Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

jednego wychowanka objętego wychowaniem przedszkolnym wyniosą ok. 5 859 zł
(5 580 zł x 105%), czyli będą wyższe od kwoty finansowego standardu A.
Oznacza to, że zawarta w uzasadnieniu do obywatelskiego projektu ustawy
kalkulacja jest niespójna z proponowanym brzmieniem art. 79 ust. 4 ustawy
o systemie oświaty, dotyczącego pełnego zabezpieczenia środków finansowych na
prowadzenie przedszkoli, w tym na wynagrodzenia zatrudnionych tam pracowników,
w ramach części oświatowej subwencji ogólnej.
Ponadto w uzasadnieniu nie uwzględniono ewentualnych kosztów wybudowania
nowych i przystosowania istniejących pomieszczeń na potrzeby edukacji
przedszkolnej oraz ich wyposażenia.

Planowany w art. 4 projektu ustawy termin jej wejścia jej w życie (1 września 2011 r.)
należy ocenić jako nierealny m.in. ze względu na konieczność zapewnienia
w budżecie państwa środków finansowych na pokrycie kosztów jej wdrożenia.
W projekcie ustawy budżetowej na rok 2011 środki na ww. cel nie zostały
przewidziane. Ponadto należy zauważyć, że podział części oświatowej subwencji
ogólnej dokonywany jest na rok budżetowy, a nie na rok szkolny. Nie jest zatem
możliwe dokonanie zmiany sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej
dla jednostek samorządu terytorialnego z dniem 1 września. Zmiana taka może
nastąpić z początkiem roku budżetowego, czyli z dniem 1 stycznia, po uprzednim
zabezpieczeniu w ustawie budżetowej niezbędnych środków finansowych.

Jednym z głównych obecnie realizowanych zamierzeń Rządu jest upowszechnienie
wychowania przedszkolnego dzieci w wieku 3-5 lat, w tym zapewnienie wszystkim
dzieciom pięcioletnim prawa do bezpłatnej edukacji przedszkolnej. Zgodnie z art. 9
ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 458 i Nr 219, poz. 1705), w okresie
przejściowym - tj. w latach szkolnych 2009/2010 i 2010/2011, dziecko w wieku pięciu
lat ma prawo do odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego w przedszkolu,
oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej lub innej formie
wychowania przedszkolnego. Jednocześnie, od roku szkolnego 2011/2012 powyższe
prawo zostanie przekształcone w obowiązek odbycia przez dziecko pięcioletnie
rocznego przygotowania przedszkolnego, co niewątpliwie spowoduje znaczny wzrost
liczby dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. Obecnie roczne przygotowanie
przedszkolne sześciolatków jest finansowane z dochodów własnych gminy. Po
ustawowym obniżeniu wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego do sześciu lat,
edukacja sześciolatków w szkole podstawowej będzie finansowana

z części oświatowej subwencji ogólnej. Dzięki takiemu rozwiązaniu gminy uzyskają
wolne środki, które będą mogły wykorzystać na tworzenie nowych miejsc

w przedszkolach dla dzieci w wieku 3-5 lat.
Zadania dotyczące edukacji przedszkolnej są obecnie i nadal będą
współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Priorytetu IX
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013. Szczegółowy opis tego Priorytetu
w ramach Działania 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej
jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty przewiduje różne
obszary wsparcia w zakresie edukacji przedszkolnej. W poddziałaniu 9.1.1
Zmniejszanie nierówności w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej,
projekty konkursowe dotyczą: tworzenia przedszkoli (w tym również uruchamiania
innych form wychowania przedszkolnego) na obszarach i w środowiskach o niskim
stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej (w szczególności na obszarach

