Rządowy projekt ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych

5) okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej.
Przepis powyższy potwierdza dotychczasową strukturę organów okręgowej izby pielęgniarek
i położnych. Należy nadmienić, że okręgową izbę tworzą pielęgniarki i położne wpisane do
rejestru pielęgniarek, położnych prowadzonego przez okręgową radę, o czym stanowi ust. 2
tego artykułu.
Ważne regulacje doprecyzowujące dotychczasowy stan prawny zawiera projektowany art. 8.
Zgodnie z nim kadencja organów izby trwa 4 lata. Organy te działają do czasu pierwszego
posiedzenia nowo wybranych organów. Ponadto funkcję przewodniczącego okręgowej rady,
wiceprzewodniczącego okręgowej rady, skarbnika okręgowej rady, okręgowego rzecznika
oraz sekretarza okręgowej rady, Prezesa Naczelnej Rady, Wiceprezesa Naczelnej Rady,
Skarbnika Naczelnej Rady, Naczelnego Rzecznika oraz Sekretarza Naczelnej Rady można
nieprzerwanie pełnić nie dłużej niż przez 2 następujące po sobie kadencje. Jeżeli wyboru
dokonano na skutek wygaśnięcia mandatu przed upływem danej kadencji, pełnienie funkcji
do końca tej kadencji przyjmuje się za pełnienie jej przez pełną kadencję. Jednocześnie
zgodnie z projektowanymi przepisami zastępca rzecznika odpowiedzialności zawodowej
będzie pełnił funkcję do czasu wyboru nowego zastępcy rzecznika odpowiedzialności
zawodowej. Z przepisami tego artykułu koresponduje norma przejściowa zawarta w art. 95.
Omawiając projektowane rozwiązanie ustawowe należy zauważyć, że dotychczasowe
unormowania w tym zakresie budziły szereg wątpliwości. Zgodnie z obecnie obowiązującym
art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych
kadencja organów izby trwa 4 lata. Natomiast ust. 2 tego samego artykułu stanowi, iż tę samą
funkcję w organach izby można pełnić nie dłużej niż przez dwie następujące po sobie
kadencje. Tym samym ponowny wybór tej samej osoby na tę samą funkcję w organie
okręgowej izby pielęgniarek i położnych na następną trzecią kadencję jest w sposób
oczywisty sprzeczny z przytoczoną treścią art. 14 ust. 2. Mimo tak jednoznacznej normy
prawnej doszło do jej naruszenia przez niektóre okręgowe izby pielęgniarek i położnych.
W 2007 r. w następstwie dokonanych przez poszczególne okręgowe zjazdy pielęgniarek
i położnych wyborów do organów izb nastąpiło naruszenie przytoczonego wyżej stanu
prawnego przez wybór na trzecią kadencję osób dotychczas sprawujących funkcję
przewodniczących okręgowej rady pielęgniarek i położnych. Na tle łamania powyższego
zakazu zapadło postanowienie Sądu Najwyższego (sygn. akt III ZS 6/08), w uzasadnieniu
którego Sąd Najwyższy potwierdził fakt naruszania normy zabraniającej ponownego wyboru
na trzecią kadencję. Mając na uwadze omówiony stan prawny projektowana norma w sposób
5
możliwie precyzyjny określa tak, aby nie było wątpliwości, kogo należy rozumieć pod
pojęciem osoby pełniącej funkcję w organach izby. Powyższe doprecyzowanie nastąpiło
przez enumeratywne wskazanie tych funkcji.
Doprecyzowanie istniejących obecnie uprawnień nadzorczych Ministra Zdrowia nad
samorządem ma miejsce w art. 10. Obecny stan prawny w tym zakresie zawarty w art. 6
obowiązującej ustawy budził wątpliwości samorządu, szczególnie obowiązek przesyłania
Ministrowi podjętych uchwał. Przede wszystkim obowiązek ten nie był sformułowany
bezpośrednio, lecz wynikał z wykładni celowościowej art. 6 ust. 1 obowiązującej ustawy.
Projekt zakłada w ust. 4, że minister właściwy do spraw zdrowia, w celu realizacji uprawnienia
dotyczącego zaskarżania uchwał podejmowanych przez organy samorządu (ust. 2) lub
w przypadku niewykonania obowiązku określonego w ust. 1 (tj. nienadesłania stosownej
uchwały), ma prawo zwrócić się do organu izby z żądaniem przekazania podjętej przez ten
organ uchwały. Organ izby przekazuje uchwałę w terminie 14 dni od dnia otrzymania żądania.
Jednak istotą art. 10 ust. 1 jest uprawnienie ministra właściwego do spraw zdrowia do
zaskarżenia do Sądu Najwyższego uchwały organu izby pod zarzutem niezgodności z prawem.
