Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Warszawa, dnia 5 listopada 2010 r.
SĄD NAJWYŻSZY
BIURO STUDIÓW i ANALIZ
Pl. Krasińskich 2/4/6, 00-951 Warszawa

BSA III – 021 – 134/10



Opinia

do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy
o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie
sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw, nadesłanego przy piśmie Szefa
Kancelarii Sejmu z dnia 22 września 2010 r., GMS-WP-1700-155/10


Uwagi do art. 1 pkt 11)

Dodawana w ustawie o szkolnictwie wyższym grupa przepisów w postaci art. 11a,
11b, 11c, 11d, może budzić wątpliwości w zakresie „wykonalności” podejmowanych z
powołaniem się na te przepisy rozstrzygnięć ministra właściwego do spraw
szkolnictwa wyższego, niekiedy we współdziałaniu z Polską Komisją Akredytacyjną
Nie jest jasne, w wypadku uczelni publicznych, czy podejmowane na podstawie
owych przepisów rozstrzygnięcia właściwego ministra, określane w projekcie mianem
decyzji, będą decyzjami administracyjnymi w rozumieniu k.p.a.. Jedynie w wypadku
uczelni niepublicznych, w art. 30 ustawy o szkolnictwie wyższym, zarówno w
brzmieniu dotychczasowym jak i proponowanym w art. 1 pkt 30 projektu, wprost się
stwierdza, że będą to decyzje administracyjne. Wątpliwości w tej mierze nie powinny
być rozstrzygane w orzecznictwie sądowym, a więc „od przypadku do przypadku”,
którego przykładem jest wyrok WSA w Warszawie z dnia 12.03.2009 r., I SA/Wa
1652/08, LEX nr 530049, dostępny także pod adresem internetowym:
http://orzeczenia.nsa.gov.pl , którego teza brzmi:

1

„Odmowa nadania uprawnienia do prowadzenia studiów na danym kierunku i
poziomie kształcenia następuje w drodze decyzji administracyjnej, od której stronie
postępowania przysługuje prawo złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.”
Jeżeli omawiane rozstrzygnięcia właściwego ministra, podejmowane także w
stosunku do uczelni publicznych, miałyby być decyzjami administracyjnymi, to
otwartą byłaby kwestia ich wykonalności, albowiem regułą jest, że wykonaniu
podlegają decyzje ostateczne w rozumieniu art. 16 § 1 tego kodeksu (art. 130 § 1
k.p.a.). Między innymi w tym kontekście może być uznawane za dyskusyjne
stwierdzenie zawarte w dodawanym art.11 c ust. 1, że uczelnia jest zobowiązana do
usunięcia naruszeń stwierdzonych w decyzji ministra o zawieszeniu uprawnień do
prowadzenia studiów na danym kierunku lub na określonym poziomie kształcenia w
terminie 12 miesięcy od dnia podjęcia decyzji o zawieszeniu. Wydaje się, że nawet
jeżeli odpowiednia decyzja właściwego ministra byłyby wykonalna z mocy samego
prawa, to jakikolwiek termin na jej realizację powinien być liczony od dnia doręczenia
decyzji, a nie od dnia jej wydania.
Problematyczne mogą być również relacje między omawianymi regulacjami, a
przepisami zawartymi w rozdziale trzecim zmienianej ustawy pt. „Nadzór nad
uczelniami” (art. 33 i n. ustawy o szkolnictwie wyższym), z których wynika, że tylko
niektóre z rozstrzygnięć nadzorczych właściwego ministra będą podlegały kontroli
sądów administracyjnych. Ustalenie charakteru prawnego rozstrzygnięć, jakie będą
podejmowane na podstawie dodawanych art. 11a, 11b, 11c, 11d, ma także
znaczenie dla oceny, czy w ogóle będą one podlegały kontroli sądowej.
Jeżeli wiążące dla właściwego ministra miałyby być negatywne oceny uczelni
dokonywane przez Polską Komisję Akredytacyjną (dalej: PKA) na podstawie
projektowanego art. 11a ust. 2 w tym sensie, że minister byłby zobligowany z mocy
projektowanego art. 11b ust. 3, w zależności od rodzaju i zakresu stwierdzonych
przez PKA naruszeń, albo do wydania decyzji o zawieszeniu, albo decyzji o cofnięciu
uprawnień do powadzenia studiów na danym kierunku i określonym poziomie
kształcenia, to powinien być także uregulowany wprost w ustawie tryb postępowania
przed PKA w sprawach, które mogą zakończyć się negatywną dla uczelni oceną ze
strony PKA. Takich ustawowych uregulowań postępowania przed PKA nie zawiera

2
ani obecna ustawa o szkolnictwie wyższym, ani nie proponuje się w omawianym
projekcie. (por. także uwagi do art. 1 pkt 39)

Uwagi do art. 1 pkt 17

Wydaje się, że postawienie uczelni niepublicznej w stan likwidacji w związku z
cofnięciem ostatniego uprawnienia do prowadzenia kierunku studiów należałoby
łączyć nie ze staniem się ostateczną odpowiedniej decyzji ministra, lecz z
uprawomocnieniem się takiej decyzji w takim znaczeniu, jakie pojęciu
prawomocności decyzji nadaje się w art. 269 k.p.a. W związku z tym w zmienianym
art. 26 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym proponuje się zastąpienie określenia
„ostateczna” określeniem „prawomocna”.

