Rządowy projekt ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych

poz. 1056, Nr 220, poz. 1431, Nr 228, poz. 1507, Nr 231, poz. 1547 i Nr 234, poz. 1571, z 2009 r.
Nr 26, poz. 156, Nr 67, poz. 571, Nr 69, poz. 592 i 593, Nr 131, poz. 1075, Nr 179, poz. 1395 i Nr 216,
poz. 1676 oraz z 2010 r. Nr 3, poz. 13, Nr 7, poz. 45, Nr 40, poz. 229, Nr 108, poz. 684, Nr 109,
poz. 724 i Nr 125, poz. 842.
4) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 509,
z 2002 r. Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 169, poz. 1387, z 2003 r. Nr 130, poz. 1188
i Nr 170, poz. 1660, z 2004 r. Nr 162, poz. 1692, z 2005 r. Nr 64, poz. 565, Nr 78, poz. 682 i Nr 181,
poz. 1524, z 2008 r. Nr 229, poz. 1539, z 2009 r. Nr 195, poz. 1201 i Nr 216, poz. 1676 oraz z 2010 r.
Nr 40, poz. 230.
5) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668
i Nr 113, poz. 717, z 1999 r. Nr 99, poz. 1152, z 2000 r. Nr 19, poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107,
poz. 1127 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99,
poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 123, poz. 1354, Nr 128, poz. 1405 i Nr 154, poz. 1805, z 2002 r.
Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 196, poz. 1660, Nr 199, poz. 1673 i Nr 200, poz. 1679,
z 2003 r. Nr 166, poz. 1608 i Nr 213, poz. 2081, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 99, poz. 1001, Nr 120,
poz. 1252 i Nr 240, poz. 2407, z 2005 r. Nr 10, poz. 71, Nr 68, poz. 610, Nr 86, poz. 732 i Nr 167,
poz. 1398, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 133, poz. 935, Nr 217, poz. 1587 i Nr 221, poz. 1615,
z 2007 r. Nr 64, poz. 426, Nr 89, poz. 589, Nr 176, poz. 1239, Nr 181, poz. 1288 i Nr 225, poz. 1672,
z 2008 r. Nr 93, poz. 586, Nr 116, poz. 740, Nr 223, poz. 1460 i Nr 237, poz. 1654, z 2009 r. Nr 6,
poz. 33, Nr 56, poz. 458, Nr 58, poz. 485, Nr 98, poz. 817, Nr 99, poz. 825, Nr 115, poz. 958, Nr 157,
poz. 1241 i Nr 219, poz. 1704 oraz z 2010 r. Nr 105, poz. 655 i Nr 135, poz. 912.
6) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1999 r. Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 50,
poz. 580, Nr 62, poz. 717, Nr 73, poz. 852 i Nr 93, poz. 1027, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071 i Nr 106,
poz. 1149, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, z 2003 r. Nr 17, poz. 155, Nr 111, poz. 1061 i Nr 130, poz. 1188,
z 2004 r. Nr 51, poz. 514, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889, Nr 240, poz. 2405 i Nr 264, poz. 2641,
z 2005 r. Nr 10, poz. 70, Nr 48, poz. 461, Nr 77, poz. 680, Nr 96, poz. 821, Nr 141, poz. 1181, Nr 143,
poz. 1203, Nr 163, poz. 1363, Nr 169, poz. 1416 i Nr 178, poz. 1479, z 2006 r. Nr 15, poz. 118, Nr 66,
poz. 467, Nr 95, poz. 659, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 141, poz. 1009 i 1013, Nr 167, poz. 1192
i Nr 226, poz. 1647 i 1648, z 2007 r. Nr 20, poz. 116, Nr 64, poz. 432, Nr 80, poz. 539, Nr 89,
poz. 589, Nr 99, poz. 664, Nr 112, poz. 766, Nr 123, poz. 849 i Nr 128, poz. 903, z 2008 r. Nr 27,
poz. 162, Nr 100, poz. 648, Nr 107, poz. 686, Nr 123, poz. 802, Nr 182, poz. 1133, Nr 208, poz. 1308,
Nr 214, poz. 1344, Nr 225, poz. 1485, Nr 234, poz. 1571 i Nr 237, poz. 1651, z 2009 r. Nr 8, poz. 39,
Nr 20, poz. 104, Nr 28, poz. 171, Nr 68, poz. 585, Nr 85, poz. 716, Nr 127, poz. 1051, Nr 144,
poz. 1178, Nr 168, poz. 1323, Nr 178, poz. 1375, Nr 190, poz. 1474 i Nr 206, poz. 1589 oraz z 2010 r.