Do rozpoznania tej skargi Sąd Najwyższy będzie stosował przepisy Kodeksu postępowania
cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.
Z postanowieniem tym koresponduje obowiązek przekazywania przez organy izb ministrowi
właściwemu do spraw zdrowia, w terminie 21 dni od dnia ich podjęcia, niektórych rodzajów
uchwał dotyczących najistotniejszych kwestii z punktu widzenia zgodnego z prawem
funkcjonowania organów samorządu. Wyliczenie zawarte w ust. 1 ma charter enumeratywny
i dotyczy uchwał w zakresie:
1) regulaminów wyborów do organów izb,
2) regulaminów organów izb,
3) wyborów osób na funkcję w organach izb,
4) reprezentowania izb przez osoby pełniące funkcję w ich organach.
Projektowana regulacja przewiduje, że Minister będzie mógł skierować skargę do Sądu
w terminie 3 miesięcy (obecnie ma to zrobić w terminie 2 miesięcy) od dnia otrzymania
uchwały. Wydłużenie tego terminu wynika z konieczności eliminowania z obiegu prawnego
uchwał sprzecznych z prawem i jest powiązany z potrzebą analizowania często bardzo
6
skomplikowanych stanów faktycznych i prawnych zaistniałych przy podejmowaniu uchwał
przez organy samorządu.
Tak jak obecnie, Sąd Najwyższy będzie mógł utrzymać zaskarżoną uchwałę w mocy lub ją
uchylić i przekazać do ponownego rozpoznania właściwemu organowi samorządu. Będzie
jednak miał obowiązek ustalenia wytycznych co do sposobu jej załatwienia, co jest istotne
z punktu widzenia wykonania orzeczenia Sądu Najwyższego przez organy samorządu.
Minister właściwy do spraw zdrowia będzie miał także możliwość zwrócenia się do
Krajowego Zjazdu lub do Naczelnej Rady o podjęcie uchwały w sprawie należącej do
właściwości samorządu. Wniosek ten powinien rozpatrzyć najbliższy Krajowy Zjazd,
a Naczelna Rada – na najbliższym posiedzeniu, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy
od dnia jego wpływu. Co do zasady przytoczone uprawnienia odpowiadają dotychczasowemu
stanowi prawnemu (tj. art. 6 ust. 2 obowiązującej ustawy), jednak zostały w nich zmienione
terminy rozpatrywania wniosku Ministra (ze względów proceduralnych związanych
z częstotliwością zwoływania posiedzeń Naczelnej Rady).
Ważną normę zawiera również art. 9 projektowanej ustawy, mianowicie w sprawach
wynikających z przepisów prawa organy kolegialne izb podejmują uchwały. Istotne jest
w tym przepisie wskazanie przez ustawodawcę konieczności niezwłocznego (tj. bez zbędnej
zwłoki) sporządzenia w wyniku podjętej uchwały jej tekstu oraz podkreślenie konieczności
podejmowania uchwał w sprawach wynikających z przepisów prawa przez organy kolegialne
samorządu (okręgowe zjazdy i rady oraz Naczelny Zjazd i Rada). Dotychczasowa praktyka
niektórych organów samorządu wskazuje na niejednorodność w tym zakresie. Większość
okręgowych izb sporządza teksty podjętych uchwał (np. w sprawie wyborów dokonanych
przez okręgowe zjazdy), niemniej jednak niektóre okręgowe izby nie uznają konieczności
dokonania takiej czynności pozbawiając tym samym Ministra Zdrowia możliwości
skorzystania z uprawnień nadzorczych (tj. zaskarżenia uchwały do Sądu Najwyższego).
Zgodnie z ust. 2 uchwały organów izby podejmowane są zwykłą większością głosów przy
obecności co najmniej połowy członków tego organu.
Projektowane przepisy w art. 9 ust. 4 jednoznacznie uprawniają organy samorządu do
posługiwania się godłem państwowym (dotychczas kwestia ta nie była regulowana
bezpośrednio w ustawie). Tak więc, w sprawach wynikających z przepisów prawa organy
samorządu mają prawo do używania wizerunku orła określonego na podstawie przepisów
o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.
7
IV. Prawa i obowiązki członków samorządu
Regulacje rozdziału 3 określają zasadnicze prawa i obowiązki członków samorządu.
W pierwszej kolejności kwestie te określa art. 11 ust. 1 (prawa) i ust. 2 (obowiązki).
Art. 12 projektowanej ustawy reguluje sprawy związane z wyborami w izbach,
w szczególności dotyczące biernego i czynnego prawa wyborczego. Zgodnie z ust. 1 czynne
prawo wyborcze przysługuje wszystkim członkom izby, z wyjątkiem członków ukaranych
karą zawieszenia prawa wykonywania zawodu na okres od roku do 5 lat oraz wobec których
sąd orzekł prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych lub środek karny
polegający na zakazie wykonywania zawodu albo sąd lub prokurator wydał postanowienie
o zastosowaniu środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia prawa wykonywania zawodu.