6
wiejskich), wsparcia istniejących przedszkoli (w tym również funkcjonujących innych
form wychowania przedszkolnego) w celu umożliwienia większej liczbie dzieci
korzystania z wychowania przedszkolnego np. poprzez wsparcie dla placówek
zagrożonych likwidacją, wydłużenie godzin pracy placówek, uruchomienie
dodatkowych oddziałów, zatrudnienie dodatkowego personelu itp.
Za realizację działań w ramach Priorytetu IX PO KL odpowiedzialne są samorządy
województw jako Instytucje Pośredniczące. We wszystkich województwach realizacja
działań rozpoczęła się w 2008 r. Na powyższy cel zaplanowano w latach 2007-2013
łącznie ponad 243 mln euro. Do połowy lipca 2010 r. podpisano umowy na około
56% tych środków (wartość umów – 564 298 566 zł1)). Na 2010 r. planowane są
wydatki w wysokości blisko 235 mln zł. Planowana wartość nowych umów to ponad
267 mln zł. Oprócz powyższego programu, wszystkie organy prowadzące (zarówno
osoby prawne - m.in. gminy, jak i osoby fizyczne) mogą występować o dodatkowe
fundusze przewidziane w innych programach (np. Polsko-Amerykańskiej Fundacji
Wolności oraz programach regionalnych) z przeznaczeniem na projekty inwestycyjne
dotyczące remontów, modernizacji, wyposażenia w sprzęt budynków, w których
planuje się prowadzenie wychowania przedszkolnego.
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w ramach działania 3.2 Tworzenie
mikroprzedsiębiorstw w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013,
planuje środki na tworzenie nowych placówek przedszkolnych (wraz z odpowiednim
zapleczem) na obszarach wiejskich.
Nowelizacja ustawy o systemie oświaty, uchwalona w dniu 7 września 2007 r.,
(Dz. U. Nr 181, poz. 1292), pozwoliła na tworzenie innych niż przedszkola i oddziały
przedszkolne w szkołach form wychowania przedszkolnego. Obecnie funkcjonuje
707 punktów przedszkolnych (330 publicznych i 377 niepublicznych) oraz 112
zespołów wychowania przedszkolnego (54 publiczne i 58 niepublicznych), które
mając różne źródła finansowania (w tym unijne), podlegają przepisom prawa
oświatowego.
Wobec powyższego, zawarte w uzasadnieniu obywatelskiego projektu ustawy
stwierdzenie, że inne formy wychowania przedszkolnego funkcjonujące w oparciu
o środki unijne są czasowym rozwiązaniem, nie jest zasadne, wobec obowiązującego
wymogu zachowania ciągłości projektu.

W ocenie Rządu, nieuzasadnione jest twierdzenie, że jedynie przejęcie finansowania
wychowania przedszkolnego przez państwo pozwoli gminom na stopniowe
odbudowanie sieci przedszkoli, gdyż od 2008 r. liczba przedszkoli (publicznych
i niepublicznych) powiększyła się o 403. W 2009 r. funkcjonowało w Polsce 8441
przedszkoli (w tym na wsi 2832)2). Zwiększyła się także o 772 liczba oddziałów
przedszkolnych w szkołach podstawowych. W 2009 r. było ich 11 933 (w tym na wsi
8 214).
Jednocześnie systematycznie wzrasta wskaźnik upowszechnienia wychowania
przedszkolnego.
W 2009 r. w Polsce wychowaniem przedszkolnym objętych było ogółem już 59,7%
dzieci w wieku 3-5 lat. Na wsi odsetek ten wynosił 37,5%. Przewiduje się,
że w 2010 r. wskaźniki te będą się nadal poprawiać. Tymczasem w 2007 r. wskaźnik
upowszechnienia wychowania przedszkolnego wśród dzieci w wieku 3-5 lat wynosił
ogółem 47,3%, a na wsi 23,1%.

1) Przeliczone na euro po kursie z dn. 29.06.2010 r. stosowanym do sprawozdawczości – 4,1603 zł
2) Według danych Systemu Informacji Oświatowej na dzień 30 września 2009 r.

7
Tabela nr 1. Upowszechnienie wychowania przedszkolnego.
Wskaźnik liczby dzieci
Wskaźnik netto liczby
Liczba dzieci w
w wieku 3-5 lat
dzieci uczęszczających
placówkach
uczęszczających
Kraj
do placówek wych.
wychowania
do placówek wych.
ogółem
przedszk. do ogólnej
przedszkolnego
przedszk. do ogólnej
liczby dzieci
(ogółem w tys.)
liczby dzieci
w wieku 3-6 lat w %
w wieku 3-5 lat w %
ogółem miasto wieś ogółem miasto wieś ogółem miasto wieś
2005/2006 840,0
590,4
249,6
55,6
70,4
37,2
41,0 58,4 19,1
2006/2007 862,7
610,7
252,0
58,4
73,8
39,0
44,6 62,7 21,4
2007/2008 871,9
622,6
249,3
59,4
75,2
40,0
47,3 65,6 23,1
2008/2009 919,1
652,3
266,8
63,1
78,4
42,7
52,7 70,5 28,5
2009/2010 994,1
693,1
301,1
67,3
81,5
48,2
59,7 75,9 37,5

Dane o liczbie dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego dla lat 2005-2007 na podstawie danych GUS ("Oświata i wychowanie
w roku szkolnym….").
Dane o liczbie dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego dla lat 2008-2009 na podstawie Systemu Informacji Oświatowej wg stanu
w dniu 30 września 2009 r.