Nr 7, poz. 46, Nr 98, poz. 626, Nr 106, poz. 669, Nr 122, poz. 826 i Nr 125, poz. 842.
7) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 128, poz. 840,
z 1999 r. Nr 64, poz. 729 i Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027 i Nr 116,
poz. 1216, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 121, poz. 1142, Nr 179,
poz. 1750, Nr 199, poz. 1935 i Nr 228, poz. 2255, z 2004 r. Nr 25, poz. 219, Nr 69, poz. 626, Nr 93,
poz. 889 i Nr 243, poz. 2426, z 2005 r. Nr 86, poz. 732, Nr 90, poz. 757, Nr 132, poz. 1109, Nr 163,
poz. 1363, Nr 178, poz. 1479 i Nr 180, poz. 1493, z 2006 r. Nr 190, poz. 1409, Nr 218, poz. 1592
i Nr 226, poz. 1648, z 2007 r. Nr 89, poz. 589, Nr 123, poz. 850, Nr 124, poz. 859 i Nr 192, poz. 1378,
z 2008 r. Nr 90, poz. 560, Nr 122, poz. 782, Nr 171, poz. 1056, Nr 173, poz. 1080 i Nr 214, poz. 1344,
z 2009 r. Nr 62, poz. 504, Nr 63, poz. 533, Nr 166, poz. 1317, Nr 168, poz. 1323, Nr 190, poz. 1474,
Nr 201, poz. 1540 i Nr 206, poz. 1589 oraz z 2010 r. Nr 7, poz. 46, Nr 40, poz. 227 i 229, Nr 98,
poz. 625 i 626, Nr 125, poz. 842 i Nr 127, poz. 857.
8) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1996 r. Nr 24, poz. 110 i Nr 91, poz. 410,
z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2000 r. Nr 120, poz. 1268, z 2002 r. Nr 62, poz. 559, Nr 153, poz. 1271
i Nr 240, poz. 2052, z 2004 r. Nr 92, poz. 885 oraz z 2007 r. Nr 176, poz. 1237.
02/07-kt
50

U Z A S A D N I E N I E

I. Wprowadzenie
Samorząd pielęgniarek i położnych jest jedną z postaci samorządu zawodowego
reprezentującego osoby wykonujące zawody zaufania publicznego, jakie w świetle art. 17
Konstytucji mogą istnieć w demokratycznym państwie prawnym celem sprawowania pieczy
nad należytym wykonywaniem tychże zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego
ochrony. Aktualnie podstawę normatywną dla istnienia samorządu zawodowego pielęgniarek
i położnych stanowi ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek
i położnych (Dz. U. Nr 41, poz. 178, z późn. zm.).
Przedmiotowy akt prawny pochodzi z okresu sprzed uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej z 1997 r., stąd też szereg szczegółowych rozwiązań normatywnych zawartych
w aktualnie obowiązującej ustawie z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek
i położnych może budzić uzasadnione wątpliwości z punktu widzenia wymogów państwa
prawa. Uwaga niniejsza dotyczy spraw związanych z odpowiedzialnością zawodową, gdyż
obecnie zasadnicza część postępowania w tym zakresie jest regulowana w akcie
wykonawczym. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt wielokrotnej nowelizacji ustawy
z dnia 19 kwietnia 1991 r. Wszystkie te okoliczności łącznie przesądzają o potrzebie
uchwalenia nowej ustawy regulującej funkcjonowanie samorządu zawodowego pielęgniarek
i położnych, przy czym konieczność zapewnienia spójności i przejrzystości uregulowań
prawnych ze sfery pielęgniarstwa i położnictwa aktualizuje kwestię przygotowania projektu
ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych w ścisłym związku z równoległym projektem
ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. Projekt ustawy o samorządzie pielęgniarek
i położnych uwzględnia więc nowe treści merytoryczne wynikające z projektu ustawy
o zawodach pielęgniarki i położnej.