Natomiast ust. 2 reguluje bierne prawo wyborcze. Zgodnie z nim bierne prawo wyborcze
przysługuje wszystkim członkom izby, z wyjątkiem członków zawieszonych w prawie
wykonywania zawodu na podstawie przepisów o zawodach pielęgniarki i położnej, wobec
których sąd orzekł prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych lub środek
karny polegający na zakazie wykonywania zawodu albo sąd lub prokurator wydał
postanowienie o
zastosowaniu środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia prawa
wykonywania zawodu, skazanych prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione umyślnie
przestępstwo lub przestępstwo skarbowe lub ukaranych jedną z kar wymienionych w art. 60
ust. 1.
Utrata biernego prawa wyborczego trwa do czasu upływu terminu zatarcia kary lub upływu
terminu, na który został orzeczony środek zabezpieczający.
Zgodnie z propozycją art. 12 ust. 3 projektu czynne i bierne prawo wyborcze nie przysługuje
członkom samorządu, którzy za okres co najmniej jednego roku nie opłacili składki
członkowskiej. Przepis ten stanowi nowe unormowanie i jest związany z problemami, jakie
mają jednostki organizacyjne samorządu ze ściąganiem składek od swoich członków.
Wybory do organów izby odbywają się w głosowaniu tajnym, przy nieograniczonej liczbie
kandydatów.
Dalsze przepisy zawarte w art. 13 wprowadzają szczegółowe rozwiązania dotyczące
sprawowania niektórych funkcji w organach izb.
Do pełnienia funkcji rzecznika odpowiedzialności zawodowej, jego zastępcy oraz członków
sądów pielęgniarek i położnych mogą kandydować pielęgniarki, położne wykonujące zawód
nieprzerwanie co najmniej od 10 lat. Przepis ten ma zapewnić, że tak ważną funkcję
8
jurysdykcyjną w samorządzie pełnić będą osoby mające niezbędne doświadczenie
w wykonywaniu zawodu.
Członkowie sądu pielęgniarek i położnych, komisji rewizyjnej, Naczelnej Komisji
Rewizyjnej, rzecznik odpowiedzialności zawodowej i jego zastępcy, nie mogą być członkami
innego organu samorządu, z wyjątkiem okręgowego zjazdu i Krajowego Zjazdu.
W razie wygaśnięcia mandatu okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej przed
upływem kadencji lub niemożności sprawowania funkcji, do czasu wyboru nowego rzecznika
funkcję tę pełni jeden z zastępców wyznaczony przez Naczelnego Rzecznika.
Zbliżone rozwiązanie ma miejsce także w przypadku Naczelnego Rzecznika. W razie
wygaśnięcia jego mandatu przed upływem kadencji lub niemożności sprawowania funkcji, do
czasu wyboru nowego rzecznika, funkcję tę pełni jeden z zastępców wyznaczony przez
Naczelny Sąd.
Ponadto art. 13 ust. 7 i 8 określają sytuację prawną zastępcy rzecznika odpowiedzialności
zawodowej.
Przepisy art. 14 regulują przypadki wygaśnięcia i zawieszenia mandatu członka organu izby
przed upływem kadencji. Ważną normę w tym zakresie zawiera art. 14 ust. 2, na podstawie
którego mandat w organie izby ulega zawieszeniu w razie wszczęcia przeciwko osobie go
sprawującej postępowania w sprawie o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.
Art. 15 i 16 normują kwestie szczegółowe związane z członkostwem w organach samorządu.
Regulują mianowicie sprawy wynagrodzenia (art. 15) oraz zwalniania z obowiązków
pracowniczych osób pełniących funkcję z wyboru w organach izby lub wykonujących
czynności na rzecz izby (art. 16). Podkreślić należy, że uprawnienia związane z ewentualnym
wynagrodzeniem członków organów izb należą do wyłącznej gestii samorządu.
Regulacje art. 17 zapewniają niezbędną ochronę osobom wybranym do organów izb. Przepisy
tego artykułu w połączeniu z art. 16 stanowią niezmiernie istotny element gwarantujący
niezależność samorządu zawodowego. Zgodnie z art. 17 ust. 1 pracodawca nie może, bez
zgody właściwej rady, wypowiedzieć lub rozwiązać umowy o pracę ani wypowiedzieć
warunków pracy lub płacy pielęgniarce lub położnej pełniącej funkcję w organach izby. Przy
czym istotny jest pełny zakres ochrony obejmujący zarówno wypowiedzenie, jak
i rozwiązanie umowy.
9