Rządowy projekt ustawy o zasadach wykonywania niektórych uprawnień Skarbu Państwa

Komercjalizacja i prywatyzacja są z założenia procesami o charakterze
przejściowym. Prywatyzacja ma doprowadzić do możliwie sprawnego
zastąpienia własności państwowej własnością prywatną, czego
rezultatem jest zapewnienie bardziej efektywnego wykorzystania
zasobów majątkowych i zarządzania nimi. W celu usprawnienia
procesów prywatyzacyjnych ustawodawca zdecydował się na
włączenie w te procesy pracowników, co miało służyć przyspieszeniu
i ułatwieniu prywatyzacji. Projektowane rozwiązania nie naruszają,
w opinii projektodawcy, zasady zaufania obywatela do państwa. Nie
można bowiem przyjąć, że ustawodawca – włączając pracowników
w proces decyzyjny w komercjalizowanych spółkach – sformułował
jakąkolwiek „obietnicę”, zgodnie z którą uprawnienia, o których
mowa, nie zostaną nigdy (czy w określonym przedziale czasowym)
zniesione. Wręcz przeciwnie, adresaci tych upoważnień mogli się
spodziewać, że w nieodległej przyszłości będą one podlegały nawet
daleko idącym zmianom wynikającym z dostosowania do ogólnych
zasad obowiązujących w obszarze dialogu między pracodawcą
i

pracownikami. Szczególne regulacje zawarte w ustawie
o

komercjalizacji i prywatyzacji wiązały się z dążeniem do
usprawnienia procesów komercjalizacji i prywatyzacji. Regulacje
dotyczące udziału przedstawicieli pracowników w radach nadzorczych
i zarządach spółek powstałych w drodze komercjalizacji były
uzasadnione do czasu ukształtowania dojrzałych, określonych
normatywnie, instytucji zapewniających pracownikom realny wpływ
na procesy zarządzania majątkiem przedsiębiorców, niezależnie od
formy prawnej przedsiębiorcy, wewnętrznego ustroju
przedsiębiorstwa, czy wreszcie niezależnie od tego, czy przedsiębiorca
ten reprezentuje własność prywatną, komunalną, czy państwową.
W sytuacji, w której istnieje obecnie szerokie spectrum instytucji
zapewniających pracobiorcom wpływ na działalność przedsiębiorstw,
w których są zatrudnieni (związki zawodowe, rady pracowników, czy
europejskie rady zakładowe), brak jest uzasadnienia do utrzymywania
specyficznych rozwiązań w stosunku do spółek powstałych w drodze

85
komercjalizacji. Rozwiązania te w obecnych uwarunkowaniach
prawnych i społeczno-ekonomicznych generują swoiste
uprzywilejowanie pracowników spółek powstałych w drodze
komercjalizacji w stosunku nie tylko do ogółu pracobiorców, ale
przede wszystkim w stosunku do pracowników spółek z udziałem
Skarbu Państwa, które powstały w innym trybie, niż komercjalizacja.
W zakresie zarzutu ewentualnego naruszenia przez projekt zasady
ochrony praw słusznie nabytych, należy wskazać, że Konstytucja RP
nie zawiera normy nakazującej przyznanie pracownikom
przedmiotowych uprawnień. Leży to w sferze swobody ustawodawcy.
Ponadto opiniowany projekt ustawy zakłada, że osoby pełniące
w dniu jej wejścia w życie funkcję członka zarządu lub rady
nadzorczej funkcję tę pełnią na zasadach dotychczasowych, do czasu
wygaśnięcia ich mandatów (art. 138 ust. 1). Jest to regulacja
międzyczasowa korzystna dla osób pełniących ww. funkcje w dniu
wejścia w życie ustawy. Projektowana ustawa nie narusza również
zakazu retroakcji, ponieważ działa ona wyłącznie na przyszłość.
Projekt nie zmierza do podważenia uprawnień pracowników, które
zostały już zrealizowane przed wejściem w życie ustawy, ani też nie
modyfikuje z mocą wsteczną statusu osób powołanych przez
pracowników w skład organów spółek.
Ad
(ii) Wobec dokonania komercjalizacji większości przedsiębiorstw
państwowych (ewentualnie złożenia wniosku o komercjalizację
pozostałych przedsiębiorstw), dalsze obowiązywanie przepisów
o prywatyzacji bezpośredniej jest niecelowe. Należy zaznaczyć, że
wszczęte procesy prywatyzacji bezpośredniej, które często są
procesami wieloletnimi będą podlegały dokończeniu na mocy
dotychczasowych przepisów. Utrzymanie możliwości dokonywania
prywatyzacji bezpośredniej przedsiębiorstw państwowych
prowadziłoby do usankcjonowania w obrocie prawnym rozstrzygnięć
sprzecznych z zawartymi w art. 5 ustawy z dnia 12 maja 2006 r.
o zmianie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji oraz o zmianie
innych ustaw (Dz. U. Nr 107, poz. 721) oraz byłoby sprzeczne

