonania wniosku o pomoc prawną.
Zgodnie z treścią art. 8 i 9 Protokołu takiej podstawy nie może również stanowić
powołanie się – odpowiednio – na finansowy lub polityczny charakter czynu.
Z pierwszego z tych przepisów wynika, że państwo wezwane nie może odmówić
wykonania wniosku jedynie z uwagi na fakt, że żądanie dotyczy przestępstwa skar-
bowego. Jeżeli państwo to uzależnia wykonanie wniosku od zaistnienia podwójnej
karalności – zasada ta ma się również odnosić do przestępstw skarbowych. W za-
kresie tych przestępstw nie można jednak odmówić wykonania wniosku z powoła-
niem się na brak podwójnej karalności z tego powodu, że prawo państwa wezwane-
go przewiduje inny podatek, cło lub też nie zawiera przepisów podatkowych, cel-
nych, walutowych tego samego rodzaju co prawo państwa wzywającego.
Natomiast w art. 9 Protokół zakazuje traktowania jakichkolwiek czynów, których
dotyczą wnioski Państw Członkowskich, jako przestępstw politycznych, prze-
stępstw z nimi związanych lub przestępstw popełnionych z motywów politycznych.
Zezwolono jednocześnie na składanie przez państwa-strony oświadczeń co do za-
kresu stosowania tego przepisu, pozwalając na określenie przez nie katalogu prze-
stępstw traktowanych jako polityczne (ust. 2). Protokół wskazuje jednak, że nie bę-
dą traktowane jako polityczne przestępstwa terrorystyczne ujęte w art. 1 i 2 Euro-
pejskiej Konwencji o Zwalczaniu Terroryzmu z dnia 27 stycznia 1977 r.20) (wzięcie
zakładnika, posłużenie się bronią palną i materiałami wybuchowymi, stosowanie
przemocy przeciwko życiu, wolności lub sprowadzenie niebezpieczeństwa po-
wszechnego dla życia ludzkiego) oraz pomocnictwo do takich przestępstw, a także
czyny polegające na zakładaniu związków przestępczych w rozumieniu art. 3 ust. 4
Konwencji z dnia 27 września 1996 r. o ekstradycji między Państwami Członkow-
skimi Unii Europejskiej21) mających na celu popełnienie jednego lub więcej prze-
stępstw określonych w art. 1 i 2 wzmiankowanej Europejskiej Konwencji o Zwal-
czaniu Terroryzmu z dnia 27 stycznia 1977 r.
Tryb rozstrzygania sporów między Państwami Członkowskimi, powstałych na tle
wykonywania wniosku o pomoc prawną na podstawie Protokołu, jest określony w
art. 10 Protokołu.

17
W przypadku odmowy wykonania wniosku oraz niemożności wypracowania w tym
zakresie kompromisu przez państwo wzywające i państwo wezwane, uzasadnioną
decyzję o odmowie przekazuje się Radzie UE, która dokonuje oceny funkcjonowa-
nia mechanizmu współpracy prawnej między stronami. Państwa mogą też poinfor-
mować o zaistniałym problemie Eurojust, który powinien zaproponować jego prak-
tyczne rozwiązanie.
Na podstawie art. 15 Protokołu jego postanowienia wynikające z przedstawionego
wyżej art. 8 stanowią środki zmieniające lub rozwijające postanowienia wskazane
w Załączniku A do Umowy zawartej przez Radę UE i Republikę Islandii oraz Kró-
lestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wdrożenie, stosowa-
nie i rozwój dorobku Schengen (analogicznie do przepisu zawartego w omówionym
wyżej art. 2 Konwencji).
Powracając do omawiania bezpośrednio przepisów Porozumienia między Unią Eu-
ropejską a Republiką Islandii oraz Królestwem Norwegii w sprawie stosowania
niektórych postanowień Konwencji z dnia 29 maja 2000 roku o pomocy prawnej w
sprawach karnych pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej oraz
Protokołu z 2001 roku do Konwencji wskazać należy, że jego art. 1 ust. 3 stanowi,
że deklaracje Państw Członkowskich złożone do Konwencji oraz Protokołu będą
stosowane także w stosunkach między Republiką Islandii a Królestwem Norwegii,
a zatem nie ma obecnie potrzeby składania przez Rzeczpospolitą Polską takich de-
klaracji, odnoszących się do relacji z tymi dwoma państwami.
Na mocy art. 2 Porozumienia jego strony zostały zobowiązane do stałego śledzenia
rozwoju orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich oraz
orzecznictwa właściwych sądów Republiki Islandii i Królestwa Norwegii, odnoszą-
cego się do postanowień konwencyjnych będących przedmiotem Porozumienia oraz
stworzenia mechanizmu wzajemnego przekazywania tego orzecznictwa.
Na podstawie ust. 2 tego przepisu Republika Islandii i Królestwo Norwegii są upo-
ważnione do przedłożenia Trybunałowi Sprawiedliwości memoriałów lub uwag na
piśmie w przypadkach wystąpienia przez sąd Państwa Członkowskiego do tego
Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia wstępnego, dotyczącego wykładni
postanowień Konwencji i Protokołu, określonych w przedstawionym wyżej art. 1
Porozumienia.

18