Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Porozumienia między Unią Europejską a Republiką Islandii oraz Królestwem Norwegii w sprawie stosowania niektórych postanowień Konwencji z dnia 29 maja 2000 roku o pomocy prawnej w sprawach karnych pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej oraz Protokołu z 2001 roku do Konwencji, podpisanego w Brukseli dnia 19 grudnia 2003 roku

Zasady przesłuchania świadków i biegłych w formie telekonferencji są zbliżone do
zasad odnoszących się do przesłuchania w formie wideokonferencji. Przesłuchanie
w tym trybie jest uzależnione od zgody osób, które mają być przesłuchiwane.
Koszty przesłuchania w opisanych wyżej formach są pokrywane przez państwo
wzywające, chyba że państwo wezwane nie będzie wnosić o zwrot poniesionych
kosztów.
Konwencja zawiera także przepisy regulujące nowe formy współpracy, wykracza-
jące poza klasyczną formułę pomocy prawnej.
Uwzględniając okoliczność, że transgraniczny charakter przestępstw, zwłaszcza
związanych z międzynarodową przestępczością zorganizowaną, może wymagać
ściślejszej współpracy właściwych organów różnych państw, Konwencja zapewnia
również ramy dla tworzenia przez kilka państw wspólnych zespołów śledczych do
prowadzenia konkretnych spraw o charakterze międzynarodowym (art. 13).
Współpraca w tej formie pomyślana została jako alternatywa dla pomocy prawnej
w jej dotychczas znanym kształcie. Konwencja wprowadza szczegółowe regulacje
dotyczące tworzenia takich zespołów. Zgodnie z jej postanowieniami zespoły śled-
cze mogą być tworzone, na podstawie porozumień zawieranych między właściwy-
mi organami różnych państw, w przypadku poważnych postępowań karnych o cha-
rakterze międzynarodowym. Do zespołu takiego działającego na terytorium Pań-
stwa Członkowskiego mogą być delegowani funkcjonariusze organów uprawnio-
nych do prowadzenia postępowania karnego z innych państw (funkcjonariusze poli-
cji, służby celnej, prokuratorzy). Prawem właściwym rządzącym pracami zespołu
jest prawo państwa, na terytorium którego zespół działa. Funkcjonariusze delego-
wani do zespołu śledczego działającego w innym państwie mogą zwracać się do
właściwych organów w swoim państwie macierzystym o wykonanie czynności lub
udzielenie informacji na potrzeby zespołu. Wystąpienia takie zastępują formalne
wnioski o udzielenie pomocy prawnej, a przez organy udzielające informacji czy
wykonujące określone czynności procesowe powinny być traktowane jak działania
w ramach postępowania krajowego.
Art. 14 Konwencji wprowadził możliwość zastosowania w drodze pomocy prawnej
specjalnej techniki śledczej określanej jako operacja pod przykryciem, zdefiniowa-
nej w tym przepisie jako działanie agenta w ramach postępowania karnego w spo-

9
sób tajny lub pod zmienioną tożsamością. Pomoc prawna w tej formie współpracy
może być wnioskowana w celu umożliwienia agentowi państwa wzywającego pro-
wadzenia działań na terytorium państwa wezwanego lub w celu delegowania agenta
państwa wezwanego do prowadzenia działań na terytorium państwa wzywającego.
Wniosek może również dotyczyć tego, aby agent państwa wezwanego prowadził
działania na jego terytorium na rzecz państwa wzywającego. Czynności są wyko-
nywane zgodnie z prawem państwa, na którego terytorium operacja ma miejsce.
Konwencja przewiduje możliwość złożenia zastrzeżenia o niestosowaniu tego arty-
kułu, przy czym Rzeczpospolita Polska z tego uprawnienia nie skorzystała.
Udział funkcjonariuszy różnych państw w realizacji wyżej przedstawionych za-
awansowanych form współpracy, a w konsekwencji wykonywanie przez nich czyn-
ności na terytoriach innych państw, wyłoniły potrzebę uregulowania kwestii odpo-
wiedzialności cywilnej i karnej funkcjonariuszy działających poza krajem macie-
rzystym. W zakresie odpowiedzialności karnej za czyny popełnione przez nich i
przeciwko nim, Konwencja zrównuje tych funkcjonariuszy z funkcjonariuszami
krajowymi (art. 15).
W zakresie odpowiedzialności cywilnej przewiduje natomiast, że za szkody spowo-
dowane przez funkcjonariuszy w innym państwie odpowiada ich państwo macie-
rzyste, z tym że państwo, na terytorium którego szkoda powstała, jest obowiązane
wobec osoby poszkodowanej do wypłacenia odszkodowania, a samo ma roszczenie
do państwa macierzystego funkcjonariusza o zwrot poniesionych z tego tytułu kosz-
tów (art. 16).
Postęp techniczny umożliwił zawarcie w Konwencji, nieutrwalonej wcześniej na
gruncie pomocy prawnej, formy współpracy polegającej na przechwytywaniu prze-
kazów telekomunikacyjnych (art. 17-22). Sama Konwencja nie definiuje terminu
„przekazy telekomunikacyjne”, natomiast w Raporcie wyjaśniającym wskazano, że
termin ten należy rozumieć szeroko, jako obejmujący, obok rozmów telefonicz-
nych, również inne formy komunikowania się, takimi sposobami, na jakie pozwala-
ją dostępne rozwiązania techniczne. Obowiązki związane z przechwytywaniem
przekazów rozciągają się przy tym także na dostarczanie danych technicznych
związanych z przekazem, np. numeru telefonu, z którym realizowano połączenie,
informacji o tym, kiedy rozmowa miała miejsce i jak długo trwała itd.