86
z przyjętymi przez Radę Ministrów założeniami do projektu, które
przewidują zniesienie, w możliwie krótkiej perspektywie czasowej,
formy prawnej przedsiębiorstwa państwowego.
W następstwie ustaleń podjętych na Komitecie Rady Ministrów
w dniu
7 pa dziernika 2010 r., do projektowanej ustawy
wprowadzono regulacje prawne będące realizacją programu Rady
Ministrów pn. „Wsparcie prywatyzacji poprzez udzielanie poręczeń
i gwarancji spółkom z udziałem pracowników i jednostek samorządu
terytorialnego (spółkom aktywności obywatelskiej)”. Celem
projektowanych rozwiązań jest wprowadzenie dodatkowych regulacji
prawnych służących wspieraniu inicjatywy pracowniczej w procesach
prywatyzacyjnych, a także w odniesieniu do pracowników podmiotów
w upadłości lub takich, których prywatyzacja mogłaby się opó nić
z

uwagi na zmniejszone zainteresowanie inwestorów. Powyższe
rozwiązania mają również na celu zwiększenie zainteresowania
jednostek samorządu terytorialnego udziałem w ww. procesach.
Ad (iii) Celem wyodrębnienia podmiotów o kluczowym znaczeniu dla Skarbu
Państwa jest zastosowanie w działalności tych podmiotów krajowych
i międzynarodowych standardów ładu korporacyjnego w intencji
zapewnienia tym podmiotom odpowiednich warunków rozwoju
i wzrostu efektywności ekonomicznej. Utrzymanie ograniczeń
w wynagradzaniu
osób
wchodzących w skład organów
zarządzających i nadzorujących tych podmiotów zniweczyłoby
możliwość ustalania wysokości wynagrodzeń w powiązaniu
z osiąganymi efektami ekonomicznymi. Z punktu widzenia
zaproponowanych w projekcie rozwiązań, istotną i tą samą cechą
relewantną podmiotów o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa
jest ich szczególne znaczenie dla państwa, a nie sama formalna
przynależność do sektora państwowego.
Uznanie kluczowego znaczenia dla Skarbu Państwa za cechę
nierelewantną z punktu widzenia standardów konstytucyjnych
oznaczałoby, iż już obecnie funkcjonuje w polskim porządku

