Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz niektórych innych ustaw

Warszawa, 8 października 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-101(4)/10


Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
senackiego projektu ustawy


-
o zmianie ustawy o świadczeniu
pieniężnym przysługującym osobom
deportowanym do pracy przymusowej
oraz osadzonym w obozach pracy
przez III Rzeszę i Związek
Socjalistycznych Republik Radzieckich
oraz niektórych innych ustaw (druk nr
3304).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Pracy i
Polityki Społecznej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.

(-) Donald Tusk



Stanowisko Rady Ministrów do senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o
świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej
oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik
Radzieckich oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3304)


Konieczność dokonania zmian w ustawie z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu
pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym
w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
(Dz. U. Nr 87, poz. 395, z późn. zm.), zwaną dalej „ustawą”, wynika z treści wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 2009 r., sygn. akt: K 49/07, w którym Trybunał
Konstytucyjny orzekł, że art. 2 pkt 2 tej ustawy w zakresie, w jakim pomija przesłankę
deportacji (wywiezienia) do pracy przymusowej w granicach przedwojennego państwa
polskiego, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy represją jest deportacja (wywiezienie) do pracy
przymusowej na okres co najmniej 6 miesięcy z terytorium państwa polskiego, w jego
granicach sprzed dnia 1 września 1939 r., na terytorium:
a)
III Rzeszy i terenów przez nią okupowanych w okresie wojny w latach
1939-1945,
b)
Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i terenów przez niego
okupowanych w okresie od dnia 17 września 1939 r. do dnia 5 lutego
1946 r. oraz po tym okresie do końca 1948 r. z terytorium państwa
polskiego w jego obecnych granicach.
Natomiast odnosząc się do przedłożonego projektu ustawy należy podkreślić,
że intencja projektu jest jedynie częściowo zgodna z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 16 grudnia 2009 r. Ponadto wskazać należy na nieścisłości i braki występujące
w projekcie oraz wątpliwości interpretacyjne mogące powstać w przypadku uchwalenia
przedmiotowego projektu.
W zaproponowanym brzmieniu pkt 2 w art. 2 ustawy całkowicie zmieniono,
w porównaniu do rozwiązań obowiązujących obecnie, pojęcie represji. Zgodnie

z obowiązującym brzmieniem art. 2 pkt 2 ustawy represją jest deportacja (wywiezienie)

2
do pracy przymusowej. Nowa propozycja przewiduje, że represją jest świadczenie pracy
przymusowej w warunkach wywiezienia. Oznacza to, że projektodawcy stworzyli nową
definicję represji. Konieczność takiego rozwiązania nie wynika z orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego, a tym samym nie może stanowić jego realizacji. Ponadto, niejasne jest czy
zmiana ta ma obejmować inną grupę beneficjentów niż dotychczas. Dodatkowo proponowane
brzmienie projektowanego art. 2 pkt 2 ustawy jest niespójne z zaproponowanym tytułem
ustawy, który określa, że represją jest wywiezienie do pracy przymusowej, a nie świadczenie
pracy przymusowej.
Przedłożony projekt ustawy realizuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego

w przedmiocie rozszerzenia zakresu podmiotowego ustawy o osoby świadczące pracę
przymusową w granicach przedwojennego państwa polskiego (art. 2 pkt 2 lit. b zmienianej
ustawy). Jednakże projektodawcy ograniczyli tę grupę osób (zgodnie w wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego), do tych, które świadczyły pracę przymusową w warunkach wywiezienia,
któremu towarzyszyła rozłąka z osobami bliskimi. Takie rozwiązanie doprowadzi

do konieczności wydawania decyzji w oparciu o nieostrą przesłankę „rozłąki z osobami
bliskimi”. Ponadto, wydaje się niezasadne wprowadzenie powyższego wymogu w odniesieniu
do osób deportowanych w granicach II Rzeczypospolitej Polskiej, bez jednoczesnego
stosowania go wobec osób deportowanych poza te granice. Brak „rozłąki z osobami bliskimi”
mógł bowiem dotyczyć osób z obydwu tych grup (w odniesieniu do osób deportowanych
z terytorium II Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium III Rzeszy lub Związku
Socjalistycznych Republik Radzieckich albo terenów przez nich okupowanych, deportacja
mogła nastąpić np. do miejscowości sąsiadującej i okupowanej). Dodatkowo należy wskazać
na niejednolitość proponowanych zmian ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu
pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym
w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, bowiem
projektodawcy w proponowanym art. 2 pkt 2 lit. b posługują się wyrażeniem „w granicach
przedwojennego państwa polskiego”, podczas gdy w lit. a cytowanego przepisu posługują
się określeniem „państwa polskiego, w jego granicach sprzed dnia 1 września 1939 r.”.
Projektodawcy – w celu realizacji tez wynikających z uzasadnienia wyroku Trybunału
Konstytucyjnego – zaproponowali również usunięcie ze zmienianej ustawy zwrotu
„deportacja”. Zauważyć jednak należy, że pojęcie to występuje w wielu aktach prawnych
i w każdym z tych aktów prawnych stanowi samoistne pojęcie ściśle związane z danym
aktem. Ponadto, kilkadziesiąt ustaw i rozporządzeń zawiera odesłania do określenia
„deportacja” zawartego w ustawie z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym



3
przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach
pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Natomiast
projektodawcy dokonali zmian dostosowujących jedynie w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r.
o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawie z dnia 28 listopada 2003 r.

o świadczeniach rodzinnych i ustawie z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym
i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych.
Z powyższych względów stwierdzić należy, że ujednolicenie pojęcia „deportacja” mogłoby
nastąpić w przypadku podjęcia kompleksowych prac nad szeroko rozumianym prawem
kombatanckim. Natomiast projektowana ustawa ma na celu wyłącznie realizację postanowień
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 2009 r. Ponadto, należy wskazać,
że uzasadnienie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nie obliguje ustawodawcy

do wprowadzenia do porządku prawnego wszelkich postawionych w nim tez.
Jednocześnie wskazać należy, że w celu realizacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 16 grudnia 2009 r. w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej przygotowany został
projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom
deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę
i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. W projekcie tym proponuje się dokonanie
zmian w art. 2 ustawy, w taki sposób, aby przyznać prawo do świadczenia osobom,
do których odnosi się ten wyrok. Mianowicie projekt ustawy przewiduje rozszerzenie
katalogu represji, o którym mowa w art. 2 ustawy o deportację (wywiezienie)

do pracy przymusowej na okres co najmniej 6 miesięcy w granicach terytorium państwa
polskiego sprzed dnia 1 września 1939 r.

Przekazanie projektu rządowego do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej planowane jest
na II półrocze br.
Mając na uwadze powyższe argumenty Rada Ministrów uważa za zasadne odstąpienie
od prac nad senackim projektem ustawy o zmianie ustawy o świadczeniu pieniężnym
przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach
pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz niektórych
innych ustaw (druk sejmowy nr 3304).