W projekcie proponuje się odejście od dotychczasowego ujęcia członkostwa w samorządzie
pielęgniarek i położnych. Podstawą do takiego ujęcia jest sam art. 17 ust. 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowi m.in., że samorząd zawodowy reprezentuje osoby
wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawuje pieczę nad należytym wykonywaniem
tych zawodów. W związku z tym zaproponowano, aby członkiem samorządu pielęgniarek
i położnych była pielęgniarka lub położna, która ma prawo wykonywania zawodu, przy czym
członkostwo w samorządzie rozpoczyna się od dnia podjęcia uchwały o stwierdzeniu albo
przyznaniu prawa wykonywania zawodu (art. 5 ust. 2). Projektowana regulacja w tym
zakresie ma więc na celu pełniejsze oddanie istoty samorządu zawodowego jako instytucji
publicznoprawnej.
Należy nadmienić, że omawiana norma konstytucyjna ma na celu ochronę odbiorców usług
świadczonych przez osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i swoją treścią
wyznacza podstawowe zadanie samorządu zawodowego, jakim jest sprawowanie pieczy nad
należytym wykonywaniem danego zawodu. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie w swoich
orzeczeniach akcentował, że podstawą włączenia określonego zawodu do kategorii zawodu
zaufania publicznego powinno być zawsze uznanie, że takie działanie ustawodawcy
„nie następuje w celu stworzenia określonej grupie zawodowej przywilejów, lecz ma służyć
interesowi publicznemu”, przy czym interes ten nie może być utożsamiany „z interesem
korporacji zawodowej czy też jej członków” (wyrok z dnia 18.02.2004 r., sygn. P 21/02,
wyrok z dnia 19.04.2006 r., sygn. K 6/06).
Projekt ustawy w znacznej części zawiera rozwiązania przeniesione z ustawy z dnia
19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych. Dotyczy to w szczególności
zadań samorządu, jego struktury, nazewnictwa i kompetencji organów. Wartością samą
w sobie jest bowiem niewątpliwie uhonorowanie tradycji i zwyczajów w funkcjonowaniu
jednostek samorządu zawodowego, jakie utrwaliły się na gruncie dotychczasowej regulacji
ustawowej. W niezbędnym zakresie zostały przy tym dookreślone zadania przypisane
poszczególnym organom samorządowym celem zapewnienia przejrzystości ich działania
i likwidacji wątpliwości interpretacyjnych.
Nadmienić należy, że art. 17 ust. 1 Konstytucji pozostawił ustawodawcy swobodę
w kształtowaniu samorządu zawodowego. Wynika to wprost z tego przepisu, bowiem zgodnie
z nim można tworzyć samorządy zawodowe w drodze ustawy. Tym samym ustawodawca jest
także uprawniony do ukształtowania ustroju danego samorządu w celu zapewnienia
możliwości wykonywania przez niego zadań, przejawiających się w sprawowaniu pieczy nad
należytym wykonywaniem zawodu zaufania publicznego. Podkreślenia wymaga to, że
Konstytucja wyznacza w tym zakresie dwie istotne przesłanki sprawowania pieczy: musi to
nastąpić w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. Innymi słowy przyjęte przez
ustawodawcę rozwiązania mają zapewnić jak najdalej idącą realizację interesu publicznego
i jego ochronę.

2
II. Przepisy ogólne projektowanej ustawy
Uwzględniając treść art. 17 ust. 1 Konstytucji projektowana ustawa określa organizację
i zadania samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych oraz prawa i obowiązki jego
członków (art. 1 określający zakres przedmiotowy i podmiotowy projektowanej ustawy).