10
Obok regulacji wykorzystujących klasyczny mechanizm pomocy prawnej, gdzie
państwo wzywające występuje do państwa wezwanego z wnioskiem o dokonanie
na jego terytorium przechwycenia i zarejestrowania przekazu telekomunikacyjnego
i późniejszego przekazania go do dyspozycji państwa wzywającego, pojawiły się
zupełnie nowe formy współpracy, wykorzystujące możliwości oferowane przez
nowe technologie, a polegające na bezpośrednim przechwytywaniu przez jedno
państwo przekazów telekomunikacyjnych, bez pomocy technicznej państwa, z tery-
torium którego przekaz jest przechwytywany (art. 18 ust. 1 i 2).
W Konwencji zostały uregulowane sytuacje, w których państwo ze względów tech-
nicznych nie może dokonywać bezpośredniego przechwytywania przekazów tele-
komunikacyjnych wychodzących i przychodzących na jego terytorium, oraz sytu-
acje, kiedy państwo może dokonywać bezpośredniego przechwytywania przekazów
telekomunikacyjnych z terytorium innego państwa, na potrzeby swojego postępo-
wania karnego lub potrzeby postępowania karnego, prowadzonego przez inne pań-
stwo, bez konieczności pomocy technicznej ze strony państwa, z którego terytorium
przekaz pochodzi.
Stosowanie poszczególnych rozwiązań dotyczących przechwytywania przekazów
telekomunikacyjnych zostało obwarowane systemem gwarancji prawnych chronią-
cych prawa jednostki i zapewniających poszanowanie porządku prawnego państw-
stron Konwencji. Zgodnie z art. 17 Konwencji organami uprawnionymi do wystę-
powania z wnioskiem o wyrażenie zgody na dokonywanie przechwytywania są or-
gany sądowe, przy czym dopuszczalne jest wskazanie przez państwa innych orga-
nów jako właściwych do występowania z takim wnioskiem (państwa wskazały te
organy w trybie oświadczenia przewidzianego w art. 24 ust. 1 lit. b). Konwencja za-
strzega także, że przechwytywanie przekazów telekomunikacyjnych jest dopusz-
czalne wyłącznie na potrzeby postępowania karnego (art. 18 ust. 1, art. 19 ust. 1
oraz art. 20 ust. 1) i uzależnione od zgody państwa wezwanego (względnie zawia-
damianego, gdy przechwytywanie nie wymaga pomocy technicznej ze strony tego
państwa). Przesądza również właściwość prawa wewnętrznego państwa wezwanego
w zakresie określania przesłanek dopuszczalności przechwytywania przekazów te-
lekomunikacyjnych.