Uwagi do art. 1 pkt 18

Proponowane zmiany w art. 28 ustawy o szkolnictwie wyższym sprawiają, że
regulacja dotycząca tworzenia związków uczelni staje się wysoce niespójna. Rzecz
dotyczy wszak tworzenia nowych osób prawnych. Propozycja tworzenia związku
publicznej uczelni akademickiej i publicznej uczelni zawodowej w formie
rozporządzenia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego wymaga
ponownego przemyślenia. W uzasadnieniu projektu brak jest wyjaśnień w tej kwestii.
Dalsze wątpliwości mogą powstawać w związku ze stworzeniem w art. 1 pkt 62
projektu (dodanie art. 86 a – art.86 c) możliwości tworzenia spółek celowych (spółek
z ograniczoną odpowiedzialnością) przez kilka uczelni publicznych lub przez kilka
uczelni niepublicznych. Nie jest jasne, czy „bazą” dla takiej spółki celowej miałby być
związek odpowiednich uczelni w rozumieniu art. 28 ustawy o szkolnictwie wyższym.

Uwagi do art. 1 pkt 20

Należy zbadać, czy nadanie nowego brzmienia art. 30 ustawy o szkolnictwie
wyższym dostatecznie uwzględnia zmiany w przepisach o nadzorze, a w
szczególności zawartą w art. 1 pkt 25 projektu propozycję dodania art. 37a
poszerzającego katalog uprawnień nadzorczych właściwych ministrów. Należy

3
dodać, że rozstrzygnięcia nadzorcze ministrów, o ile nie są wyraźnie określane
mianem decyzji administracyjnych, podlegają kontroli sądów administracyjnych tylko
w sytuacjach wskazanych w ustawie (por. art. 36 ust. 1 ustawy o szkolnictwie
wyższym).

Uwagi do art. 1 pkt 24, pkt 25 i pkt 26

Należy rozważyć, czy rozstrzygnięcia nadzorcze właściwego ministra podejmowane
na podstawie zmienianych lub dodawanych przepisów art. 37, art. 37a, art. 38 ust. 5
ustawy o szkolnictwie wyższym, podlegają kontroli sądowej, a jeżeli nie podlegają,
czy nie powinny jednak takiej kontroli podlegać. Dotyczy to w szczególności
rozstrzygnięcia o odwołaniu rektora i wyznaczeniu terminu do powołania rektora w
trybie określonym w statucie uczelni.
W przeciwieństwie do uregulowań proponowanych w dodawanym art. 37a, w którym
wprost się stwierdza, że określonym decyzjom będzie nadawany rygor
natychmiastowej wykonalności, analogicznego stwierdzenia nie proponuje się w
zmienianym art. 38 ust. 5, co może stwarzać wątpliwość w kwestii wykonalności
rozstrzygnięcia podejmowanego na podstawie tego ostatniego przepisu.
Otwartą pozostaje kwestia uregulowania zagadnień odpowiedzialności za
ewentualnie wadliwe rozstrzygnięcia nadzorcze właściwego ministra działającego
samodzielnie lub niekiedy we współdziałaniu z niektórymi innymi podmiotami.

Uwagi do art. 1 pkt 36

Upoważnienie Polskiej Komisji Akredytacyjnej w art. 49 ust. 9 zmienianej ustawy o
szkolnictwie wyższym do przetwarzania danych osobowych nauczycieli akademickich
i studentów ocenianych uczelni w zakresie niezbędnym do wykonywania jej zadań
jest zrozumiałe. W świetle art. 40 i n. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie
danych osobowych (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm.) należy jednak
przyjmować, że tego rodzaju upoważnienie nie zwalnia jednak PKA od rejestracji
prowadzonego przez nią zbioru danych osobowych w odpowiednim postępowaniu
przed Generalnym Inspektorem Ochrony Danych Osobowych. Jeżeli w tej kwestii

4
miałoby być inaczej, to należałoby zaproponować nową redakcję ww. art. 49 ust. 9
lub odpowiednią nowelizację art. 43 ww. ustawy o ochronie danych osobowych.

Uwagi do art. 1 pkt 31

Propozycja dodania art. 46 c ust. 1 w ustawie o szkolnictwie wyższym
upoważniającego samą Radę Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego do
uregulowania w uchwalanym przez nią statucie organizacji i trybu działania tej Rady i
jej organów, a także kompetencji jej organów, nie wydaje się właściwe w kontekście
szerokich uprawnień tej Rady, nawet jeżeliby miałyby być to zasadniczo uprawnienia
opiniodawcze. Należy również w samej ustawie rozważyć możliwość przekazywania
niektórych uprawnień Rady jej poszczególnym organom. Dopuszczając ewentualnie
taką możliwość należałoby jednak zastrzec, które z uprawnień ma jednak Rada
realizować w całości, działając na posiedzeniach plenarnych.


Uwagi do art. 1 pkt 39

Nie wydaje się właściwe, by tryb dokonywania ocen przez Polską Komisję
Akredytacyjną mógł być uregulowany w uchwalanym przez nią statucie. Zważywszy
na wiążący charakter przynajmniej niektórych ocen podejmowanych przez tę Komisję
należałoby oczekiwać uregulowania trybu postępowania przed ową Komisją
bezpośrednio w ustawie lub w akcie nie niższym rangą niż rozporządzenie, przy
czym istotne byłoby tu zapewnienie zainteresowanym uczelniom możliwości udziału
w postępowaniu przed PKA, a także uregulowanie trybu odwoławczego od ocen
formułowanych przez organ tej Komisji lub jej zespół.

Uwagi do art. 1 pkt 93

Nie jest jasne, czy nowelizacja art. 129 ustawy o szkolnictwie wyższym ma dotyczyć
osób zatrudnionych poza szkolnictwem wyższym tylko w ramach stosunków pracy,
czy również w innych stosunkach zatrudnienia. (Pomija się w tym miejscu osoby
prowadzące działalność gospodarczą, których krąg należałoby również bliżej

5