Samorząd zawodowy pielęgniarek i położnych reprezentuje osoby wykonujące zawody
pielęgniarki i położnej oraz sprawuje pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów
w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony (art. 2 ust. 1). Jak stanowi ust. 2 tego
artykułu, samorząd jest niezależny w wykonywaniu swoich zadań i podlega tylko przepisom
prawa. Zmiana dotychczasowej treści analogicznego przepisu obecnie obowiązującego
(tj. art. 1 ust. 3) jest podyktowana treścią art. 87 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym oprócz
ustaw źródłami prawa powszechnie obowiązującego są także ratyfikowane umowy
międzynarodowe oraz rozporządzenia. Tym samym oczywistą kwestią jest podleganie
samorządu pielęgniarek i położnych również innym źródłom prawa powszechnie
obowiązującego niż tylko ustawa.
Przynależność pielęgniarek i położnych do samorządu jest obowiązkowa i łączy się
z
obecnym rozumowaniem charakteru samorządu zawodowego wynikającym z treści
art. 17 ust. 1 Konstytucji.
Zgodnie z art. 2 ust. 4 jednostkami organizacyjnymi samorządu pielęgniarek i położnych
posiadającymi osobowość prawną są Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych oraz okręgowe
izby pielęgniarek i położnych. Jest ich obecnie 45 i w tym zakresie projektowane regulacje
ustawowe pozostawiają bez zmiany ich ilość. Potencjalne zmiany tego stanu będą znajdowały
się w gestii samorządu (art. 7 ust. 3).
Przepisy ogólne projektowanej ustawy zawierają ponadto tzw. słowniczek ustawowy,
zawierający objaśnienia najczęściej używanych w projektowanej regulacji pojęć (art. 3).
III. Zadania i zasady działania samorządu pielęgniarek i położnych
Przepisy rozdziału 2 określają zadania i zasady działania samorządu pielęgniarek i położnych.
Postanowienia tego rozdziału regulują m.in. przepisy wspólne dotyczące organów izb
jednostek organizacyjnych samorządu (tj. okręgowych izb i Naczelnej Izby). Jednocześnie
określają w sposób ogólny zadania samorządu.
Art. 4 projektowanej ustawy zawiera otwarty katalog zadań i kompetencji samorządu
pielęgniarek i położnych. Ma on charakter ogólny, gdyż jego doprecyzowanie następuje
3
w
innych przepisach projektowanej ustawy, a także w innych aktach normatywnych
stanowiących źródła prawa powszechnie obowiązującego.
Zgodnie z art. 5 pielęgniarka i położna staje się członkiem samorządu z dniem wpisania do
rejestru prowadzonego przez właściwą ze względu na miejsce wykonywania zawodu
okręgową radę. Regulacje zawarte w tym artykule szczegółowo określają zasady
dokonywania wpisu i jego zmian.
Uwzględniając dotychczasowe wątpliwości, w szczególności dotyczące opłacania składek
członkowskich przez osoby wykonujące zawód zagranicą, projekt ustawy w projektowanym
art. 5 ust. 8 jednoznacznie wskazuje, że pielęgniarka lub położna w przypadku wykonywania
zawodu wyłącznie poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej składa wniosek o wykreślenie
jej z rejestru wraz z informacją o miejscu wykonywania zawodu. Nadmienić należy, że
dotychczasowy stan prawny w tej kwestii wskazywał, iż na listę członków okręgowej izby
wpisuje się pielęgniarki i położne, które posiadają prawo wykonywania zawodu oraz
zamierzają wykonywać lub wykonują zawód na obszarze działania izby. Tym samym
obowiązujący przepis nie stwarzał podstaw do ściągania składek od osób wykonujących
zawód za granicą. Aby jednoznacznie sprawy te wyjaśnić projekt ustawy wprowadza
ww. regulację.
Przepisy art. 6 regulują strukturę organów Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych. Siedzibą
Naczelnej Izby i jej organów jest miasto stołeczne Warszawa. Natomiast organami Naczelnej
Izby są:
1) Krajowy Zjazd,
2) Naczelna Rada,
3) Naczelna Komisja Rewizyjna,
4) Naczelny Sąd,
5) Naczelny Rzecznik.
Natomiast zgodnie z art. 7 ust. 1 organami okręgowej izby są:
1) okręgowy zjazd,
2) okręgowa rada,
3) okręgowa komisja rewizyjna,
4) okręgowy sąd,
4