87
prawnym niekonstytucyjna norma zawarta w art. 9 „ustawy
kominowej”, pozwalająca na nierówne traktowanie tych osób, pod
względem wynagradzania, właśnie z uwagi na znaczenie danego
podmiotu dla państwa.
Ad (iv) Projektowana regulacja transponuje na grunt ustawy rozwiązania
funkcjonujące dotychczas na poziomie rozporządzenia, nieznacznie je
modyfikując. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 września
2004 r. w sprawie szkoleń i egzaminów dla kandydatów na członków
rad nadzorczych spółek, w których Skarb Państwa jest jedynym
akcjonariuszem (Dz. U. Nr 198, poz. 2038, z pó n. zm.), wydane
w oparciu o delegację ustawową zawartą w art. 12 ust. 7 pkt 1 i 2
ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji, w § 5, zawiera katalog osób
zwolnionych z obowiązku składania egzaminu dla kandydatów na
członków rad nadzorczych. Zgodnie z przywołanym przepisem
zwolnione z obowiązku składania tego egzaminu były osoby, które:
1) przed dniem wejścia w życie rozporządzenia zdały egzamin przed
komisją powołaną przez Ministra Przekształceń Własnościowych,
Ministra Przemysłu i Handlu, Ministra Skarbu Państwa lub Komisją
Selekcyjną powołaną na podstawie przepisu art. 15 ust. 2 ustawy
z dnia 30 kwietnia 1993 r. o narodowych funduszach inwestycyjnych
i ich prywatyzacji (Dz. U. Nr 44, poz. 202, z pó n. zm.); 2) posiadają
stopień naukowy doktora nauk prawnych lub nauk ekonomicznych;
3) posiadają wpis na listę radców prawnych, adwokatów, biegłych
rewidentów lub doradców inwestycyjnych.
Zestawienie dyspozycji § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 września 2004 r. z projektowanym art. 30 ust. 2 oraz art. 138 ust. 2,
pozwala stwierdzić, iż projekt rozszerza funkcjonujący obecnie
katalog osób zwolnionych z egzaminu jedynie o osoby uprawnione do
posługiwania się tytułem zawodowym doradcy podatkowego. Zgodnie
z art. 20 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r.
o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2008 r., Nr 73, poz. 443, z pó n.
zm.) na listę doradców podatkowych wpisuje się osobę fizyczną,
jeżeli złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin na doradcę

88
podatkowego, który jest sprawdzianem teoretycznego i praktycznego
przygotowania kandydatów na doradców podatkowych
z następujących dziedzin: 1) ródła prawa i wykładnia prawa;
2)
analiza podatkowa; 3) podstawy międzynarodowego oraz
wspólnotowego prawa podatkowego; 4) materialne prawo podatkowe;
5) postępowanie przed organami administracji publicznej i sądami
administracyjnymi oraz postępowanie egzekucyjne w administracji;
6) międzynarodowe, wspólnotowe i krajowe prawo celne; 7) prawo
dewizowe; 8) prawo karne skarbowe; 9) organizacja i funkcjonowanie
administracji podatkowej i kontrola skarbowa; 10) rachunkowość;
11) ewidencja podatkowa i zasady prowadzenia ksiąg podatkowych;
12) przepisy o doradztwie podatkowym i etyka zawodowa.
W ocenie projektodawcy poziom wiedzy, który reprezentuje osoba
posiadająca tytuł doradcy podatkowego, w pełni uzasadnia zwolnienie
jej z przedmiotowego egzaminu. Należy ponadto pamiętać, że zdanie
egzaminu, o którym mowa w art. 31 projektu, jest tylko weryfikacją
teoretycznej, a nie praktycznej wiedzy kandydata i nie oznacza
automatycznego powołania na członka rady nadzorczej spółki
z udziałem Skarbu Państwa.
Ad (v) Uwagi
zmierzające do doprecyzowania przepisów projektu
odnoszących się do Komitetu Nominacyjnego zostały w zasadzie
uwzględnione przez wprowadzenie odpowiednich modyfikacji.
Jednakże należy zauważyć, że w opinii projektodawcy nie występuje
konieczność zwiększenia liczebności Komitetu ponad 10 osób. Nie
można zgodzić się jednocześnie z zarzutami podnoszącymi
arbitralność uchwał Komitetu oraz jego upolitycznienie. Utworzenie
Komitetu Nominacyjnego wynika z instytucjonalnej konstrukcji
Narodowego Programu Nadzoru Właścicielskiego proponowanego
przez Radę Gospodarczą przy Prezesie Rady Ministrów. Celem tego
Komitetu, funkcjonującego poza strukturą administracji rządowej
(co należy podkreślić) będzie działanie na rzecz podniesienia
kompetencji i wzmocnienia roli organów nadzorczych w podmiotach
o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa, przez przeprowadzaną

89