Podobnie sytuacja przedstawia się w odniesieniu do poszczególnych roczników.
Obecnie 45,7% trzylatków, 59,4% czterolatków i 74,8% pięciolatków objętych jest
wychowaniem przedszkolnym. Tymczasem w 2007 r. było to tylko 36,1% trzylatków,
48,1% czterolatków i 57,7% pięciolatków.

W liczbach bezwzględnych dynamika wzrostu liczby dzieci objętych wychowaniem
przedszkolnym przedstawia się w sposób następujący: w roku szkolnym 2006/2007
wychowaniem przedszkolnym było objętych 862,7 tys. dzieci, natomiast w roku
szkolnym 2007/2008 – 871,9 tys. dzieci (przyrost o 9,2 tys. dzieci), a w roku
szkolnym 2008/2009 – 919,1 tys. dzieci (przyrost o 47,2 tys. dzieci). Tymczasem
w roku szkolnym 2009/2010 liczba ta wzrasta do 994,1 tys. dzieci (przyrost o 75,0
tys. dzieci). W okresie działania obecnego Rządu nastąpił wzrost liczby dzieci
objętych wychowaniem przedszkolnym o 122,2 tys. W tym samym czasie liczba
miejsc w przedszkolach wzrosła z 702 691 do 780 690, tj. o blisko 78 tys. Z analizy
danych wynika, że w latach poprzednich liczba ta miała najczęściej tendencję
spadkową.
Podobnie sytuacja przedstawia się z przypadku oddziałów przedszkolnych
w szkołach podstawowych – liczba dzieci korzystających z tej formy wychowania
przedszkolnego wzrosła z 174 213 w 2007 r. do 202 905 w 2009 r.3) Jest to wzrost
o 28 692 dzieci. Tu również, jak w przypadku przedszkoli, w latach poprzednich,
liczba ta miała najczęściej tendencję spadkową.

Wobec powyższego, w ocenie Rządu, zawarte w uzasadnieniu do obywatelskiego
projektu stwierdzenie, iż w roku 2009 (…) nie korzystało z wychowania
przedszkolnego ok. 500 tys. dzieci (w wieku 3-5 lat) nie oznacza, że taka liczba
dzieci chciała z niej korzystać. Należy bowiem mieć na uwadze różne przyczyny tego
zjawiska, z jednej strony może być to ograniczona liczba miejsc w przedszkolach,

3) Według danych Systemu Informacji Oświatowej na dzień 30 września 2009 r.

8
z drugiej zaś np. brak w niektórych środowiskach tradycji korzystania z wychowania
przedszkolnego (np. rodziny wielopokoleniowe).
Dodatkowo należy zauważyć, iż wnioskodawcy projektu ustawy błędnie określili
liczbę dzieci (w wieku 3–5 lat) nieobjętych wychowaniem przedszkolnym w roku 2009
na ok. 500 tys. Faktyczna liczba wynikająca z danych GUS (Oświata i wychowanie
2009/2010 oraz Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. 31 grudnia
2009 r.) to ok. 438 tys.

Zmiana sposobu finansowania wychowania przedszkolnego, poprzez objęcie tego
obszaru finansowaniem w ramach części oświatowej subwencji ogólnej, wymaga
przeprowadzenia bardzo wnikliwych i szczegółowych badań oraz analiz, ponieważ
podjęcie decyzji w powyższej sprawie wiąże się ze znaczącymi zmianami
systemowymi w sposobie finansowania jednostek samorządu terytorialnego.

Przedstawione w powyższym projekcie obywatelskim zmiany, nie mogą zostać
zaakceptowane przez Rząd, jakkolwiek zasługują na uwagę co do kierunku
proponowanych rozwiązań, które są w niektórych obszarach zbieżne ze zmianami
projektowanymi przez Rząd.

Przedstawione powyżej argumenty uzasadniają negatywne stanowisko Rządu wobec
obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy
o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (druk nr 3374).
















9