11
Koszty ponoszone w trakcie realizacji przechwytywania obciążają państwo wzywa-
jące (art. 21).
Na mocy art. 22 Konwencji istnieje możliwość zawierania między państwami poro-
zumień dwustronnych mających na celu ułatwienie i poprawę wykorzystywania
obecnych i przyszłych technologii telekomunikacyjnych.
Konwencja nałożyła ponadto obowiązek złożenia przez państwa oświadczeń doty-
czących wyznaczania organów właściwych do wykonywania określonych czynno-
ści w ramach Konwencji (art. 24). Konwencja przewidziała także możliwość złoże-
nia zastrzeżeń, ale tylko w przypadkach ściśle określonych w jej treści (art. 25). W
zakresie przepisów Konwencji, do których odwołuje się Porozumienie, chodzi o za-
strzeżenia, o których mowa we wspomnianych wyżej – art. 9 ust. 6, art. 10 ust. 9,
art. 14 ust. 4, a także w art. 18 ust. 7.
Z kolei na podstawie art. 2 Konwencji, jej postanowienia wynikające z art. 3, 5, 6,
7, 12 i 23 oraz postanowienia art. 15 i 16 – w zakresie, w jakim odnoszą się do ar-
tykułów wymienionych wyżej – stanowią środki zmieniające lub rozwijające posta-
nowienia wskazane w Załączniku A do, powoływanej już wyżej, Umowy zawartej
przez Radę UE i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia
tych dwóch państw we wdrożenie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen, co
umożliwiło stosowanie tych przepisów w stosunkach z tymi dwoma państwami, w
trybie niezwiązanym z zawarciem przedmiotowego Porozumienia.
W uzupełnieniu do przedstawionych wyżej informacji odnoszących się do treści
Konwencji wskazać jednak należy, że art. 3 Konwencji rozszerza zakres przedmio-
towy współpracy na sprawy, w których ściganie należy do właściwości organów
administracyjnych, jeżeli istnieje możliwość odwołania się do sądu od decyzji ta-
kich organów. Pozwala również na stosowanie wzajemnej pomocy w sprawach do-
tyczących odpowiedzialności osób prawnych za przestępstwa.
Na mocy art. 5 Konwencja przewiduje także dalsze uproszczenie procedury dorę-
czania dokumentów procesowych osobom przebywającym na terytoriach innych
Państw Członkowskich. Zrezygnowano w tym zakresie z pośrednictwa organów
sądowych, wprowadzając jako zasadę przekazywanie tego rodzaju dokumentów
drogą pocztową.

12
Ponadto art. 6 Konwencji wprowadził, jako zasadę, bezpośrednie przekazywanie
wniosków o pomoc prawną między organami sądowymi, przewidując również
możliwość bezpośredniego przekazywania takich wniosków między organami są-
dowymi a organami administracyjnymi (Rzeczpospolita Polska nie złożyła oświad-
czenia o rezygnacji z możliwości wykorzystywania bezpośredniego przekazywania
wniosków między organami sądowymi i pozasądowymi). Wyjątek od tej zasady, w
postaci obligatoryjnego przekazywania dokumentów za pośrednictwem organów
centralnych, dotyczy jedynie wniosków w przedmiocie tymczasowego przekazy-
wania osób pozbawionych wolności oraz informacji o skazaniach. Wnioski mogą
być przekazywane także faksem lub pocztą elektroniczną.
W celu usprawnienia współpracy art. 7 Konwencji przewiduje również możliwość
przekazywania przez państwa z własnej inicjatywy informacji mogących przyczy-
nić się w innym Państwie Członkowskim do wszczęcia postępowania karnego lub
dostarczyć nowych dowodów do już prowadzonego postępowania karnego.
Z kolei art. 12 Konwencji reguluje stosowanie w toku współpracy specjalnej tech-
niki śledczej określanej jako dostawa niejawnie nadzorowana. Konwencja nie zde-
finiowała tej techniki ani nie wprowadziła żadnych szczegółowych regulacji jej do-
tyczących, odwołując się w tym zakresie do prawa krajowego. Formułuje ona jedy-
nie ogólne zobowiązanie zapewnienia przez Państwo Członkowskie, na wniosek
innego Państwa Członkowskiego i w konkretnych sprawach, możliwości prowa-
dzenia na swoim terytorium dostaw niejawnie nadzorowanych w przypadku prze-
stępstw, które mogą stanowić podstawę ekstradycji. Oznacza to bardzo szeroki za-
kres przedmiotowy stosowania tej techniki, znacznie szerszy niż ten, który przewi-
dywała w art. 73 Konwencja wykonawcza do Układu z Schengen, gdzie możliwość
stosowania dostawy niejawnie nadzorowanej ograniczała się do przestępstw zwią-
zanych z nielegalnym obrotem narkotykami i substancjami psychotropowymi. Art.
2 Konwencji uchylił postanowienia m.in. art. 73 Konwencji wykonawczej do Ukła-
du z Schengen.
Art. 23 Konwencji reguluje natomiast zagadnienia związane z wykorzystaniem da-
nych osobowych uzyskanych w wyniku wykonywania wniosków o pomoc prawną.
Dane te pozostają pod ochroną prawa i mogą być wykorzystywane wyłącznie do
celów określonych w Konwencji.

13